Việt Nam cần làm gì để ứng phó với thách thức tài chính khí hậu?

Theo đài Sputnik, tác động của biến đổi khí hậu đã và đang “đè nặng lên vai” các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Với cam kết tuyên bố mục tiêu đưa phát thải ròng về “0” vào năm 2050, Việt Nam cần làm gì để vượt qua thách thức tài chính khí hậu để đạt mục tiêu trên?

Các lĩnh vực sẽ nhận nguồn tài chính khí hậu nghìn tỷ USD

Tài chính khí hậu là khái niệm liên quan đến số tiền cần được chi cho toàn bộ các hoạt động sẽ góp phần làm chậm biến đổi khí hậu và giúp thế giới đạt được mục tiêu hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức tăng 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Để đạt mục tiêu này, thế giới phải đưa mức phát thải ròng khí gây hiệu ứng nhà kính xuống bằng 0 vào năm 2050. Cụm từ “Net Zero” cũng được nhắc đến nhiều trong các hoạt động tài trợ cho hành động khí hậu.

Theo báo cáo tại Hội nghị (COP27) diễn ra tại Ai Cập mới đây, 2400 tỷ USD là tổng nhu cầu tài chính mà các nước đang phát triển cần để ứng phó với biến đổi khí hậu vào năm 2030. Tại COP27, Việt Nam đã tái khẳng định cam kết mạnh mẽ về mục tiêu “Net Zero” vào năm 2050 đã công bố tại COP26. Việt Nam coi vấn đề chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng là chủ trương nhất quán và là mô hình kinh tế mà Việt Nam lựa chọn.

TS. Hà Quang Anh, Giám đốc Trung tâm bảo vệ tầng ozone và phát triển kinh tế carbon thấp của Cục Biến đổi khí hậu (DCC) thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường (MONRE) cho biết: “Kinh tế carbon thấp là lĩnh vực không mới đối với thế giới. Gần đây, Việt Nam đã có những nhận thức đúng hơn về kinh tế carbon thấp, từ đó có sự quan tâm nhiều hơn. Các bộ, ban, ngành cũng nhận thức được việc phát triển carbon thấp là cách tiếp cận khôn ngoan và phù hợp để làm sao cùng một lúc đạt được mục tiêu phát triển bền vững là sự phát triển không thể đảo ngược”.

Theo TS. Hà Quang Anh, Việt Nam là nước đang phát triển, vì vậy, nhu cầu tăng GDP, tăng thu nhập và phát triển kinh tế là đòi hỏi chính đáng và là xu hướng chung. Việt Nam cũng may mắn có được nhiều bài học kinh nghiệm của các nước phát triển trước đó về phát triển nóng và phải khắc phục. Vì vậy, “Trong các báo cáo gần đây nhất, có 3/5 lĩnh vực mà phát thải nhiều nhất là năng lượng 73,2%, nông-lâm nghiệp 18% – 20% và công nghiệp 5,2%. Kinh tế carbon thấp cần tập trung vào 3 lĩnh vực phát thải lớn này. Đây cũng là cách tiếp cận phù hợp”.

Cụ thể, trong lĩnh vực năng lượng, kinh tế carbon thấp tập trung vào thay đổi công nghệ liên quan đến chuyển đổi năng lượng than sang năng lượng tái tạo. Còn trong lĩnh vực nông nghiệp, Việt Nam đang đề cập đến thuật ngữ kinh tế tuần hoàn. Đây cũng là giải pháp phù hợp với khái niệm và xu hướng về kinh tế carbon thấp.

Việt Nam cần làm gì để thu hút tài chính khí hậu?

Đối với các nước phát triển, nguồn lực tài chính khí hậu không phải là vấn đề mới. Tuy nhiên, đây thực sự là thách thức với các nước đang phát triển như Việt Nam. Theo ý kiến chuyên gia, việc huy động nguồn lực khí hậu dành cho các nước đang phát triển trên thực tế khá khó khăn.

