Việt Nam đang “khôn chợ dại nhà”!

Cho dù hiện chỉ đứng thứ ba trong khu vực, nhưng với nhịp tăng nổi trội của “đoàn tàu xuất khẩu” hiện nay, có nhiều khả năng ngay trong năm nay, hoặc chỉ trong năm tới, Việt Nam sẽ vượt qua cả Thái Lan và Malaysia để trở thành quốc gia xuất khẩu lớn nhất trong khu vực. Thế nhưng, ngay ở thị trường trong nước, ta lại đang bị hàng hóa “Made in Thailand” chinh phục với nhịp độ rất nhanh và quy mô ngày càng lớn.

Ngôi sao sáng trên bầu trời thương mại quốc tế

Trước hết, có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng, thành tựu xuất khẩu của Việt Nam là vô cùng ấn tượng và đóng góp ngày càng lớn vào tăng trưởng thương mại toàn cầu.

Các số liệu thống kê của Liên hiệp quốc cho thấy, trong khi xuất khẩu hàng hóa của thế giới từ khi khủng hoảng (năm 2008) đến nay chỉ tăng bình quân 1,9%/năm, thì Việt Nam đã đạt nhịp tăng tới 14,6%/năm, tức là chênh lệch tới 7,7 lần. Nếu chỉ tính trong năm năm trở lại đây (2013-2018) thì mức độ chênh lệch còn “khủng” hơn nữa với các con số tương ứng là 0,5%/năm, 13,2%/năm và 24,1 lần.

Nhìn dưới một góc độ khác, trong khi Việt Nam duy trì được nhịp độ tăng trưởng mạnh như vậy thì 50 quốc gia đóng góp 92-93% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của thế giới, trong năm năm qua, chỉ tăng 0,8%/năm.

Chính vì tốc độ xuất khẩu tăng mạnh, nên vị trí của Việt Nam đã vươn lên, từ vị trí cuối cùng trong bảng xếp hạng 50 quốc gia và vùng lãnh thổ xuất khẩu hàng hóa nhiều nhất thế giới vào năm 2008 lên thứ 34 vào năm 2013 và năm 2018 tiếp tục nhảy vọt 12 bậc lên thứ 26.

Với đà tăng trưởng mạnh, Việt Nam đã đóng góp ngày càng quan trọng vào thương mại hàng hóa của thế giới.

Kết quả tính toán từ các số liệu thống kê nói trên cho thấy, tổng mức gia tăng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam trong năm năm trở lại đây đạt gần 114 tỉ đô la Mỹ, cao gấp gần 2,7 lần so với chỉ gần 43 tỉ đô la trong cùng kỳ của hai quốc gia Đông Nam Á đang xếp trên liền kề chúng ta là Thái Lan và Malaysia. Còn tính trong 10 năm trở lại đây thì ba con số tương ứng là 183 tỉ đô la, 1,5 lần và 122 tỉ đô la.

Hiện tại, cho dù nhịp độ tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam bảy tháng đầu năm nay ước chỉ đạt 7,5%, tức là chưa bằng một nửa so với cùng kỳ năm 2018, nhưng chúng ta vẫn tiếp tục là “ngôi sao sáng” trên bầu trời thương mại thế giới. Trong điều kiện thị trường thế giới còn tiếp tục ảm đạm hơn rất nhiều so với cùng kỳ năm 2018, xuất khẩu của hàng loạt quốc gia xuất khẩu lớn trên thế giới đều rơi vào tình trạng tăng trưởng âm, trong đó có cả Thái Lan và Malaysia, gần như chắc chắn vị trí của chúng ta trên bảng xếp hạng của thế giới sắp tới sẽ còn được cải thiện đáng kể.

“Cây đinh ba” của người thái

Trong khi những thành tựu chinh phục thị trường thế giới của hàng hóa Việt Nam là không thể phủ nhận, thì trên “sân nhà”, hàng Thái Lan lại đang ngày càng tỏ ra lấn lướt.

