Ủy ban Kinh tế đề nghị có giải trình rõ hơn nguồn vốn làm cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành

Sáng 22-5, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng thừa ủy quyền của Thủ tướng đã trình bày Tờ trình về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam phía Tây đoạn Gia Nghĩa (Đắk Nông) - Chơn Thành (Bình Phước).

Giải quyết điểm nghẽn, tạo động lực phát triển

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết: Theo quy hoạch, cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Tây. Đây là trục giao thông quan trọng, kết nối vùng Tây Nguyên với vùng Đông Nam Bộ, vùng Tây Nam Bộ và TP.HCM.

Việc đầu tư cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành sẽ giải quyết điểm nghẽn về hạ tầng giao thông, tạo không gian mới, động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh khu vực vùng Đông Nam Bộ và Tây Nguyên.

Tuyến đường có chiều dài khoảng 128,8 km, trong đó tuyến đi qua địa phận tỉnh Đắk Nông dài 27,8 km; qua địa phận tỉnh Bình Phước là 101 km (bao gồm 2 km kết nối với đường Hồ Chí Minh đoạn Chơn Thành - Đức Hòa).

Ông Thắng thông tin cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành sẽ có quy mô bốn làn xe hoàn chỉnh với tốc độ 100-120 km/giờ, giải phóng mặt bằng thực hiện một lần theo quy mô quy hoạch sáu làn xe.

Dự án có tổng mức đầu tư khoảng 25.540 tỉ đồng. Trong đó vốn nhà nước tham gia 12.770 tỉ đồng (ngân sách trung ương 10.536,5 tỉ đồng, ngân sách địa phương 2.233,5 tỉ đồng), vốn nhà đầu tư thu xếp 12.770 tỉ đồng.

“Theo dự kiến, dự án được chuẩn bị từ năm 2023, thực hiện từ năm 2024 và phấn đấu hoàn thành năm 2026” – ông Thắng nói thêm và cho hay để đảm bảo tính khả thi trong triển khai thực hiện dự án, đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành đưa dự án vào khai thác, Chính phủ kiến nghị Quốc hội một số cơ chế.

Cụ thể, về nguồn vốn đầu tư, bố trí 8.770 tỉ đồng từ nguồn tăng thu, tiết kiệm chỉ thường xuyên của ngân sách trung ương năm 2022 và 1.500 tỉ đồng từ nguồn vốn ngân sách trung ương trong Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 để đầu tư dự án; cho phép kéo dài thời gian giải ngân đến hết năm 2026 đối với số vốn bố trí từ nguồn tăng thu, tiết kiệm chỉ thường xuyên của ngân sách trung ương năm 2022 để thực hiện dự án.

Về tổ chức thực hiện, dự án được phân chia thành năm dự án thành phần, trong đó dự án thành phần 1 được áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi trong nước để lựa chọn nhà đầu tư.

Về cơ chế chỉ định thầu, đề xuất cho phép người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định việc chỉ định thầu trong quá trình triển khai thực hiện Dự án đối với các gói thầu tư vấn, các gói thầu thực hiện đền bù, giải phóng mặt bằng và tái định cư.

Về khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, Chính phủ kiến nghị được áp dụng cơ chế đặc thù về khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường như cơ chế đặc thù đã được Quốc hội thông qua tại Nghị quyết 106/2023 về thí điểm một số chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình đường bộ.

Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam phía Tây đoạn Gia Nghĩa (Đắk Nông) - Chơn Thành (Bình Phước). Đồ họa: HỒ TRANG

Đề nghị có sự cam kết trách nhiệm

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nhất trí với sự cần thiết đầu tư dự án với những lý do đã nêu tại tờ trình.