TS. Hà Quang Anh cho rằng: “Đầu tư khí hậu không giống như đầu tư kinh tế, không thể hoạch định được giá trị rõ ràng trong một khoảng thời gian nhất định. Đầu tư vào khí hậu rất rủi ro, đặc biệt là lĩnh vực biến đổi khí hậu lại càng rủi ro hơn. Đây chính là mặt hạn chế về sự thu hút, hấp dẫn của các nhà đầu tư”.

Thời gian gần đây, hầu hết các nguồn lực đầu tư và sự quan tâm kinh tế tập trung vào giảm nhẹ phát thải khí nhà kính nhiều hơn thông qua việc đầu tư công nghệ, cắt giảm quy trình hoặc thay đổi nguồn đầu vào… Tuy nhiên, tại COP27, đoàn đàm phán Việt Nam cũng đề cập nhiều hơn đến tăng cường đầu tư cho thích ứng với biến đổi khí hậu. Theo TS. Hà Quang Anh, đây là xu hướng phù hợp hiện nay. Đây là những hướng mà chuyên gia cho rằng Việt Nam cần quan tâm trong thời điểm hiện nay, trong đó nhấn mạnh đến việc hoàn thiện cơ chế chính sách tốt.

Minh bạch: chìa khóa tránh lãng phí nguồn lực

Hội nghị COP27 đã thông qua Thỏa thuận khí hậu cuối cùng với điều khoản đáng chú ý, nhất là việc các nước nhất trí thành lập “Quỹ tổn thất và thiệt hại” để bù đắp cho các nước đang phát triển chịu ảnh hưởng nặng nề của các hiện tượng thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu gây ra. Tuy còn nhiều hoài nghi về quỹ này, những giới quan sát cho rằng đây là thắng lợi lớn nhất của các nước đang phát triển trong nỗ lực ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu.

“Cam kết đi đôi với hành động” là thông điệp của Việt Nam tại COP27 trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Là thành viên tích cực của COP, Việt Nam đã thành lập Ban chỉ đạo thực hiện cam kết COP26, phê duyệt Chiến lược Quốc gia về biến đổi khí hậu, cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), phê duyệt kế hoạch giảm phát thải khí methane, đồng thời cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm vụ để thực hiện các cam kết về khí hậu.

Trong NDC 2022, Việt Nam đã nâng cam kết lên cao hơn phù hợp với lộ trình đưa phát thải ròng về “0” vào năm 2050. Tuy nhiên, làm thế nào để nguồn lực tài chính cho các chương trình thích ứng với biến đổi khí hậu được sử dụng hiệu quả, tránh lãng phí? Theo TS. Hà Quang Anh: “Thứ nhất, muốn tránh lãng phí nguồn lực này phải có quy trình lựa chọn và minh bạch hóa quy trình đó. Làm sao để khi lựa chọn được rồi sẽ đảm bảo được tính công bằng khi vận hành. Cần minh bạch trong quá trình và sử dụng nguồn tài chính đầu tư. Qua đó, giảm thiểu được tham nhũng, chỉ không đúng mục tiêu. Thứ ba, cần thực hiện cơ chế giám sát – báo cáo theo quy định rõ ràng, theo chuẩn và phù hợp”.

TS. Hà Quang Anh cho biết, muốn giám sát – báo cáo tốt thì ngoài cơ quan quản lý nhà nước cũng cần có tổ chức khác tham gia, như các tổ chức xã hội dân sự, tổ chức NGO, các quan sát viên, người dân.

Tại COP27, đoàn Việt Nam cũng nêu ra sáng kiến về sử dụng phần lớn nguồn lực huy động thông qua các cơ chế của Thỏa thuận Paris nhằm hỗ trợ chuyển giao công nghệ và thực hiện các dự án thí điểm tại các nước đang phát triển để làm tiền đề, khơi thông nguồn vốn toàn xã hội đầu tư vào lĩnh vực giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu. Sáng kiến này đã được sử dụng để lồng ghép vào các nội dung thỏa thuận của COP27.