Việt Nam "đau đầu" tránh hàng Trung Quốc đội lốt “Made in VN”?

Sau khi bị áp thuế suất trừng phạt, nhiều mặt hàng Trung Quốc phải tìm con đường khác để sang Mỹ, một trong số đó là “quá cảnh” qua Việt Nam. Các chuyên gia cảnh báo, nếu Việt Nam không quyết liệt chống gian lận xuất xứ, có thể Mỹ sẽ áp dụng những biện pháp trừng phạt như đối với Trung Quốc.

Gia tăng tình trạng hàng Trung Quốc đội lốt “Made in Viet Nam”

Đã từ lâu, nguy cơ hàng Trung Quốc lợi dụng việc nhập khẩu vào Việt Nam để xuất khẩu đi Mỹ với mục đích gian lận thương mại được cảnh báo. Hàng hóa của Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ bị Mỹ áp thuế phòng vệ thương mại. Cơ quan giám sát tài chính Mỹ đã đưa Việt Nam cùng 8 quốc gia khác vào diện “giám sát đặc biệt” vì thặng dư thương mại với Mỹ tăng cao bất thường.

Theo ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, thời gian qua, Mỹ đã tổ chức nhiều cuộc điều tra liên quan đến hành vi chuyển tải bất hợp pháp nhằm gian lận xuất xứ, lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại của hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam.

“Ngay trong 8 tháng đầu năm 2019, đã có 7 vụ điều tra hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Các mặt hàng bị điều tra gồm nhôm, thép, ván ép, đồ gia dụng, thủy sản, pin mặt trời...” ông Dũng thông tin.

Theo thông tin từ Tổng cục Hải quan, thủ đoạn giả mạo xuất xứ thường được các doanh nghiệp sử dụng là thực hiện chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp, đối với các mặt hàng như dệt may, thuỷ sản, nông sản, gạch men, mật ong, sắt, thép, nhôm, gỗ ép... Sau đó, thay bao bì hoặc bỏ bao bì, ghi “Made in Việt Nam”, xin cấp giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) để xuất khẩu sang Mỹ, châu Âu, Nhật Bản…

Đặc biệt, mới đây, Hải quan Mỹ đã phát hiện Công ty FINEWOOD Việt Nam có hành vi nhập khẩu gỗ dán từ Trung Quốc, sau đó, đưa về nhà xưởng thay đổi nhãn mác xuất xứ Việt Nam và xuất khẩu sang Mỹ.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp này có hành vi làm giả C/O do Việt Nam cấp nhưng thực tế hàng hóa không được nhập khẩu vào Việt Nam hoặc hàng hóa đã xuất khẩu ra khỏi lãnh thổ Việt Nam (làm giả C/O từ bên ngoài lãnh thổ Việt Nam).

Mới đây, Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương đã đưa ra cảnh báo 13 mặt hàng xuất khẩu sang các thị trường Hoa Kỳ, EU và Canada có nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại, chống lẩn tránh thuế.

Trong danh sách cập nhật đến tháng 7/2019, các sản phẩm đứng đầu nhóm cảnh báo gồm gỗ dán dùng nguyên liệu làm gỗ cứng, đá nhân tạo, đồ bằng sắt, nệm mút, xe đạp điện, lốp xe tải/xe khách, thép chống ăn mòn, vành thép không gỉ, thép tấm cán nóng, sản phẩm đúc bằng gang, xơ sợi tổng hợp, ruy băng trang trí...

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng phân loại theo bốn mức độ cảnh báo, trong đó, các sản phẩm ở mức 4 và 3 là nhóm mặt hàng cần tiến hành theo dõi, kiểm tra chặt chẽ. Nhóm sản phẩm ở mức cảnh báo 2 và mức 1 là nhóm cần quan tâm và tiếp tục theo dõi. Ở mức cảnh báo 4 cao nhất, mặt hàng gỗ dán đang đứng trước nguy cơ bị xử lý gian lận xuất xứ.

