Ukraine một năm với Tổng thống Zelensky: Bớt ảo mộng, thêm thực tế

Ngày 21/4 năm ngoái, danh hài Volodymyr Zelensky trong cuộc bầu cử tổng thống ở Ukraine đã đánh bại tổng thống đương nhiệm Petro Poroshenko với tỷ lệ phiếu bầu 73% - cao nhất kể từ khi Ukraine trở lại thành quốc gia độc lập.

Cả người tiền nhiệm lẫn người kế nhiệm đều làm chính trị tay ngang. Ông Poroshenko từ chính trường đến còn ông Zelensky từ lĩnh vực giải trí sang. Ông Zelensky đắc cử tổng thống Ukraine một cách oanh liệt bởi đại đa số cử tri ở xứ này mong muốn và tin rằng ông Zelensky sẽ dọn dẹp được chính trường Ukraine và chấm dứt được cuộc nội chiến, ly khai dai dẳng nhiều năm nay giữa phe chính phủ và phía nổi dậy ly khai ở vùng lãnh thổ miền đông Ukraine.

Dọn dẹp chính trường ở đây được cử tri Ukraine hiểu cụ thể là chấm dứt ảnh hưởng chi phối của giới tài phiệt và kinh tế tư nhân, là chống tham nhũng triệt để và là giới chức sắc chính trị để ý đến chứ không bất chấp nguyện vọng và mong đợi của người dân. "Tôi không phải là đối thủ chính trị của ông mà là bản án của ông", ông Zelensky đã tuyên bố như vậy với ông Poroshenko và cử tri Ukraine bị chinh phục đến mức tâm phục khẩu phục bởi những phát ngôn như thế.

Trao đổi tù nhân giữa Ukraine và Nga cũng như giữa phe chính phủ và phía lực lượng ly khai nổi dậy ở Ukraine, rút quân đội và vũ khí hạng nặng ra khỏi vùng giao tranh ở Ukraine, khôi phục lại hoạt động của khuôn khổ diễn đàn gặp gỡ cấp cao "Thể thức Normandie" là những thành quả cầm quyền mà ông Zelensky đã đạt được. Chúng hoàn toàn chưa đủ so với cam kết vận động tranh cử tổng thống của người này là chấm dứt nội chiến và ly khai ở Ukraine cũng như cải thiện quan hệ của Ukraine với Nga nhưng dù sao cũng tạm đủ để dân ở Ukraine thấy là ông Zelensky có thực hiện những gì đã cam kết.Một năm sau, cả vị tổng thống mới lẫn thần dân không mới ở đất nước này đều ngày càng bớt dần ảo mộng và trở về với thực tại. Không phải ông Zelensky không thực hiện được cam kết vận động tranh cử nào nhưng rõ ràng là kết quả cầm quyền đạt được của ông Zelensky đã không làm thần dân xứ này hài lòng và bắt đầu làm họ thất vọng. Cuộc bầu cử quốc hội sau cuộc bầu cử tổng thống đã giúp ông Zelensky củng cố được nền tảng quyền lực vững chắc khi phe cánh chính trị của người này có được đa số áp đảo trong nghị viện mới.

Chỉ có về cam kết dọn dẹp chính trường Ukraine thì ông Zelensky lại không những làm được gì nhiều mà thậm chí còn làm như người tiền nhiệm. Việc chống tham nhũng gần như chưa đi vào thực chất chút nào trong khi vai trò và ảnh hưởng của giới tài phiệt và kinh tế tư nhân đối với chính trị cũng gần như chưa bị suy suyển gì. Thiên hạ có thể dễ dàng nhận ra rằng ông Zelensky không chỉ vẫn dựa vào mà còn lệ thuộc vào giới này.

Ông Zelensky đối phó dịch bệnh viêm phổi cấp thành công hơn hẳn so với các nước khác ở châu Âu nhưng cách làm của người này là dựa hẳn vào nguồn tài chính và tổ chức thực hiện việc ứng phó ở các vùng miền cho các tập đoàn kinh tế và tài phiệt tư nhân.

Sau một năm đắc cử tổng thống và rồi lên cầm quyền ở Ukraine, ông Zelensky giờ chắc đã thấm thía thật sự là giành quyền và cầm quyền là hai chuyện rất khác nhau, là giành quyền đã khó mà cầm quyền thành công còn khó hơn gấp bội. Một năm sau khi biến ông Zelensky từ tổng thống quốc gia trong vở kịch hài trở thành tổng thống thật của đất nước, cử tri Ukraine cũng đã phải thấy rằng tuy không hẳn là đã bị tránh vỏ dưa gặp phải vỏ dừa nhưng người mới không thể đáp ứng được mong đợi và kỳ vọng của họ. Cả hai bên đều phải bớt ảo mộng và dần trở về thực tại.

Khó khăn thách thức lớn nhất bây giờ đối với ông Zelensky không phải là việc đối phó đại dịch bệnh hay chuyện nội chiến, ly khai mà là nguy cơ chính phủ cạn kiệt nguồn tài chính. EU không giúp được gì trong khi Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) lại đặt điều kiện khiến ông Zelensky rất khó xử.

Điều kiện của IMF là quốc hội Ukraine phải thông qua một bộ luật ngăn cản tòa án dùng phán quyết để trả lại những tổ chức ngân hàng và tài chính đã bị quốc hữu hóa thời khủng hoảng tài chính và nợ công. Nhà tài phiệt Igor Kolomoisky là người đã giúp ông Zelensky có được bước nhảy thành công ngoạn mục từ lĩnh vực giải trí sang chính trường lại muốn giành về ngân hàng của mình đã bị mất khi xưa.

Dịch bệnh cũng đã làm lu mờ cả chuyện cải thiện quan hệ giữa Ukraine và Nga lẫn chuyện giải quyết ổn thỏa cuộc nội chiến và ly khai ở Ukraine. Một năm sau ngày tạo nên dấu mốc lịch sử ở Ukraine, ông Zelensky ở trong tình trạng không thể làm được gì nhiều. Một năm sau khi giúp người này làm nên dấu mốc lịch sử ấy, cử tri Ukraine mất dần lòng tin là ông Zelensky sẽ làm được nhiều hơn nữa.