Từ 'hai cực đối lập' đến tương lai nghề môi giới chứng khoán

Trái ngược với VPS sử dụng đội ngũ môi giới hùng hậu để đánh chiếm thị phần, mô hình hoạt động của TCBS lại… không có môi giới. Sự đối lập giữa hai mô hình này gợi mở tương lai của nghề môi giới chứng khoán.

Số liệu từ Sở giao dịch chứng khoán (HOSE) đã cho thấy sự thay đổi đáng kể trong thị trường môi giới cổ phiếu trên sàn HOSE trong 3 quý gần nhất. Các công ty chứng khoán VPS, SSI và TCBS đã xuất hiện trong top 3 môi giới cổ phiếu hàng chục năm qua. SSI, một tên quen thuộc trong top 3 đã bị chen chân bởi VPS từ quý III/2021 và TCBS từ quý IV/2023, là một bước tiến mới.

Trong quá khứ 10 năm, thị trường môi giới chứng khoán đã trải qua 4 giai đoạn. Với VPS, họ đã tăng số lượng nhân sự để chiếm thị phần cổ phiếu. Trong bối cảnh gia tăng thị phiêu môi giới cổ phiếu của VPS, họ đã nhanh chóng vươn lên top 5 và sau đó dẫn đầu trong quý I/2021. Trong khi đó, TCBS đã áp dụng chính sách zero-fee và giữ vững vị trí top 3 trong 3 quý gần nhất.

Vấn đề chuyên nghiệp hóa môi giới đang trở nên quan trọng. Với sự áp dụng zero-fee, các công ty chứng khoán khác sẽ phải đối mặt với áp lực từ VPS và TCBS. Mặt khác, các môi giới cũng cảm thấy áp lực khi phải thích nghi với mô hình zero-fee mới. Mặc dù thị trường chứng khoán dễ tiếp cận hơn, vai trò của môi giới chứng khoán với nhà đầu tư giảm đi vì nhiều lý do. Đây là một xu hướng đáng chú ý trong ngành chứng khoán Việt Nam.

Hiện nay, rất ít công ty chứng khoán áp dụng chính sách zero-fee “toàn phần”, chủ yếu là áp dụng “không toàn phần”, chẳng hạn như miễn phí giao dịch trong một thời gian nhất định hoặc miễn phí trọn đời cho một số ít khách hàng mở tài khoản và giao dịch trong thời gian diễn ra khuyến mãi.

Nếu TCBS tiếp tục gia tăng thị phần trong thời gian tới, sức ép với các công ty chứng khoán khác, bao gồm cả VPS, trong việc áp dụng chính sách zero-fee sẽ ngày càng lớn, buộc họ phải “cân não” trong việc ứng xử ra sao với đội ngũ môi giới hiện tại. Ở chiều ngược lại, bản thân các môi giới chứng khoán cũng cảm thấy bị áp lực bởi trong tương lai, khi mô hình zero-fee nở rộ, hoặc là họ sẽ bị đào thải, hoặc là họ phải tự thay đổi để thích nghi với bối cảnh mới.

Nhìn rộng ra, không giống như môi giới bất động sản vốn dĩ có vai trò quan trọng trong việc tìm kiếm, tư vấn, kiểm định giúp nhà đầu tư, ý nghĩa của môi giới chứng khoán với nhà đầu tư ít hơn nhiều vì một vài lý do. Thứ nhất, chứng khoán rất dễ dàng tiếp cận, tự học và tự đầu tư. Thứ hai, hiệu quả tư vấn của môi giới chứng khoán trong nhiều trường hợp là không rõ ràng bởi nhìn nhận một cách khách quan, chứng khoán là kênh đầu tư khó nếu tiếp cận theo hướng đầu tư ngắn hạn, “lướt sóng”, trong khi môi giới “ăn” phí giao dịch nên có xu hướng tiếp cận thị trường theo hướng này.

Ngoài ra, hiện nay các môi giới chứng khoán còn phải đối mặt với hai xu hướng lớn: Đầu tư bằng trí tuệ nhân tạo (AI) và đầu tư vào chứng chỉ quỹ. AI đánh trúng vào hai “yếu huyệt” của môi giới: Dễ dàng tự giao dịch với chi phí thấp và Hiệu quả đầu tư rõ ràng, minh bạch hơn. Trong tương lai, hiệu quả đầu tư bằng AI có thể còn tiếp tục cải thiện khi dữ liệu thị trường ngày càng “dày lên” và mô hình AI ngày càng được cải tiến. Trong khi đó, xu hướng đầu tư vào chứng chỉ quỹ cũng đang “nở rộ” trong khối các nhà đầu tư cá nhân bởi bản thân chứng chỉ quỹ có nhiều ưu điểm như hoạt động đầu tư được quản lý chuyên nghiệp, dễ dàng tích sản và hiệu quả đầu tư một vài năm gần đây khá tốt, và với sự hỗ trợ của công nghệ, việc mua chứng chỉ quỹ hiện nay rất dễ dàng.

Chính những thách thức trên đã khiến một xu hướng khác trong ngành môi giới chứng khoán xuất hiện, đó là sao chép giao dịch (copytrade). Theo đó, môi giới chứng khoán sẽ lập một tài khoản chứng khoán riêng để các nhà đầu tư khác sao chép giao dịch của tài khoản đó. Tài khoản này sẽ thể hiện rõ hiệu quả đầu tư của môi giới chứng khoán. Tuy nhiên, xu hướng copytrade vẫn chưa lan rộng trong ngành, nổi bật nhất mới chỉ có MBS áp dụng nhưng cách thức giao dịch và kết quả đầu tư của một số môi giới tiêu biểu chưa khiến nhà đầu tư yên tâm.

Tựu trung, trong tương lai, sẽ dần không còn chỗ cho các môi giới chứng khoán thiếu chuyên nghiệp. Copytrade là một hướng đi nhưng còn những hướng đi khác. Một số đội ngũ môi giới đã và đang hình thành tổ chức chuyên tư vấn đầu tư hoạt động khá bài bản và chuyên nghiệp, được dẫn dắt và kiểm soát bởi các nhà môi giới chứng khoán có “nghề”, có kinh nghiệm và thành tích đầu tư đã được kiểm chứng, thay vì hoạt động tự phát như trước đây. Một số khác thì đi sâu vào hoạt động nhận uỷ thác đầu tư. Trong khi đó, không ít môi giới chứng khoán cố gắng “chuyển mình” thành chuyên gia quản lý tài sản cá nhân để đón đầu sự bùng nổ của ngành quản lý tài sản trong tương lai - điều đã xảy ra ở thị trường tài chính phát triển hơn Việt Nam.