Vì đâu giấc mơ Thủ Thiêm thành 'ác mộng'?

Khu đô thị mới (ĐTM) Thủ Thiêm từ khi cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt phê duyệt quy hoạch đến nay đã 22 năm. Tuy nhiên, ước mơ Thủ Thiêm như một “phố Đông Thượng Hải” sau bao năm vẫn chưa thành hình hài bởi nó bị phá nát...

Sự mập mờ trong điều chỉnh quy hoạch của UBND TP.HCM khiến hàng nghìn hộ dân bị đẩy ra đường, trở thành những người vô gia cư với hành trình đi đòi công lý kéo dài.

Theo tìm hiểu của PV Tiền Phong, ngày 22/2/2002, Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn (lúc đó) đã ký công văn hỏa tốc số 190/CP-NN cho phép UBND TPHCM thu hồi 160 ha tái định cư thuộc 5 phường An Khánh, Bình An, Bình Khánh, An Lợi Đông và Thủ Thiêm (quận 2)... nhằm ngăn chặn việc lấn chiếm, mua bán đất trái pháp luật đang diễn ra. Công văn này nêu rõ “Việc triển khai phải phù hợp với Quyết định 367/TTg của Thủ tướng phê duyệt”.

Thay vì phải thực hiện theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và tinh thần của công văn 190 thì ngày 6/3/2002, UBND TP.HCM có Công văn số 718/UB-ĐT giao Sở Địa chính-Nhà đất, Kiến trúc sư trưởng, UBND quận 2, yêu cầu “xác định rõ địa điểm, diện tích và ranh giao đất của 930ha (bao gồm 770ha xây dựng Khu ĐTM Thủ Thiêm và 160ha xây dựng tái định cư)”. Điều đáng nói là công văn số 718 gợi ý: “Nếu thiếu, cho phép điều chỉnh diện tích đất các dự án trên địa bàn quận 2 để đảm bảo đủ diện tích theo phê duyệt của Chính phủ”.

Đến ngày 22/3/2002, Văn phòng UBND TP.HCM có văn bản số 77/TB-VP truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Chủ tịch UBND TP.HCM Lê Thanh Hải về điều chỉnh diện tích khu trung tâm Thủ Thiêm. Theo đó, ông Lê Thanh Hải giao: “Kiến trúc sư trưởng thành phố, Giám đốc Sở Địa chính-Nhà đất có trách nhiệm: Cắm mốc giao đủ 770ha đất của khu trung tâm, theo giải pháp bổ sung diện tích khu tái định cư Bình Khánh vào khu trung tâm ĐTM Thủ Thiêm (hơn 40ha); Rà soát lại quỹ đất trên địa bàn quận 2 đề xuất phạm vi giao đủ 160 ha tái định cư”.

Cũng trong ngày 22/3/2002, Văn phòng UBND TP.HCM tiếp tục có công văn hỏa tốc số 78/TB-VP thông báo kết luận của Chủ tịch TPHCM Lê Thanh Hải, nêu rõ: “Diện tích đất dành cho khu tái định cư (160ha)… không nhất thiết nằm tại một địa điểm, có thể bố trí từ 3, 4 địa điểm trên địa bàn quận 2”, chỉ dành một khu vực khoảng 10-20 ha tái định cư gần Khu đô thị Thủ Thiêm”. Về khu tái định cư 160 ha tập trung ở cạnh khu trung tâm khu ĐTM Thủ Thiêm mà Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt, ông Lê Thanh Hải đã “hô biến” thành 6 địa điểm và quan trọng hơn là đẩy người dân bị giải tỏa đi xa, trong đó có những nơi cách trung tâm Khu ĐTM Thủ Thiêm gần 15 km (như phường Thạnh Mỹ Lợi, phường Cát Lái…).

Tại ba phường Bình Khánh, An Phú, An Khánh gần trung tâm ĐTM Thủ Thiêm UBND TP lúc đó không giải quyết tái định cư bằng nền đất mà cho xây hàng loạt chung cư cao tầng với quy mô 12.500 căn hộ. 160 ha đất tiếp giáp khu trung tâm ĐTM Thủ Thiêm lẽ ra bố trí tái định cư cho người dân thì UBND TP.HCM dưới thời ông Hải làm Chủ tịch đã giao cho các đại gia làm dự án đất thương mại.

Thông báo kết luận của Thanh tra Chính phủ (TTCP) đã chỉ ra: UBND TPHCM đã vi phạm pháp luật trong việc lập, trình, phê duyệt quy hoạch và thu hồi đất trong phạm vi khu tái định cư 160 ha thuộc 5 phường đã được Thủ tướng phê duyệt. Cụ thể: TP.HCM đã phê duyệt quy hoạch, chấp thuận chủ trương tạm giao, thu hồi và giao đất cho 51 dự án với tổng diện tích 144,6 ha để đầu tư kinh doanh nhà ở, văn phòng, khu vui chơi, giải trí, công trình công cộng… sau khi Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch khu tái định cư. Hậu quả là Thủ Thiêm không đủ đất để bố trí tái định cư theo quy hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, dẫn đến phá vỡ quy hoạch được duyệt.

Nghiêm trọng hơn, chỉ đạo của ông Lê Thanh Hải còn dẫn đến việc thu hồi đất tràn lan của người dân ở các nơi khác như khu Nam Rạch Chiếc, khu Thạnh Mỹ Lợi để phục vụ tái định cư cho dự án khu ĐTM Thủ Thiêm, dù chẳng có quy định nào từ Chính phủ cho phép TP.HCM làm việc này.

UBND TPHCM phủ định quyết định của Thủ tướng

Ngày 27/12/2005, ông Nguyễn Văn Đua, Phó Chủ tịch UBND TPHCM đã ký Quyết định số 6565/QĐ-UBND phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng 1/5.000 và quy hoạch chi tiết 1/2.000 Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm. Quyết định này đã đưa 4,3ha đất thuộc khu phố 1 (phường Bình An) vào ranh giới dự án để để tiến hành thu hồi đất dù Quyết định 367 của Thủ tướng Chính phủ không nêu rõ khu 4,3 ha nằm trong phạm vi quy hoạch dự án Khu ĐTM Thủ Thiêm.

Đặc biệt, tại điều 2 của Quyết định 6565 còn có nội dung: “Quyết định này thay thế Quyết định 367/TTg ngày 4/6/1996 của Thủ tướng Chính phủ”, dù một trong các căn cứ để ban hành Quyết định 6565 là Quyết định 367 của Thủ tướng Chính phủ.