Trường hợp công ty đại chúng bị áp dụng các quy định như nhà đầu tư nước ngoài

Năm 2021 là thời điểm bắt đầu hiệu lực áp dụng của hàng loạt văn bản pháp luật quan trọng ảnh hưởng đến nhiều công ty đại chúng trên thị trường chứng khoán như Luật Chứng khoán 2019, Nghị định số 155/2020/NĐ-CP hướng dẫn Luật Chứng khoán.

Trong đó, tỷ lệ sở hữu nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam là một trong những vấn đề được các công ty đại chúng rất quan tâm, vì sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tư cách của các công ty này trên thị trường chứng khoán, khả năng bị xác định và áp dụng các quy định như đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Áp dụng quy định như đối với nhà đầu tư nước ngoài

Khoản 1 Điều 143, Nghị định số 155/2020/NĐ-CP quy định: “Tổ chức kinh tế là công ty đại chúng, công ty đầu tư chứng khoán đại chúng, quỹ đầu tư chứng khoán dạng đóng và các tổ chức kinh tế khác có vốn đầu tư nước ngoài phải áp dụng điều kiện về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, trình tự, thủ tục đầu tư trên thị trường chứng khoán như nhà đầu tư nước ngoài khi có nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 50% vốn điều lệ”.

Theo đó, nếu tổng phần trăm vốn điều lệ mà các nhà đầu tư nước ngoài đang nắm giữ tại một công ty đại chúng cao hơn mốc 50%, thì khi đó công ty đại chúng này sẽ bị áp dụng các quy định (về điều kiện về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, trình tự, thủ tục đầu tư trên thị trường chứng khoán) như nhà đầu tư nước ngoài.

Ví dụ khoản 2 Điều 138, Nghị định số 155/2020/NĐ-CP yêu cầu nhà đầu tư nước ngoài khi muốn trực tiếp đầu tư, giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam, thì phải đăng ký mã số giao dịch chứng khoán với Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSD) trước khi thực hiện các hoạt động đầu tư chứng khoán.

Theo đó, vì được áp dụng trình tự như đối với nhà đầu tư nước ngoài, nên các công ty đại chúng có tỷ lệ nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 50% vốn điều lệ cũng cần phải có mã số giao dịch chứng khoán do VSD cấp. Chỉ sau khi được cấp mã số giao dịch chứng khoán thì các công ty đại chúng này mới được mở tài khoản giao dịch chứng khoán và thực hiện đầu tư trên thị trường chứng khoán.

Tự giới hạn tỷ lệ nước ngoài sở hữu tại công ty đại chúng thấp hơn 50% vốn điều lệ

Trước khả năng bị áp dụng các quy định như với nhà đầu tư nước ngoài như trên, các công ty đại chúng đã loay hoay tìm cách giải quyết vấn đề này. Trong đó, một trong những biện pháp có thể được xem xét là cơ chế tự giới hạn phần trăm vốn điều lệ tại công ty đại chúng mà các nhà đầu tư nước ngoài có thể nắm giữ.

Bởi lẽ theo khoản 1 Điều 139, Nghị định số 155/2020/NĐ-CP: Khi không thuộc trường hợp Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên có quy định khác, không thuộc trường hợp ngành nghề pháp luật Việt Nam giới hạn tỷ lệ sở hữu nhà đầu tư nước ngoài, danh mục ngành, nghề hạn chế tiếp cận thị trường, thì khi đó tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại công ty đại chúng về nguyên tắc là không bị hạn chế.

Tuy nhiên điểm e khoản 1 Điều 139, Nghị định này cũng đồng thời ghi nhận rằng các giới hạn này là giới hạn tối đa mà pháp luật đặt ra đối với tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài, còn bản thân các công ty đại chúng được quyền quyết định tỷ lệ sở hữu nước ngoài thấp hơn mức tối đa này, với điều kiện là: i) tỷ lệ cụ thể phải được Đại hội đồng cổ đông thông qua; và ii) quy định tại Điều lệ công ty.

Như vậy, đối với những công ty đại chúng mà tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài thực tế hiện nay đang cao hơn 50% vốn điều lệ, nếu không muốn bị áp dụng các quy định như đối với nhà đầu tư nước ngoài, thì Đại hội đồng cổ đông cần thông qua việc giới hạn tỷ lệ vốn điều lệ của nhà đầu tư nước ngoài được nắm giữ tại công ty là từ 50% trở xuống và ghi nhận rõ vấn đề này tại Điều lệ công ty.

Khi đó, những nhà đầu tư nước ngoài đang nắm cổ phiếu tại công ty này trước tiên vẫn sẽ được tiếp tục nắm giữ, nhưng phải bảo đảm không làm tăng tỷ lệ sở hữu nước ngoài đã được giới hạn và quy định tại Điều lệ. Đồng thời, cổ đông của công ty này chỉ được phép bán ra cổ phiếu cho đến khi tỷ lệ sở hữu nước ngoài tại công ty tuân thủ mức mà Đại hội đồng cổ đông đã thông qua (ngoại trừ việc nhận cổ tức bằng cổ phiếu hoặc mua cổ phiếu trong đợt phát hành thêm cho cổ đông hiện hữu).

Việc bị áp dụng những quy định như đối với nhà đầu tư nước ngoài khó có thể tránh khỏi những hạn chế, ràng buộc với công ty đại chúng hơn so với thời điểm trước đây. Chính vì vậy, trong thời gian sắp tới, thị trường chứng khoán có thể chứng kiến nhiều công ty đại chúng vận dụng phương thức tự giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài tại công ty từ 50% vốn điều lệ trở xuống, nhằm tránh bị áp dụng các quy định như đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, đây cũng không phải là biện pháp dễ thực hiện khi mà điều kiện để Đại hội đồng cổ đông thông qua Nghị quyết về việc sửa đổi, bổ sung Điều lệ đòi hỏi phạt được số cổ đông sở hữu trên 50% tổng số phiếu biểu quyết của tất cả cổ đông dự họp tán thành (trong khi hiện tại các nhà đầu tư nước ngoài lại đang nắm giữ trên 50% vốn điều lệ của công ty).