Vá lỗ hổng trong quản lý Quỹ Bình ổn giá xăng dầu

Quỹ Bình ổn giá nhưng “chưa ổn” là điều mà nhiều doanh nghiệp cũng như chuyên gia đưa ra khi nhận định về quỹ bình ổn xăng dầu. Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp đã có dấu hiệu chiếm dụng quỹ và việc quản lý cũng như sử dụng quỹ đang làm bộc lộ nhiều lỗ hổng cần “vá gấp”.

Quỹ bình ổn giá xăng dầu "chưa ổn"

Là giám đốc một doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, ông Nguyễn Xuân Thắng - Giám đốc Công ty TNHH Hải Âu Phát, Lâm Đồng - cho biết, đã nhìn thấy rõ những bất ổn khi đặt Quỹ Bình ổn xăng dầu tại doanh nghiệp với "đây là hình thức đặt trứng trong một giỏ".

Ông Thắng lấy ví dụ, khi doanh nghiệp làm ăn kinh doanh bết bát, nợ thuế lớn, việc chiếm dụng, thậm chí chiếm đoạt quỹ, nguồn thuế này của Nhà nước hoàn toàn có thể xảy ra bởi đây là loại quỹ tài chính không nằm trong cân đối ngân sách Nhà nước.

Do vậy, sau những vụ việc liên quan đến một số doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu có dấu hiệu vi phạm quỹ bình ổn, ông Thắng cũng như nhiều thương nhân kinh doanh xăng dầu tự đặt câu hỏi, "nếu giao quyền quản lý và sử dụng quỹ bình ổn cho doanh nghiệp thì cơ quan Nhà nước có thường xuyên kiểm tra, cập nhật để phát hiện bất thường hay không? Hay chỉ nhận báo cáo của doanh nghiệp qua văn bản mà không được kiểm tra, kiểm chứng?

Ông Văn Công Thật - Giám đốc Công ty TNHH KNJ Kim Ngọc (TPHCM) - nhận định thời gian qua cho thấy, tác dụng kéo giá của quỹ khi thị trường tăng mạnh không nhiều. Những thời điểm giá thế giới giảm mà giá xăng trong nước không được giảm theo. Thế nên, nói giá xăng dầu trong nước theo sát giá thế giới chỉ mang tính tương đối, thậm chí có thời điểm còn đi ngược, khi thế giới giảm, giá trong nước lại tăng.

“Việc quản lý, giám sát, hậu kiểm liên quan Quỹ Bình ổn giá xăng dầu hoàn toàn không quá khó, nếu chúng ta quyết tâm làm. Để làm được điều này, cơ quan quản lý Nhà nước hãy thanh, kiểm tra hết tài khoản Quỹ Bình ổn giá xăng dầu tại các doanh nghiệp đầu mối, sẽ làm rõ và trả lời những nghi ngại của người tiêu dùng về quỹ này. Tất cả cần sự minh bạch” - ông Văn Công Thật nhấn mạnh.

Công ty TNHH Thương mại Vận tải và Du lịch Xuyên Việt Oil vừa bị Bộ Công Thương thu hồi giấy phép hoạt động.

Với hàng loạt vụ lùm xùm

Theo quy định, toàn bộ nguồn trích lập, chi sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu là để tham gia điều tiết, hỗ trợ cho mục tiêu bình ổn giá bán xăng dầu trong nước và việc sử dụng quỹ chỉ thực hiện khi có "hiệu lệnh" của Bộ Công Thương, Bộ Tài chính. Điều đó có nghĩa là ngoài liên Bộ Công Thương - Tài chính, không ai có thẩm quyền quyết định trích lập, sử dụng quỹ này. Và ngay cả hai bộ này cũng như doanh nghiệp xăng dầu đều không được phép sử dụng quỹ này vào mục đích khác ngoài mục đích bình ổn giá xăng dầu. Bên cạnh đó, các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu có trách nhiệm công bố công khai trên phương tiện thông tin điện tử của doanh nghiệp hoặc trên phương tiện thông tin đại chúng về tình hình trích lập, chi sử dụng, lãi phát sinh và số dư quỹ bình ổn giá, đồng thời báo cáo về Bộ Tài chính, Bộ Công Thương.

Tuy nhiên, trách nhiệm này dường như lại bị các doanh nghiệp đầu mối lãng quên bởi rất khó tìm thấy thông tin công khai của quỹ bình ổn tại các doanh nghiệp.

Không chỉ vậy, việc sử dụng quỹ tại một số doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm quy định như vụ việc của Công ty TNHH Vận tải Thủy bộ Hải Hà (Hải Hà Petro) khi doanh nghiệp này bị Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) Chi nhánh Long Biên tự động trích thu nợ 270 tỉ đồng, từ tài khoản Quỹ Bình ổn giá xăng dầu hình thành tại doanh nghiệp này, vụ Bộ Công an khởi tố, bắt tạm giam lãnh đạo Công ty Xuyên Việt Oil để điều tra về tội "vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí" liên quan việc nợ thuế và chiếm dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu tại công ty này.

