Vaccine giá rẻ sẽ “thay đổi cuộc chơi” trong cuộc chiến chống Covid-19

Một loại vaccine Covid-19 mới đang được thử nghiệm lâm sàng ở Brazil, Mexico, Thái Lan… có thể thay đổi cách thế giới chống lại đại dịch, theo NY Times.

Vaccine NDV-HXP-S - “Thứ thay đổi cuộc chơi”

NDV-HXP-S là loại vaccine đầu tiên trong các thử nghiệm lâm sàng sử dụng thiết kế phân tử mới được cho là sẽ tạo ra nhiều kháng thể mạnh hơn những loại vaccine hiện tại. Cùng với đó, vaccine mới có thể dễ chế tạo hơn nhiều so với các loại vaccine hiện tại.

Các loại vaccine hiện có của các công ty như Pfizer và Johnson & Johnson phải được sản xuất trong các nhà máy chuyên biệt và sử dụng các nguyên liệu khó mua.

Trong khi đó, vaccine mới có thể sản xuất từ trứng gà. Theo NY Times, trứng chính là nguyên liệu đã sản xuất hàng tỷ liều vaccine cúm mỗi năm tại các nhà máy trên khắp thế giới.

Nếu vaccine NDV-HXP-S được chứng minh là an toàn và hiệu quả, các nhà sản xuất vaccine cúm có khả năng sản xuất hơn một tỷ liều vaccine này mỗi năm.

Các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình hiện đang gặp khó khăn trong việc mua vaccine từ các quốc gia giàu có hơn, có thể tự sản xuất vaccine NDV-HXP-S hoặc mua lại với chi phí thấp từ các nước láng giềng.

“Điều đó thật đáng kinh ngạc. Đây sẽ là thứ thay đổi cuộc chơi”, Andrea Taylor, trợ lý giám đốc Trung tâm Đổi mới Y tế Toàn cầu của Đại học Duke (Mỹ) nói.

Trước tiên, các thử nghiệm lâm sàng phải xác định được rằng NDV-HXP-S thực sự có hiệu quả đối với con người. Giai đoạn đầu của các thử nghiệm lâm sàng sẽ kết thúc vào tháng 7, và giai đoạn cuối cùng sẽ mất vài tháng nữa. Tuy nhiên, các thử nghiệm trên động vật đã thắp lên hy vọng về triển vọng của loại vaccine mới.

Chìa khóa của vaccine Covid-19

Vaccine Covid-19 hoạt động bằng cách kích hoạt cơ chế miễn dịch tự nhiên trong cơ thể con người. Virus SARS-CoV-2 có hình dạng tròn và có nhiều gai bao quanh bề mặt. Những loại gai này còn được gọi là ‘protein gai’, và chúng hoạt động như những chiếc chìa khóa giúp cho virus có thể xâm nhập tế bào. Vaccine sẽ khiến cho cơ thể sản sinh ra đề kháng giúp ngăn chặn các tế bào gai này.

Tuy nhiên, chỉ tiêm protein đột biến vào cơ thể không phải là cách tốt nhất để tạo ra vaccine bởi các protein đột biến đôi khi giả định hình dạng sai và thúc đẩy hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể sai.

Điều này đã xuất hiện rất lâu trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Năm 2015, một loại coronavirus khác xuất hiện gây ra hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS). Jason McLellan, nhà sinh vật học tại Trường Y khoa Geisel thuộc Đại học Dartmouth, và các đồng nghiệp đã bắt đầu chế tạo một loại vaccine ngừa MERS.

Các nhà nghiên cứu muốn sử dụng việc tăng protein đột biến làm mục tiêu, nhưng họ phải tính đến thực tế rằng protein đột biến là một chất biến đổi hình dạng. Khi protein chuẩn bị hợp nhất với một tế bào, nó biến đổi từ hình dạng giống hoa tulip thành hình dạng giống cái lao.

McLellan và các đồng nghiệp phát hiện ra một cách để giữ cho protein bị khóa trong hình dạng giống như hoa tulip, đó là thay đổi 2 trong số hơn 1.000 khối xây dựng trong protein thành một hợp chất gọi là proline.

Việc tăng protein đột biến đối với 2 phân tử proline mới có nhiều khả năng giả định hình dạng hoa tulip hơn được gọi là 2P. Các nhà nghiên cứu đã tiêm đột biến 2P vào chuột và nhận thấy rằng con vật này có thể dễ dàng chống lại sự lây nhiễm MERS-CoV.

