Vasep chỉ cách để cá tra Việt Nam vượt qua những "đối thủ" nặng ký

Có bốn giống cá đang được coi là đối thủ cạnh tranh trực tiếp với cá tra trên thị trường xuất khẩu. Để vượt qua những đối thủ này, cá tra Việt Nam cần phải thay đổi mạnh mẽ để giành thị phần.

Theo đánh giá từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (Vasep), cá tuyết được coi là "vua" của các loại cá với giá trị thương hiệu cao, chất lượng thịt tốt, giá trị dinh dưỡng dồi dào, đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cao, do đó đây là loài có vị trí cao cấp trong ẩm thực nhiều quốc gia. Tuy nhiên, giá thành cao do mùa vụ và nguồn cung hạn chế là những rào cản lớn.

Số liệu của Trung tâm Thương mại quốc tế (ITC) cho thấy, nửa đầu năm nay, nhập khẩu cá tuyết đông lạnh mã HS 030363 của Trung Quốc đạt gần 296 triệu USD, giảm 10% so với cùng kỳ năm 2023. Riêng năm 2022, Trung Quốc nhập khẩu nhiều nhất cá đông lạnh, với hơn 732 triệu USD, tăng 49% so với năm 2021.

Tại Mỹ, cá tuyết là loài cá thịt trắng được tiêu thụ nhiều nhất, đặc biệt là phile cá tuyết đông lạnh mã HS 030471. Năm 2023, nhập khẩu sản phẩm này vào Mỹ đạt 475 triệu USD, giảm 22% so với cùng kỳ, chiếm 27% trong tổng cá thịt trắng Mỹ nhập khẩu từ thế giới. Trước đó, năm 2022, quốc gia này tiêu thụ gần 610 triệu USD phile cá tuyết, tăng 47% so với năm 2021, và là năm nhập khẩu nhiều nhất sản phẩm này tính đến nay.

Đáng nói, Mỹ và Trung Quốc đều là hai thị trường trọng điểm về xuất khẩu cá tra của Việt Nam.

Một lựa chọn thay thế cho cá tuyết là cá minh thái với vị ngọt, ít béo, giá cả phải chăng và ổn định hơn so với các loài cá khác. Tuy nhiên, cá minh thái ít đa dạng về sản phẩm và thường được sử dụng để chế biến các sản phẩm cơ bản như cá viên, cá fillet. Theo ITC, nửa đầu năm nay, nhập khẩu cá minh thái Alaska đông lạnh mã HS 030367 của Trung Quốc đạt hơn 353 triệu USD, giảm 23% so với cùng kỳ năm 2023. Năm 2019 là năm Trung Quốc ghi nhận tiêu thụ nhiều nhất sản phẩm này, với gần 941 triệu USD, tăng 44% so với cùng kỳ.

Bên cạnh đó, cá rô phi cũng giàu protein và các axit amin thiết yếu, giá thành của cá rô phi thường khá cạnh tranh trên thị trường. Cá rô phi, đặc biệt là sản phẩm phile cá rô phi đông lạnh là sản phẩm được ưa thích tại Mỹ, chỉ sau phile cá tuyết. Theo ITC, năm 2023, Mỹ nhập khẩu 372 triệu USD sản phẩm này, giảm 28% so với năm 2022.

Ngoài ra, cá basa cũng có nhiều điểm tương đồng với cá tra, nhưng cá basa thường có kích thước lớn hơn và thịt dày hơn; chất lượng thịt của cá basa không đồng đều và thương hiệu chưa được xây dựng mạnh như cá tra.

So với những giống cá này, Vasep cho rằng, cá tra Việt Nam vẫn có những lợi thế riêng biệt.

Thứ nhất, cá tra Việt Nam thường có giá thành thấp hơn so với các loại cá thịt trắng khác, giúp thu hút được nhiều khách hàng, đặc biệt là ở các thị trường mới nổi.

Thứ hai, Việt Nam là một trong những nước sản xuất cá tra lớn nhất thế giới, đảm bảo nguồn cung ổn định cho thị trường.

Thứ ba, cá tra được chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhau, đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng khách hàng

Thứ tư, Việt Nam có vị trí địa lý thuận lợi, giúp giảm chi phí vận chuyển và rút ngắn thời gian giao hàng.

Tuy nhiên, Vasep cũng nhận thấy chất lượng sản phẩm cá tra còn chưa đồng đều, còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giống, thức ăn, môi trường nuôi trồng; phải đối mặt với nhiều rào cản thương mại như thuế nhập khẩu, các quy định kỹ thuật...

Các hoạt động cạnh tranh không lành mạnh như bán phá giá, gian lận thương mại có thể làm ảnh hưởng đến uy tín của cá tra Việt Nam trên thị trường quốc tế. Hay việc các thị trường thay đổi chính sách trong khi chi phí sản xuất cá tra ngày càng tăng do giá nguyên liệu đầu vào tăng, chi phí nhân công tăng, cũng ảnh hưởng đến xuất khẩu cá tra.

Ngoài ra, cá tra Việt Nam còn phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các quốc gia sản xuất cá da trơn khác như Ấn Độ, Bangladesh, Indonesia. Các nước này đều có lợi thế về nguồn nguyên liệu và chi phí sản xuất, tạo ra áp lực không nhỏ lên ngành cá tra Việt Nam.

Để vượt qua các đối thủ cạnh tranh, chuyên gia Vasep khẳng định, cá tra Việt Nam cần tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế, xây dựng thương hiệu để tạo dựng hình ảnh tích cực cho cá tra Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Song song đó, các doanh nghiệp cũng cần đa dạng hóa thị trường, tìm kiếm các thị trường mới, đặc biệt là các thị trường cao cấp, cũng như phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng có giá trị cao hơn. Đồng thời đầu tư vào công nghệ, áp dụng các công nghệ hiện đại vào sản xuất, chế biến và bảo quản cá tra; tập trung vào phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và đảm bảo phúc lợi cho người lao động.

“Cá tra Việt Nam có tiềm năng lớn để cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, để thành công, ngành cá tra cần chủ động “lấn sâu” thị trường, nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu, đa dạng hóa thị trường”, Vasep nhấn mạnh.

Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, nửa đầu tháng 7/2024, xuất khẩu cá tra Việt Nam đạt 85 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm 2023. Luỹ kế đến ngày 15/7/2024, xuất khẩu cá tra đạt hơn 1 tỷ USD, tăng 6% so với cùng kỳ năm ngoái.