Thường trực Ủy ban Kinh tế cũng cơ bản nhất trí với quy mô đầu tư của dự án, tuy nhiên một số ý kiến đề nghị cân nhắc mở rộng đầu tư đoạn kết nối 2 km của dự án theo quy mô bốn làn xe theo tiêu chuẩn TCVN 5729:2012, để bảo đảm kết nối đồng bộ với đường cao tốc TP.HCM - Chơn Thành đang triển khai đầu tư, từ đó giúp phát huy hiệu quả đầu tư dự án.

Về phương thức đầu tư, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị bổ sung các cơ sở để bảo đảm tính khả thi cho dự án, tránh trường hợp không lựa chọn được nhà đầu tư hoặc không huy động được vốn tín dụng cho dự án, dẫn đến phải chuyển đổi sang hình thức đầu tư công làm kéo dài thời gian, giảm hiệu quả đầu tư.

Cạnh đó, Thường trực Ủy ban Kinh tế cũng đề nghị bổ sung giải pháp cụ thể hơn đối với phương án xử lý các dự án giao thông BOT song hành để Quốc hội có cơ sở xem xét, quyết định, tránh ảnh hưởng đến môi trường đầu tư kinh doanh và việc khai thác, vận hành về sau của Dự án.

Cũng theo cơ quan thẩm tra, việc Chính phủ đề xuất bố trí vốn cho dự án 1.500 tỉ đồng từ nguồn dự phòng của Kế hoạch đầu tư công trung hạn là phù hợp với quy định tại Nghị quyết của Quốc hội. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, việc này là không khả thi.

Bởi theo quy định của Luật Đầu tư công năm 2019, thời gian thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn trước đến hết 31-1 năm đầu tiên của Kế hoạch đầu tư công giai đoạn sau. Do đó, số vốn Kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2021 - 2025 chỉ được thực hiện đến ngày 31-1-2026.

“Dự án dự kiến đến hết năm 2026 mới hoàn thành, do vậy Chính phủ cần giải trình, làm rõ việc bố trí nguồn vốn để thực hiện dự án trong năm 2026” – Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đề nghị.

Về nguồn vốn thực hiện dự án từ ngân sách địa phương, theo ông Thanh có ý kiến cho rằng hai địa phương này hiện chưa tự cân đối được ngân sách, hằng năm vẫn nhận hỗ trợ từ ngân sách trung ương, do vậy việc cam kết bố trí vốn ngân sách địa phương như dự kiến sẽ rất khó khăn và đề nghị phải có giải pháp cụ thể hơn.

Còn đối với vốn do nhà đầu tư thu xếp khoảng 12.770 tỉ đồng, chiếm 50% sơ bộ tổng mức đầu tư dự án (chiếm 65% sơ bộ tổng mức đầu tư dự án thành phần 1 theo phương thức đối tác công tư), Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ cần thống nhất chặt chẽ với nhà đầu tư quan tâm trong việc thu xếp vốn cho dự án, tránh phải điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án từ đầu tư theo phương thức đối tác công tư sang đầu tư công.

Về kiến nghị các cơ chế chỉ định thầu, Thường trực ủy ban Kinh tế nhận thấy đã được Quốc hội cho phép áp dụng đối với một số dự án thời gian qua. Để đẩy nhanh tiến độ dự án thì việc áp dụng các cơ chế chỉ định thầu đối với các gói thầu tư vấn, các gói thầu thực hiện đền bù, giải phóng mặt bằng và tái định cư là phù hợp.

Tuy nhiên, đề nghị Chính phủ cần có các giải pháp trong quá trình tổ chức thực hiện dự án bảo đảm tiến độ, chất lượng, công khai, minh bạch và hiệu quả, không để trục lợi chính sách, thất thoát, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm…

Theo quy hoạch, mạng lưới đường cao tốc gồm 41 tuyến với tổng chiều dài khoảng 9.014 km. Đến nay, cả nước đã đưa vào khai thác khoảng 2.001 km đường cao tốc, đang xây dựng 1.681 km, đang chuẩn bị đầu tư khoảng 805 km; trong đó tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông sẽ cơ bản hoàn thành năm 2025.