Vì sao các đại gia thanh toán rời bỏ dự án tiền ảo Libra của Facebook?

Các đại gia trong lĩnh vực thanh toán như Visa, Mastercard và Paypal vừa thông báo rút lui khỏi dự án tiền ảo Libra của Facebook vì lo sợ đối mặt với các biện pháp giám sát và xử phạt gắt gao hơn của các cơ quan quản lý.

Đến và đi chóng vánh

Khi sách trắng về tiền ảo Libra được chính thức công bố hôm 18-6, sự kiện này mở ra một mặt trận mới trong tham vọng bành trướng kinh doanh mà dường như không thể cản nổi của Facebook. Nắm trong tay hàng tỉ người dùng và đạt lợi nhuận hàng tỉ đô la mỗi năm, giờ đây, Facebook muốn kiểm soát luôn tiền tệ sử dụng để giao dịch thông qua các nền tảng của mạng xã hội này và các nền tảng thương mại điện tử khác.

David Marcus, Giám đốc dự án tiền ảo của Facebook, đã đặt ra kế hoạch phát triển Libra rất chi tiết trong sách trắng. Ngay sau đó, Facebook thông báo có 28 đối tác đồng ý tham gia Hiệp hội Libra nhằm phát triển và vận hành tiền ảo Libra. Mỗi đối tác cam kết rót 10 triệu đô la cho hiệp hội này.

Có tên trong danh sách thành viên của Hiệp hội Libra là các công ty quyền lực trong thế giới tài chính bao gồm các đại gia thanh toán và chuyển tiền như Visa, Mastercard, PayPal. Một số đối tác có tên tuổi khác cũng góp mặt như công ty xử lý thanh toán trực tuyến Stripe, nền tảng thanh toán Mercado Pago, nền tảng đặt phòng khách sạn Booking, công ty thương mại điện tử eBay, nền tảng bán hàng thời trang cao cấp FarFetch, nền tảng phát nhạc trực tuyến Spotify, hai hãng gọi xe Uber và Lyft...

Tầm nhìn của Facebook là xây dựng Libra trở thành một tiền tệ sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới. Nếu nhìn vào danh sách các thành viên của Hiệp hội Libra, tham vọng này dường như là điều không thể cản trở.

Tuy nhiên đên ngày 4-10, Paypal bất ngờ thông báo rút khỏi dự án tiền ảo Libra. Sau đó, ngày 11-10, Visa, Mastercard, Stripe, Mercado Pago và eBay đồng loạt tuyên bố rút khỏi Hiệp hội Libra.

Sự rút lui của 5 công ty thanh toán khổng lồ Visa, Mastercard, Paypal, Stripe và Mercado Pago là một tổn thất nặng nề cho tham vọng tiền ảo của Facebook. Đó là một dấu hiệu cho thấy các thành viên đồng sáng lập Libra này nhận ra rằng dự án tiền ảo Libra rất khó thành công.

Nhiều nghi ngờ về hiến chương Hiệp hội

Các công ty rút khỏi Hiệp hội Libra có lý do để lo lắng. Vào ngày 14-10, tất cả thành viên sáng lập Hiệp hội Libra sẽ tham dự cuộc họp của Hội đồng Hiệp hội Libra tại Geneva (Thụy Sĩ). Cuộc họp sẽ phân chia vai trò cụ thể cho mỗi thành viên sáng lập và giải đáp tất cả các câu hỏi về quản trị không được nêu ra từ đầu trong sách trắng.

Cuộc họp sẽ giúp xây dựng một hiến chương chính thức cho Hiệp hội Libra và mỗi thành viên sẽ ký tên vào đó. Quy trình này đòi hỏi rất nhiều cam kết cụ thể từ các thành viên. Vì vậy, nếu bất kỳ thành viên nào cảm thấy nghi ngờ về dự án tiền ảo Libra, đây là thời điểm tốt nhất để rút lui trước khi hiến chương được ký kết.

Ngoại trừ eBay, năm công ty rời bỏ dự án Libra đều là nhà xử lý thanh toán tầm cỡ. Điều này có nghĩa là họ sẽ phải tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu quản lý liên quan đến phòng chống gian lận, rửa tiền và thực thi các biện pháp trừng phạt.

Các chính phủ trên thế giới bắt đầu nhận ra rằng tiền ảo Libra có thể khó đáp ứng các yêu cầu này và các nhà xử lý thanh toán rốt cục sẽ bị quy trách nhiệm.

Hồi đầu tháng 10, trong thư gửi thư cho giám đốc điều hành của Visa, Mastercard và Stripe, hai thượng nghị sĩ Mỹ Brian Schatz và Sherrod Brown cảnh báo các rủi ro lớn trong dự án Libra bao gồm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tài trợ khủng bố và tội phạm cũng như gây bất ổn hệ thống tài chính toàn cầu. Bức thư cũng nhắc nhở các công ty này sẽ phải đối mặt với sự giám sát gắt gao từ các cơ quan quản lý tài chính đối với các mảng kinh doanh truyền thống củ họ nếu họ tiếp tục tham gia Hiệp hội Libra.

“Facebook dường như muốn hưởng các lợi ích từ việc tham gia các hoạt động tài chính mà không phải chịu trách nhiệm và bị quản lý với tư cách là một công ty dịch vụ tài chính. Nếu đảm nhận trách nhiệm này, các bạn có thể sẽ chịu sự giám sát ở cấp độ cao hơn từ các cơ quan quản lý không chỉ ở các hoạt động liên quan đến Libra mà còn tất cả các hoạt động thanh toán”, bức thư nhấn mạnh.

Một viễn cảnh đáng lo đối với các công ty xử lý thanh toán tham dự dự án tiền ảo Libra là mảng kinh doanh cốt lõi của họ có thể đối mặt với các biện pháp trừng phạt từ các cơ quan quản lý. Các rắc rối tiềm ẩn đối với các công ty xử lý thanh toán cũng cho thấy rõ vấn đề trọng tâm và đang nan giải của dự án Libra.

Lo ngại sự nhạy cảm liên quan đến rửa tiền

Các đồng tiền ảo dựa trên nền tảng công nghệ chuỗi khối (blockchain) có thể hoạt động tốt với tư cách là một hệ thống độc lập. Nhưng các vấn đề thường nảy sinh khi các đồng tiền ảo lấn sang các dịch vụ của ngân hàng truyền thống.

Vào những ngày đầu tiên của đồng tiền ảo Bitcoin, các nhà xử lý giao dịch thanh toán thường bị truy tố vì không tuân thủ các quy định chống rửa tiền, một vấn đề mà nhiều công ty tiên phong về tiền ảo chưa bao giờ xem xét đến. Gần đây, các cơ quan quản lý ở Mỹ bắt đầu thực thi nghiêm ngặt quy tắc Biết rõ khách hàng của bạn (Know Your Customer), tức là xác định danh tính khách hàng, đối với các nhà cung cấp ví di động để chống rửa tiền.

Dự án tiền ảo Libra của Facebook sẽ càng gặp khó khi thiếu sự hỗ trợ trách nhiệm tuân thủ pháp lý từ các công ty xử lý thanh toán. Ảnh: The Verge

Các cổng ra vào hệ sinh thái Libra là phần quan trọng nhất và nhạy cảm nhất của bất kỳ dự án tiền ảo nào và Libra không phải là một ngoại lệ.

Trong tầm nhìn đặt ra ban đầu, Libra giao các vấn đề tuân thủ pháp lý cho các công ty xử lý thanh toán với hy vọng Visa và Mastercard có thể xử lý các quy định tuân thủ phức lạp liên quan đến giao dịch hoán đổi giữa đô la Mỹ và tiền ảo Libra. Nhưng sau khi các công ty thanh toán đồng loạt rời bỏ Hiệp hội Facebook, phương án này coi như phá sản.

Bất cứ công ty thanh toán nào muốn gia nhập Hiệp hội Libra để gánh vác vai trò này sẽ đối mặt với nhiệm vụ nặng nề: thuyết phục các chính phủ trên khắp thế giới dỡ bỏ các rào cản pháp lý cho Libra giữa lúc niềm tin công chúng dành cho Facebook ở mức thấp chưa từng thấy. Đó chưa hẳn đánh dấu sự kết thúc cho Libra nhưng dự án tiền ảo này sẽ phải đối mặt với con đường ngày càng gập ghềnh ở phía trước.