Cục An ninh kinh tế, Bộ Công an thông tin thêm, hiện nay, việc các doanh nghiệp Việt Nam nhập khẩu gỗ dán từ Trung Quốc, sau đó gia công để xuất khẩu hoặc bán cho các doanh nghiệp khác xuất khẩu sang Mỹ xuất hiện khá thường xuyên.

Bên cạnh đó, xuất hiện tình trạng các doanh nghiệp nước ngoài “núp bóng” đầu tư lấy xuất xứ hàng hóa (C/O) để xuất khẩu gỗ dán sang thị trường Mỹ nhằm lẩn tránh thuế.

Không thể tiếp tay cho hàng gian lận xuất xứ, lẩn tránh thuế.

Nói về thực trạng hàng Trung Quốc “đội lốt” Việt Nam, theo Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh, Giám đốc Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, thành viên Tổ tư vấn của Thủ tướng cho đánh giá, nhiều mặt hàng Trung Quốc trước đây có thể xuất khẩu sang Mỹ với thuế suất thấp. Hiện nay, hàng Trung Quốc phải chịu các biện pháp trừng phạt nên tìm đường lẩn tránh thuế sang Mỹ theo cách khác.

“Đó là lý do cho những “nghi vấn” một số mặt hàng có sự tăng trưởng đột biến về xuất khẩu từ Trung Quốc sang Việt Nam và từ Việt Nam sang Mỹ. Trong các cuộc họp về xuất khẩu, Bộ trưởng Bộ Công Thương - Trần Tuấn Anh đã nhiều lần cảnh báo DN về nguy cơ gian lận xuất xứ, hàng Trung Quốc có thể mượn đường Việt Nam để trung chuyển qua Mỹ nhằm né thuế.” Ts. Vũ Thành Tự Anh nói.

Theo các chuyên gia đánh giá, thời gian tới, khi diễn biến thương chiến Mỹ và Trung Quốc leo thang, nhiều ngành hàng của Trung Quốc sẽ chịu thuế đến 30% nên chênh lệch với hàng hoá xuất xứ từ Việt Nam càng lớn. Do vậy, nguy cơ chuyển tải hàng hoá bất hợp pháp, gian lận xuất xứ sẽ gia tăng mạnh.

Thương chiến Mỹ - Trung diễn biến căng thẳng, Việt Nam không thể lơ là

Vì vậy, các cơ quan chức năng cần siết chặt các quy chuẩn, quy định cụ thể cho định nghĩa hàng hóa “Made in VietNam. Bên cạnh đó, đây cũng là việc cấp thiết để tránh tình trạng doanh nghiệp trong nước lạm dụng kẽ hở, ghi nhãn sản phẩm của Việt Nam sai quy định nhằm trục lợi từ niềm tin của người tiêu dùng.

Trao đổi về các giải pháp chống gian lận và giả mạo xuất xứ hàng hóa, ông Nguyễn Phi Hùng, Cục trưởng Cục Chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan cho biết, quy định đối với tội danh này theo pháp luật hiện hành là phạt hành chính từ 3-30 triệu đồng. Tuy nhiên, trước tình trạng cấp bách hiện nay, phải tăng chế tài xử phạt, thậm chí là tội hình sự, chứ không chỉ phạt hành chính như hiện nay.

“Trong thời gian tới, cơ quan hải quan sẽ tăng cường các biện pháp như giám sát tại cửa khẩu, kiểm soát chặt với các mặt hành có kim ngạch xuất nhập khẩu tăng bất thường. Ngoài ra sẽ lưu ý với một số doanh nghiệp FDI lợi dụng chính sách thu hút đầu tư để gia công đơn giản, "tráng men" hàng nhập để hưởng ưu đãi thuế quan khi xuất khẩu.” Ông Hùng chia sẻ.