Hay chuyện hàng loạt doanh nghiệp như Công ty Cổ phần Dầu khí Đông Phương và Công ty TNHH Trung Linh Phát, Công ty TNHH Vận tải thủy bộ Hải Hà; Công ty Cổ phần Tập đoàn Thiên Minh Đức; Công ty TNHH Xăng dầu Tây Nam S.W.P có dấu hiệu vi phạm về việc kết chuyển không đúng quy định Quỹ Bình ổn giá xăng dầu theo Nghị định 95. Còn Công ty Cổ phần Appollo Oil không có phát sinh hoạt động trích lập, sử dụng quỹ.

Và bài toán tăng cường giám sát, quản lý quỹ

ng Vũ Vinh Phú - nguyên Phó Giám đốc Sở Thương mại Hà Nội (nay là Sở Công Thương) - cho rằng, việc điều hành Quỹ Bình ổn giá xăng dầu đang “không ổn” và hoạt động không hiệu quả, nên phải có những giải pháp thay thế.

"Các nước phát triển, họ dự trữ xăng dầu 3 tháng, 6 tháng, thậm chí 9 tháng. Đây là “phao cứu sinh” rất tốt để bình ổn thị trường xăng dầu. “Phao” này không phải nằm bất động mà hoạt động như một công ty quản lý vốn Nhà nước, thấp mua vào, cao bán ra. Lý thuyết của kinh tế thương mại là lưu thông mà không dự trữ coi như không lưu thông" - ông nói.

Còn lãnh đạo Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) cho biết, để giải quyết vấn đề này bộ đã đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần tăng cường việc giám sát đối với hoạt động trích, chi và kết chuyển số dư quỹ bình ổn giá của các thương nhân kinh doanh xăng dầu đầu mối như trong việc xem xét cấp giấy xác nhận đủ điều kiện làm thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu đối với các thương nhân đã là thương nhân kinh doanh xăng (cấp lại) cần xem xét đến việc đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ trích, chi và kết chuyển số dư quỹ bình ổn giá trong giai đoạn hoạt động trước đây.

Tiếp đó, cần triển khai quyết liệt việc sử dụng hoá đơn điện tử và định kỳ 6 tháng, thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu có trách nhiệm gửi báo cáo kiểm toán độc lập chuyên đề về Quỹ Bình ổn giá xăng dầu về cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, trong đó cần xác định rõ số dư Quỹ Bình ổn giá xăng dầu đầu kỳ, cuối kỳ báo cáo; chi tiết sao kê tài khoản ngân hàng trong kỳ báo cáo; tổng sản lượng, chủng loại xăng, dầu được thực hiện trích lập, chi sử dụng trong kỳ báo cáo; tổng số tiền trích lập, chi Quỹ Bình ổn giá xăng dầu trong kỳ báo cáo; báo cáo kiểm kê sản lượng, chủng loại xăng, dầu thực hiện trích lập, chi sử dụng của từng kỳ điều hành…

Về phía các ngân hàng, Bộ Tài chính kiến nghị ngân hàng sẽ thực hiện phong tỏa tài khoản Quỹ Bình ổn giá xăng dầu của doanh nghiệp. Tài khoản này chỉ được sử dụng vào mục đích trích lập và chi sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu của doanh nghiệp theo văn bản điều hành giá của cơ quan có thẩm quyền (Bộ Công Thương).

Đồng thời nghiên cứu để quy định việc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các ngân hàng thương mại nơi các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu đăng ký mở tài khoản Quỹ Bình ổn giá xăng dầu thực hiện tuân thủ các quy định liên quan đến quỹ bình ổn giá tại nghị định này. Các ngân hàng chỉ được phép trích, chi theo thông báo điều hành của Bộ Công Thương, không được khấu trừ tiền từ tài khoản quỹ bình ổn giá cho các nghĩa vụ tài chính khác, kịp thời thông tin cho cơ quan có thẩm quyền về những dấu hiệu không bình thường về quỹ…

Cuối cùng, Bộ Tài chính cho rằng, cần tăng cường quy định về xử lý sai phạm đối với các thương nhân kinh doanh xăng dầu, nếu tái phạm nhiều lần đối với hành vi vi phạm các quy định về trích lập, chi sử dụng, kết chuyển Quỹ Bình ổn giá xăng dầu hoặc không thực hiện kết chuyển Quỹ Bình ổn giá xăng dầu theo quy định sẽ bị xem xét đình chỉ hoạt động kinh doanh hoặc thu hồi giấy xác nhận đủ điều kiện làm thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu.