Vì sao những người mới tham gia thị trường lại có thể kiếm lời rất dễ dàng?

Tôi có hai đứa em họ mới mở tài khoản chứng khoán đầu năm nay. Khi chúng nó mới chỉ tham gia thị trường được tròn ba tháng, tôi hướng dẫn tụi nó lập bảng Excel thống kê lời/lỗ sau mỗi giao dịch thì phát hiện ra rằng chỉ trong hai tháng đầu tiên, đứa nào cũng có lợi nhuận/giá trị tài sản (Net asset value) đạt mức gần 20% mà không hề xài margin.

Trong khi đó, mặc dù tôi đã tham gia thị trường một thời gian và có một vài kinh nghiệm nhất định mới chỉ đạt được 10-13% trong khoảng thời gian này (thị trường đang trong Uptrend). Tôi bắt đầu để ý thấy rằng mấy đứa bạn học cũng có lợi nhuận khá cao khi chỉ mới tham gia thị trường. Vì vậy, tôi thắc mắc là tại sao lại có hiện tượng này? Liệu đó có chỉ đơn giản là sự trùng hợp ngẫu nhiên, hay đó là một sự thần kì mang tên Beginner’s Luck (may mắn cho kẻ mới bắt đầu), hay được tạo ra bởi một nguyên nhân lý tính nào đó?

Tôi đã quyết định quan sát hành vi đầu tư của những người mới này để tìm hiểu và phân tích các nguyên nhân. Sau đó, tôi tìm ra 5 lý do hợp lý có vẻ giải thích được cho điều này.

1. Các nhà đầu tư mới luôn tham gia lúc thị trường đang vào Uptrend

Đây là nguyên nhân dễ nhận thấy và khá thuyết phục. Quả thực là đúng là chỉ khi Uptrend thì số lượng tài khoản chứng khoán mở mới tăng rất nhanh. Khi thị trường tăng mạnh, mọi thông tin trên báo đài, mạng xã hội, phương tiện truyền thông đều ít nhiều đề cập đến khả năng sinh lời của thị trường và tất nhiên là mọi người đều không muốn bỏ lỡ thời cơ để làm giàu cho bản thân. Và vì mô hình chung là người người, nhà nhà đổ tiền vào thị trường chứng khoán nên giá cổ phiếu tăng mạnh và ai nấy đều vui vẻ thu về lợi nhuận của mình.

2. Các nhà đầu tư mới luôn chỉ mua vào các cổ phiếu Bluechip

Nguyên nhân thứ hai khá đơn giản. Những người mới bước chân vào thị trường thường không có quá nhiều kiến thức về doanh nghiệp. Họ chỉ đơn giản mua vào những doanh nghiệp có tiếng mà họ biết, vì nghĩ rằng những doanh nghiệp như vậy thì khó mà phá sản được. Tôi bỗng nhớ lại những mã cổ phiếu đầu tiên mà tôi mua. Mã thứ nhất là của ngân hàng BIDV (BID), chỉ đơn giản là vì tôi có mở 1 cái tài khoản ngân hàng ở BIDV. Mã thứ hai là của Petrolimex (PLX), cũng chỉ đơn giản là vì tôi hay đổ xăng ở trạm xăng Petrolimex gần nhà. Đứa em họ của tôi cũng chỉ mua cổ phiếu của Vingroup (VIC), không phải vì tin tức IPO bên NYSE hay phát hành trái phiếu gì đâu, mà chỉ đơn giản là nó ngưỡng mộ tập đoàn Vingroup. Tuy nhiên, chính vì mua những cổ phiếu Bluechip mà những người mới đã giảm thiểu tối đa rủi ro cho bản thân. Và thường thì trong sóng Uptrend thì những cổ phiếu Bluechip lại có vai trò dẫn dắt thị trường và giá của chúng cũng tăng mạnh nhất.

3. Họ luôn cắt lãi và cắt lỗ đúng lúc

Đây không phải là khả năng quản trị rủi ro tốt hay gì đâu mà chính là do tâm lý sợ sệt của những người mới tham gia thị trường. Tôi vẫn nhớ hồi mới đầu tư vào thị trường suốt ngày cắm mặt vào bảng điện, thấy mấy mã mình mua đỏ loét, chỉ âm có vài trăm ngàn thôi đã run bần bật, như vậy khi thấy lỗ là tôi sợ lắm và bán luôn, mặc dù mới chỉ âm có 1-2%. Ngược lại, khi cổ phiếu tăng giá mạnh và có lời, chỉ cần giá có một chút đảo chiều đi xuống là tôi cũng bán luôn vì sợ mất tiền lãi. Thành ra như vậy nên mọi hoạt động giao dịch của tôi lại diễn ra rất có quy tắc. Những nhà đầu tư đã có một chút kinh nghiệm thì lại khác, họ lại thích gồng lỗ (mặc dù âm đến 10-20%) và luôn nghĩ rằng giá sẽ tăng trở lại. Nhiều người thậm chí đang từ chiến lược đầu cơ lướt sóng lại chuyển sang chiến lược đầu tư dài hạn, Warren Buffett, cổ đông chiến lược,… Nhưng đến khi giá lên mới chỉ về lại vùng gần hòa vốn họ đã bán luôn và cảm thấy tự hào về khả năng gồng lỗ của bản thân. Như vậy thành ra họ lại đầu tư không có nguyên tắc và tự làm giảm khả năng sinh lợi nhuận của mình.