Các nhà khoa học đã công bố nghiên cứu về tăng protein đột biến này nhưng nhận được ít sự quan tâm của công chúng. Vào cuối năm 2019, virus SARS-CoV-2 đã xuất hiện và lây lan trên khắp thế giới. McLellan và các đồng nghiệp của ông đã bắt tay vào hành động, thiết kế đột biến 2P cho SARS-CoV-2. Chỉ trong vài ngày, Moderna đã sử dụng thông tin đó để chế tạo vaccine Covid-19.

Các công ty khác cũng nhanh chóng thực hiện theo, áp dụng đột biến 2P cho các chế tạo vaccine Covid-19 và bắt đầu thử nghiệm lâm sàng. Cả 3 loại vaccine đã được cấp phép cho đến nay tại Mỹ là Johnson & Johnson, Moderna và Pfizer/BioNTech đều sử dụng 2P.

Các nhà sản xuất vaccine khác cũng đang sử dụng 2P trong các thử nghiệm vaccine. Novavax đã có kết quả mạnh mẽ với mức tăng protein gai đột biến 2P trong các thử nghiệm lâm sàng và dự kiến ​​sẽ nộp đơn lên Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) để xin cấp phép sử dụng khẩn cấp trong vài tuần tới.

Trứng – thành phần đơn giản tạo nên vaccine

Làn sóng phát triển vaccine Covid-19 đầu tiên được yêu cầu sử dụng các nguyên liệu chuyên biệt và đắt tiền để chế tạo. Chẳng hạn như vaccine dựa trên RNA của Moderna cần các khối xây dựng gen được gọi là nucleotide cũng như axit béo. Những thành phần này cấu tạo nên một loại vaccine được sản xuất trong các nhà máy xây dựng có mục đích cụ thể.

Trong khi đó, cách sản xuất vaccine cúm chỉ dựa trên một nghiên cứu. Nhiều quốc gia có những nhà máy khổng lồ để sản xuất những liều vaccine cúm giá rẻ, với thành phần từ trứng gà.

Nhóm nghiên cứu tại Trung tâm Đổi mới và Tiếp cận Vaccine PATH tự hỏi rằng, liệu các nhà khoa học có thể tạo ra một loại vaccine Covid-19 giá rẻ được nuôi cấy trong trứng gà hay không. Bằng cách này, một nhà máy sản xuất vaccine phòng cúm cũng có thể tạo ra vaccine Covid-19.

Tại New York (Mỹ), một nhóm các nhà khoa học tại Trường Y khoa Icahn ở Mount Sinai đã biết cách tạo ra một loại vaccine như vậy với việc sử dụng một loại virus ở chim được gọi là virus gây bệnh Newcastle vô hại ở người.

Trong nhiều năm, các nhà khoa học đã nghiên cứu virus gây bệnh Newcastle để tạo ra vaccine cho một loạt bệnh. Ví dụ, để phát triển vaccine Ebola, các nhà nghiên cứu đã thêm một gen Ebola vào bộ gen riêng của virus bệnh Newcastle.

Sau đó, các nhà khoa học đưa virus đã được biến đổi gen vào trứng gà, bởi đây là một loại virus gây bệnh ở gia cầm, nó nhân lên nhanh chóng trong trứng. Các nhà nghiên cứu đã nhận ra rằng, virus gây bệnh Newcastle được ngăn chặn bởi các protein Ebola.

Các nhà nghiên cứu ở Mount Sinai phát hiện ra rằng, vaccine NDV-HXP-S có thể bảo vệ tốt chuột trước dịch bệnh.

“Tôi có thể nói rằng, loại vaccine này có thể bảo vệ mọi con chuột trước virus SARS-CoV-2. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa hiểu được tác dụng của vaccine này đối với con người”, Peter Palese, trưởng nhóm nghiên cứu cho biết.

Theo NY Times, một quả trứng có thể chế tạo ra từ 5-10 liều vaccine NDV-HXP-S, so với chỉ 1-2 liều vaccine cúm.

“Chúng tôi rất vui mừng về điều này, bởi vì đây có thể là một cách tạo ra một loại vaccine giá rẻ”, ông Peter Palese nói.

Đối với một số quốc gia, triển vọng tự sản xuất vaccine Covid-19 là điều rất đáng mong đợi. Tuy vậy, Madhavi Sunder, một chuyên gia về sở hữu trí tuệ tại Trường Luật Georgetown, cảnh báo rằng vaccine NDV-HXP-S sẽ không giúp các quốc gia như Brazil thoát khỏi đại dịch ngay lập tức khi họ đang đối mặt với làn sóng dịch Covid-19 mới.

“Chúng ta không nói đến việc sản xuất hàng tỷ liều vaccine. Thay vào đó, chiến lược này sẽ quan trọng đối với việc sản xuất vaccine lâu dài, không chỉ đối với dịch Covid-19 mà còn cho các đại dịch khác có thể xảy ra trong tương lai”, bà Madhavi Sunder nói./.