USA - thâm hụt thương mại và việc làm

Ngành sản xuất hàng hóa của Mỹ để cạnh tranh đã phải chuyển sang các nước có chi phí thấp hơn. Trong giai đoạn 1998 - 2010 Mỹ đã mất 35% việc làm. Sau đó, Mỹ cũng cố gắng khôi phục lại sản xuất trong nước. Tính đến cuối năm 2019 so với năm 1998 thì Mỹ bị giảm ~27% việc làm.

Năm 2019, GDP của Mỹ là 21.440 tỷ USD, xuất khẩu hàng hoá 1.645 USD, nhập khẩu hàng hoá 2.568 USD. Thâm hụt thương mại 923 tỷ USD, trong đó thâm hụt với TQ chiếm 37,5% (346 tỷ USD), Mexico 11%, Nhật 7,5%, Đức 7,3%, Canada 2,9%, thâm hụt với Việt Nam chiếm 5%.

Mục tiêu Mỹ là cân bằng lại cán cân thương mại và mang lại việc làm về Mỹ. Tuy nhiên, từ trước đến nay ngoài lợi thế chi phí nhân công, TQ luôn tìm cách neo tỉ giá USD/RMB. Giá dollar giá giảm thì TQ mua vào để giữ giá. Có nhiều dollar TQ lại mua quốc trái của Mỹ, giờ thì TQ là chủ nợ lớn nhất với số quốc trái giá trị ~1.100 tỷ USD.

Năm 2020, lực lượng lao động của Mỹ ~158 triệu người chiếm ~48% dân số. Tỉ lệ thất nghiệp ~3,9% tương đương ~6 triệu người. TQ dân số 1.400 triệu người, lực lượng lao động ~780 triệu, gấp 5 lần so với Mỹ. Với số lượng đông đảo như vậy, giá nhân công rẻ hơn, việc làm của Mỹ trước đây chạy sang TQ và người Mỹ cũng quen xài đồ giá rẻ.

Mỹ bán sang TQ chủ yếu là máy bay, đậu tương, bán dẫn. Hàng hoá của TQ xuất sang Mỹ lại chủ yếu là máy tính, điện thoại, quần áo, giày dép. Giả sử chi phí nhân công chiếm 5% giá bán, thì chỉ tính với lượng thâm hụt thương mại đã tương đương có ~23 tỷ USD chi phí nhân công. Nếu chi phí nhân công/người trung bình 36K USD/năm sẽ tạo ra việc làm ~640 nghìn người.

Thực tế, năng suất lao động của lao động Mỹ đối với các công việc sản xuất điện thoại, may mặc, giày dép không cạnh tranh được về năng suất và chi phí với người châu Á. Chi phí nhân công tính ở trên có thể phải sử dụng số lao động gấp 3 lần và chi phí trả cho mỗi người chỉ bằng 1/3 nếu nhà máy ở TQ. Chuyển nhà máy từ TQ về Mỹ không dễ dàng khi các công ty Mỹ bị giảm lợi nhuận hoặc người Mỹ phải tiêu dùng với giá cao hơn.

Năm 2019, Việt Nam xuất đi Mỹ 61 tỷ USD (xuất TQ 41 tỷ USD), nhập của Mỹ 14,4 tỷ USD (nhập TQ 75,3 tỷ USD). Ta xuất siêu Mỹ 46,6 tỷ USD và nhập siêu TQ 34,3 tỷ USD. Hàng hoá của ta xuất Mỹ cũng bao gồm điện thoại, may mặc, giày dép. Giả sử Mỹ có ý chí không lệ thuộc vào TQ thì cũng có cơ hội cho Việt Nam. Tuy nhiên, Mỹ cũng có thể tính với ta về việc xuất siêu. Để cân bằng ta cũng phải xem xét mua nhiều hơn như máy móc, vũ khí chẳng hạn.