4. Họ không bị ảnh hưởng bởi các diễn đàn, tin tức.

Đúng vậy, những người mới tham gia thường không ngay lập tức tham gia vào các diễn đàn, hội nhóm, group Zalo phím hàng,.. gì đâu. Nhiều người thậm chí còn không biết sự tồn tại của những cộng đồng này. Họ sẽ bắt đầu đi những bước đầu tiên bằng việc tìm hiểu cách đọc bảng điện, hỏi han bạn bè, mua những cổ phiếu bluechip, đọc vài bài báo hay bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến bản tin tài chính trên TV. Đơn giản là bởi vì những thứ cơ bản nhất họ còn chưa nắm được thì mấy cái thông tin như phím hàng, phân tích kỹ thuật, phân tích cơ bản,… nói làm sao họ hiểu? Mặc dù tôi là người thường tự phân tích và đưa ra các quyết định đầu tư của mình nhưng phải khẳng định là các thông tin, ý kiến trên các diễn đàn hội nhóm là vô cùng nhiễu loạn và ảnh hưởng cực lớn đến các quyết định của tôi. Thường là các thông tin đó sẽ tạo ra các suy nghĩ thiếu khách quan và làm tôi đi lệch khỏi các nguyên tắc đầu tư ban đầu. Chỉ những nhà đầu tư chuyên nghiệp lâu năm mới hiểu rằng những thông tin công khai đó thực ra không có quá nhiều giá trị trên thị trường.

5. Họ luôn nhận mình sai.

Tôi nghĩ có lẽ đây là lí do quan trọng nhất giải thích tại sao người mới tham gia lại kiếm được lợi nhuận tốt hơn. Có giai đoạn VN-Index có một đợt điều chỉnh mất 60 điểm, đứa em họ tôi mặc dù đã sớm cắt lỗ nhưng vẫn bảo với tôi là nó thấy nó mất tiền ngu quá, không hiểu sao tự nhiên đi mua cổ phiếu của công ty đó, giờ mất tiền hơi tiếc. Nó nhờ tôi giải thích cho nó hiểu tại sao thị trường lại giảm mạnh thế, và cũng bắt đầu tò mò hỏi thêm nhiều thứ nữa. Trong khi đó, có mấy đứa bạn tôi, với 2-3 năm kinh nghiệm trên thị trường, mỗi lần điều chỉnh mạnh lại than thở “tại sao thị trường ra nhiều tin tốt thế mà chúng nó vẫn bán nhỉ?”, “bọn tạo lập lại úp nhỏ lẻ rồi”, “bọn tây này không hiểu bán làm gì rồi lại phải mua giá cao hơn”. Đó, các bạn nghe thấy quen không, khi tài khoản chuyển sang màu đỏ, điều đầu tiên mấy đứa bạn tôi làm là đổ lỗi cho “chúng nó”, cho “tạo lập”, cho “tây lông”,… Đó chính là điều khác biệt, những nhà đầu tư mới thì luôn nhận sai và muốn tìm hiểu để sửa sai, trong khi những nhà đầu tư đã có chút kinh nghiệm thì luôn nghĩ rằng thị trường sai, còn mình thì đúng và không cần phải sửa. Nhưng đây cũng là một nghịch lý rất thú vị, bởi vì khi bạn bắt đầu hiểu biết đến một mức độ nào đó thì bạn sẽ lại cho rằng mình đúng và bắt đầu đổ lỗi.

Tất nhiên những gì tôi viết ở trên đều chỉ là những quan điểm và lập luận cá nhân bằng những gì mà tôi quan sát được, rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các bạn. Hãy hiểu rằng bài viết này không phải để khuyên bạn quay trở về hành động như những người mới, chưa có kiến thức, cái mà tôi mong muốn là bạn sẽ nhận ra rằng khi bạn càng biết nhiều hơn, càng có nhiều kiến thức hơn thì các sai số sẽ bắt đầu xuất hiện dày đặc hơn. Vì thế, hãy không ngừng học hỏi để nhận ra những thiếu sót của bản thân và phải luôn cố gắng tìm cách khắc phục nó, tôi tin bạn sẽ tiến bộ hơn mỗi ngày.

Cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết của tôi, chúc bạn đầu tư thành công.