Ủng hộ 'siết' bảo hiểm xã hội một lần, nhưng nên thuyết phục hơn

Một số bộ ngành, địa phương ủng hộ việc phải sửa quy định về bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần để giữ chân người lao động ở lại hệ thống, nhưng đề xuất bỏ điều kiện chờ 12 tháng sau mất việc; bổ sung chính sách tín dụng thay rút BHXH một lần. Đặc biệt, cơ quan soạn thảo cần luận giải rõ hơn về các thay đổi để người lao động hiểu và thực hiện.

Góp ý cho Dự thảo Luật BHXH sửa đổi, liên quan sửa quy định về BHXH một lần, Bộ Tài chính ủng hộ phương án người hưởng chính sách này chỉ được nhận tối đa 50% thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất, số còn lại bảo lưu tới khi hết tuổi lao động. Tuy nhiên, cơ quan soạn thảo luật và thực thi chính sách phải có giải pháp truyền thông để người dân hiểu và thực hiện đúng chính sách BHXH một lần.

Bộ Tài chính cũng đề nghị Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH, cơ quan soạn thảo Luật BHXH sửa đổi) cần điều chỉnh chính sách về BHXH một lần theo (các nguyên nhân) số người lao động hưởng chính sách này liên tục tăng thời gian qua. Trong đó, Bộ Tài chính đề xuất nghiên cứu chính sách hỗ trợ người lao động được vay vốn khắc phục khó khăn trong thời gian bị mất việc thay vì rút BHXH một lần; bổ sung chính sách hỗ trợ học nghề, tạo việc làm cho người lao động từ quỹ Bảo hiểm thất nghiệp…

Trước thực trạng người rút BHXH một lần tương đương người tham gia mới, dẫn tới độ bao phủ BHXH không đạt mục tiêu Đảng và Nhà nước đặt ra, các bộ ngành và địa phương đồng thuận phải sửa đổi lại quy định về chế độ này.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư góp ý cho Dự thảo Luật BHXH sửa đổi cũng đánh giá, từ thực tế tổng kết thực thi quy định về BHXH một lần thời gian qua đã cho thấy sự cần thiết phải sửa đổi quy định về chế độ này.

Tuy nhiên, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị ban soạn thảo luật làm rõ căn cứ quy định người lao động chỉ được hưởng 50% số thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất khi hưởng BHXH một lần (theo phương án 2); làm rõ tương quan giữa đóng góp của người lao động và tiền được chi trả (được nhận).

“Nên nghiên cứu bổ sung thêm phương án sửa đổi (quy định về BHXH một lần – PV) với mức độ tác động đến đối tượng thụ hưởng khác nhau, như giữ quy định hiện hành nhưng bổ sung điều kiện thời gian đóng tối thiểu. Các phương án sửa đổi cần nghiên cứu, luận giải kỹ lưỡng, có minh hoạ cụ thể để dễ hiểu, dễ thuyết phục, đặc biệt với người lao động”, Bộ Kế hoạch và Đầu tư góp ý.

Sở LĐ-TB&XH Đồng Nai cũng đồng thuận với phương án người hưởng BHXH một lần chỉ được nhận tối đa 50% thời gian đã đóng BHXH, số còn lại bảo lưu tới khi nghỉ hưu. Tuy nhiên, sở này đề xuất bỏ điều kiện được hưởng BHXH một lần sau 12 tháng nghỉ việc và không tiếp tục đóng BHXH.

Lý giải cho đề xuất trên, lãnh đạo Sở LĐ-TB&XH Đồng Nai cho rằng, người lao động chỉ được hưởng 1/2 thời gian đóng BHXH, thời gian còn lại bảo lưu nên vẫn trong diện tham gia BHXH, khi hết tuổi lao động vẫn có trợ cấp để trang trải cuộc sống. Cùng đó, khi mất việc làm, một bộ phận người lao động thật sự gặp khó khăn về kinh tế, cần tiền để trang trải nhu cầu cấp bách trước mắt, nên cần thiết giải quyết chế độ cho họ. Mặt khác, việc phải chờ 12 tháng mới được nhận BHXH một lần dẫn đến tình trạng “tín dụng đen”, gây mất trật tự an toàn xã hội.

Việc bỏ thời gian chờ sau 12 tháng nghỉ việc cũng góp phần ngăn chặn tình trạng thu gom sổ BHXH của một số đối tượng, thiệt thòi cho người lao động. Thông thường, các đối tượng sẽ trả cho người lao động một khoản tiền thấp hơn tổng số tiền người lao động có thể nhận được khi hưởng BHXH một lần, sau đó người lao động đưa sổ BHXH và uỷ quyền nhận BHXH một lần cho các đối tượng này để thực hiện thủ tục khi đủ 12 tháng nghỉ việc.

Sở LĐ-TB&XH Đồng Nai dẫn thực tế, giai đoạn 2020-2022, trên địa bàn hơn 85.000 trường hợp thu gom sổ BHXH với cách thức trên, trong đó có trường hợp thu gom tới 227 sổ BHXH của người lao động. Thường người lao động chỉ được các đối tượng thu gom sổ BHXH trả số tiền bằng 1/3 đến 1 nửa số tiền người lao động được nhận khi hưởng BHXH một lần.

Điều 77 Dự thảo Luật BHXH sửa đổi đưa ra 2 phương án liên quan tới quy định về điều kiện hưởng BHXH một lần với người lao động mất việc làm. Trong đó, phương án 1 vẫn giữ quy định về BHXH một lần như hiện hành; phương án 2 sửa đổi thành: Sau 12 tháng nghỉ việc không tham gia BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện, đóng BHXH dưới 20 năm, người lao động có yêu cầu được giải quyết BHXH một lần nhưng không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất, thời gian còn lại được bảo lưu tới tuổi hưu.