Xét trên tổng thể, tuy tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Thái Lan trong 10 năm trở lại đây liên tục tăng, trong đó có nhiều năm tăng mạnh, nhưng nửa đầu năm nay cũng chỉ đạt 2,8 tỉ đô la Mỹ. Nhập khẩu từ Thái Lan còn tăng mạnh hơn, đạt hơn 6 tỉ đô la, dẫn đến nhập siêu hơn 3,2 tỉ đô la.

Nếu xét “rổ hàng hóa nhập khẩu” theo ba nhóm hàng, bao gồm nông sản; nhiên liệu và khoáng sản và hàng công nghiệp chế biến, thì chỉ có nhóm hàng nhiên liệu và khoáng sản là “vô can”, bởi xuất nhập khẩu hầu như vẫn cân bằng. Trong khi đó, nhập khẩu hai nhóm hàng còn lại đã tăng rất mạnh, hiện đã chiếm tỷ trọng 87,5% trong tổng kim ngạch nhập khẩu hơn 6 tỉ đô la nói trên.

Trong đó, ba mặt hàng giữ vai trò quan trọng bậc nhất dẫn tới tình trạng thâm hụt của Việt Nam là rau quả; ô tô và linh kiện, phụ tùng ô tô và hàng điện gia dụng và linh kiện.

Đối với mặt hàng rau quả nhập khẩu, sáu tháng đầu năm 2013 đạt gần 55 triệu đô la, tăng 2,37 lần, chiếm 34,6% tổng kim ngạch nhập khẩu mặt hàng này từ thị trường thế giới và lần đầu tiên soán ngôi số 1 của rau quả nhập khẩu từ thị trường Trung Quốc. Sáu tháng đầu năm nay, nhập khẩu rau quả từ Thái Lan đạt kỷ lục mới 408 triệu đô la.

Tính bình quân trong giai đoạn ba năm, từ khi nhập khẩu mặt hàng này vượt ngưỡng 100 triệu đô la (năm 2016) đến nay, thì tốc độ tăng trưởng đều đạt trên 50%. Đây có lẽ là nhịp độ tăng trưởng nhập khẩu kỷ lục mà không một mặt hàng nào đạt được trong lịch sử nhập khẩu của nước ta.

Rất rõ ràng, cho dù lượng rau quả nhập khẩu rất lớn này là để tiêu dùng trong nước, hay là các doanh nghiệp Thái Lan “mượn đường” để tiếp tục xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, thì cả hai đều là điều không thể vui, bởi hoặc nó chiếm lĩnh một phần thị trường không hề nhỏ của rau quả Việt Nam, hoặc làm cho bức tranh xuất khẩu rau quả trong những năm qua của chúng ta bớt “long lanh” đi.

Tiếp theo, tuy cũng có những bước thăng trầm, nhưng kim ngạch nhập khẩu nhóm hàng ô tô và linh kiện, phụ tùng ô tô sáu tháng đầu năm nay đã đạt hơn 1,2 tỉ đô la Mỹ, lần đầu tiên chiếm một phần ba tổng kim ngạch nhập khẩu nhóm hàng này từ thị trường thế giới, riêng ô tô nguyên chiếc chiếm 61% về lượng và 54,6% về giá trị.

Rất có thể tình trạng nhập khẩu ồ ạt nói trên từ Thái Lan đang gây sức ép không hề nhỏ đối với ngành công nghiệp ô tô trong nước, một ngành mà chúng ta đặt nhiều kỳ vọng.

Cuối cùng, nhập khẩu hàng điện gia dụng và linh kiện từ thị trường này trong nửa đầu năm, trong liên tục bốn năm trở lại đây, đều đã vượt xa ngưỡng 500 triệu đô la, chiếm 48-59% tổng kim ngạch nhập khẩu nhóm hàng này từ thị trường thế giới. Rõ ràng, đây chính là mặt hàng Thái Lan giữ thế thượng phong trong việc chiếm lĩnh thị trường trong nước của Việt Nam.

Nói tóm lại, tuy những thành công trong việc chinh phục thị trường thế giới của chúng ta là không phải bàn cãi, nhưng khai thác thị trường trong nước tốt hơn để thực hiện được các mục tiêu tăng trưởng kinh tế có lẽ vẫn đang là điểm yếu của chúng ta hiện nay.