Việt Nam đã sẵn sàng cho "đại bàng" vào đầu tư?

Tờ Nikkei Asian Review cho biết, các khoản đầu tư từ những tập đoàn công nghệ khổng lồ đã thúc đẩy tăng trưởng của Việt Nam. Song, Việt Nam cần giải bài toán về chất lượng nguồn nhân lực để có thể bắt kịp với tốc độ phát triển của các nước được coi là con hổ châu Á trong quá khứ.

Những màn "bom tấn" trong ngành sản xuất

Theo Nikkei Asian Review, chỉ 3 năm trước, nhà sáng lập Modmo (hãng sản xuất xe đạp điện trợ lực cao cấp), ông Jack O'Sullivan đã đến Việt Nam để tìm đối tác. Song hết nhà máy này đến nhà máy khác đều từ chối và cho rằng họ không có khả năng sản xuất những linh kiện phù hợp.

Sau đó, nhà sáng lập người Ireland Jack O'Sullivan đã quyết định cử nhân viên của Modmo sang làm việc cùng các nhà cung cấp tại Việt Nam. Đến nay, khoảng 50% linh kiện của Modmo được sản xuất từ Việt Nam. Ông Jack O'Sullivan cũng hi vọng con số này sẽ tăng lên để có thể thay thế các linh kiện nhập khẩu với giá thành cao từ Trung Quốc. "Chúng tôi đang cố gắng để thực hiện điều này", ông chia sẻ.

Và Việt Nam cũng vậy.

Việt Nam đang đón nhận những cơ hội "vàng" từ làn sóng chuyển dịch của các nhà sản xuất nước ngoài. Xu hướng này đã xuất hiện từ sau năm 2007, khi các nhà máy dệt may và da giày bắt đầu rời khỏi Trung Quốc do chi phí ngày càng tăng cao. Đến nay, Việt Nam được kỳ vọng sẽ trở thành trung tâm sản xuất công nghệ cao mới, một phần do cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung gây áp lực lên chuỗi cung ứng hỗ trợ các ngành mạng viễn thông, máy tính và điện thoại thông minh.

Cụ thể, chỉ riêng Samsung đã đóng góp 1/4 kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Intel cũng đã chọn Việt Nam là địa điểm nhà máy lắp ráp chip lớn nhất trong mạng lưới sản xuất của Tập đoàn trên toàn thế giới.

Các yếu tố như cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, đại dịch Covid-19 cũng như sự gia tăng chi phí sản xuất đã thúc đẩy làn sóng chuyển dịch đối với các nhà sản xuất trên toàn cầu. Điều này cũng đã góp phần thúc đẩy lĩnh vực sản xuất tại Việt Nam, khi tăng trưởng của ngành đạt đỉnh điểm ở mức 21%/năm vào tháng 2 vừa qua, ngay trước giai đoạn giãn cách xã hội do Covid-19.

Thách thức từ chất lượng nguồn nhân lực và khan hiếm nhà cung cấp nội địa

Đến năm nay, nhờ các khoản đầu tư như từ tập đoàn điện tử khổng lồ LG của Hàn Quốc và nhà sản xuất băng dính Đức Tesa..., Việt Nam có triển vọng trở thành nền kinh tế với tốc độ tăng trưởng nhanh nhất toàn cầu năm 2020. Tuy nhiên, sự thay đổi này cũng đã làm gia tăng áp lực đối với lực lượng lao động Việt Nam, các nhà cung cấp và quỹ đất cho các khu công nghiệp.

Trước đó, Giám đốc VCCI - HCM, ông Nguyễn Thanh Bình nhấn mạnh: "Đại bàng sản xuất đang đổ xô vào Việt Nam, do vậy, cần xây tổ để chào đón những đại bàng này".

Nhu cầu tìm nguồn cung ứng mới đã tác động rõ rệt đến nền kinh tế Việt Nam trong thời gian vừa qua, từ các container vận chuyển đến các nhà máy hoạt động rầm rộ.

Theo số liệu công ty dịch vụ bất động sản Savills, trong 2 năm qua, tỷ lệ lấp đầy tăng mạnh ở hầu hết các khu công nghiệp Việt Nam, đến nay đã đạt mức trung bình 74% trên toàn quốc. Tỷ lệ lấp đầy một số khu vực thậm chí còn cao hơn ở các thành phố lớn, điển hình như 99% ở Bình Dương và 94% ở Đồng Nai.

Bên cạnh đó, phần lớn các khoản đầu tư mới đều tập trung vào lĩnh vực công nghệ, điển hình như sản xuất tai nghe Apple, màn hình tinh thể lỏng Sharp... Điều này cũng phù hợp với mục tiêu nâng cao chuỗi giá trị và nâng cao tay nghề cho người lao động của Việt Nam. Tuy vậy, Việt Nam vẫn cần tạo ra các sản phẩm cấp cao hơn, tương tự như xe đạp Modmo (đi kèm với động cơ điện, màn hình cảm ứng và bluetooth, được bán với giá 2.400 USD).

Theo số liệu của tập đoàn cung cấp dịch vụ tuyển dụng nhân sự hàng đầu Việt Nam - Navigos Group, 71% công ty công nghệ cho biết khan hiếm nhân tài là thách thức lớn nhất của họ. Tỷ lệ này vượt xa chi phí lương, các vấn đề pháp lý và nhiều thách thức khác. Giám đốc điều hành công ty tư vấn phần mềm Zien Solutions, ông Thịnh Nguyễn cho biết: "Nguồn lao động có tay nghề cao ở Việt Nam hiện không đủ để đáp ứng nhu cầu".

Một thách thức khác đó là sự khan hiếm nhà cung cấp trong nước, khiến Việt Nam phải phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu từ Trung Quốc. Các nhà cung cấp hiện đang tăng cường mối quan hệ với các đối tác nước ngoài, áp dụng các chương trình đào tạo cũng như máy móc mới để đáp ứng nhu cầu trên thị trường, dẫn đến tăng chi phí bất động sản.

Theo chuyên gia kinh tế trưởng Michael Kokalari của VinaCapital, các nhà máy và kho bãi của Việt Nam hiện nay vẫn chưa hoạt động hết công suất, đặc biệt đối với hoạt động sản xuất đồ điện tử và các mặt hàng có giá trị cao.

Báo cáo của VinaCapital nhấn mạnh rằng Việt Nam có đủ đất công nghiệp cho các công ty nước ngoài mở rộng quy mô đầu tư gấp đôi vào năm 2019. Để theo kịp với tốc độ của các quốc gia được coi là "con hổ châu Á" trong quá khứ, Việt Nam hiện đang xây thêm nhiều khu công nghiệp, trong đó có ít nhất 17 khu công nghiệp sẽ được mở rộng trong thời gian tới. Đồng thời, tăng chất lượng đào tạo lao động.

Ông Jack O'Sullivan kết luận: "Tôi hi vọng khi năng lực chuyên môn của nguồn lao động trong nước tăng lên, sẽ có nhiều linh kiện được sản xuất từ Việt Nam hơn. Bởi tiềm năng lao động Việt hiện đang rất lớn".