Trung Quốc đối mặt nguy cơ suy thoái tương tự Nhật Bản sau sự sụp đổ bất động sản

Việc Trung Quốc lần đầu tiên cắt giảm cho vay ngân hàng sau gần hai thập kỷ đã làm dấy lên lo ngại rằng nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới đang lao dốc tới "suy thoái bảng cân đối kế toán" giống như Nhật Bản đã từng trải qua cách đây nhiều thập kỷ.

Trong tháng trước, các khoản vay ngân hàng tại Trung Quốc đã giảm lần đầu tiên kể từ tháng 7 năm 2005, do sự sụt giảm mạnh trong việc vay vốn của các doanh nghiệp mới, kết hợp với xu hướng của các hộ gia đình tập trung trả nợ. Điều này càng làm sâu thêm cuộc chiến kéo dài nhiều năm của Trung Quốc với nhu cầu tín dụng yếu, khi tình trạng suy thoái trong lĩnh vực bất động sản khiến người dân thận trọng hơn trong việc mua nhà và mở rộng đầu tư.

Xu hướng trả nợ của người tiêu dùng và doanh nghiệp sau khi thị trường bất động sản sụp đổ được xem là đặc điểm nổi bật trong quá trình Nhật Bản rơi vào tình trạng giảm phát kéo dài trong thập niên 1990.

Các nhà kinh tế đã tranh luận nhiều năm về việc liệu Trung Quốc có đang đối mặt với một cuộc "suy thoái bảng cân đối kế toán" tương tự, một khái niệm mà Richard Koo, nhà kinh tế trưởng tại Nomura Research, đã sử dụng để giải thích cho "thập kỷ mất mát" của Nhật Bản. Lý thuyết của ông cho rằng các gia đình và doanh nghiệp tại Nhật Bản, bị hoảng sợ bởi sự sụt giảm giá tài sản, đã tập trung vào việc thanh toán nợ và ngừng chi tiêu trong nền kinh tế.

Các chỉ số kinh tế khác cũng chỉ ra sự suy giảm trong nhu cầu nội địa, kéo theo sự chậm lại của nền kinh tế trong năm nay, và gây áp lực lên mục tiêu tăng trưởng hàng năm khoảng 5% của Chủ tịch Tập Cận Bình.

Lạm phát lõi, loại bỏ các chi phí biến động như thực phẩm và năng lượng, chỉ tăng 0,4% trong tháng Bảy, mức thấp nhất kể từ tháng 1. Điều này xảy ra sau khi giá cả toàn nền kinh tế giảm trong năm quý liên tiếp, chuỗi giảm dài nhất kể từ năm 1999. Tại Nhật Bản, giá thấp dẫn đến việc các công ty hạn chế tăng lương, tạo ra vòng xoáy giảm phát.

Những vấn đề này đang lan rộng trong nền kinh tế. Ngành công nghiệp thép của Trung Quốc hiện đang đối mặt với khủng hoảng nghiêm trọng hơn so với các cuộc suy thoái năm 2008 và 2015, theo cảnh báo từ nhà sản xuất lớn nhất thế giới, khi tình trạng suy thoái bất động sản và hoạt động nhà máy yếu kém đẩy giá xuống mức thấp kỷ lục trong nhiều năm.

Dữ liệu mới công bố vào sáng nay cho thấy doanh số bán lẻ vẫn trì trệ, dù có sự cải thiện nhẹ nhờ cơ sở so sánh thuận lợi hơn và mùa du lịch hè. Một chỉ số quan trọng về hoạt động dịch vụ của Trung Quốc, bao gồm ngành bán lẻ, đang đứng trước nguy cơ thu hẹp lần đầu tiên kể từ năm ngoái trong tháng Bảy.

Thị trường trái phiếu của Trung Quốc đang phản ánh lo ngại rằng quốc gia này có thể đối mặt với giai đoạn trì trệ, lạm phát yếu và lãi suất thấp. Lợi suất đã giảm xuống mức thấp kỷ lục trên toàn đường cong và chênh lệch trái phiếu doanh nghiệp đã thu hẹp khi nhà đầu tư đổ xô vào thu nhập cố định thay vì cổ phiếu, mặc dù có sự phản đối từ chính quyền Trung Quốc.

Lợi suất trái phiếu chính phủ của Nhật Bản đã bị suy giảm trong thời gian dài trong những "thập kỷ mất mát" của nước này.

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã can thiệp nhiều lần bằng các cảnh báo và hành động điều chỉnh trên thị trường trái phiếu chính phủ trong những tuần gần đây. Các nhà hoạch định chính sách lo ngại về một vòng lặp phản hồi tiêu cực giữa lợi suất giảm và kỳ vọng kinh tế yếu kém.

Các đợt cắt giảm lãi suất gần đây của ngân hàng trung ương đã không có hiệu quả trong việc kích thích tín dụng hoặc thúc đẩy tiêu dùng, theo Zerlina Zeng, nhà phân tích cao cấp tại CreditSights, người cho rằng nguy cơ "Nhật Bản hóa" đang tăng lên.

Tuy nhiên, bất chấp những điểm tương đồng đó, các nhà kinh tế đã chỉ ra một số khác biệt cho thấy Trung Quốc có thể chưa rơi vào tình trạng trì trệ như Nhật Bản trong tương lai gần.

Thứ nhất, tỷ lệ nợ trên tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của khu vực hộ gia đình đã ổn định kể từ đại dịch, trong khi mức nợ của khu vực doanh nghiệp bao gồm các doanh nghiệp nhà nước ít nhạy cảm với sự thay đổi về nhu cầu vẫn tiếp tục tăng.

Cuộc khủng hoảng giá bất động sản của Trung Quốc cũng không nghiêm trọng như những gì đã xảy ra ở Nhật Bản trong cuộc khủng hoảng kéo dài của nước này vào thập niên 1990.

Hiệp định Plaza, được ký kết bởi các nền kinh tế lớn vào năm 1985 để làm suy yếu đồng đô la Mỹ, đã khiến đồng yên tăng giá và phá vỡ khả năng cạnh tranh xuất khẩu của Nhật Bản. Cú sốc đó cũng góp phần vào thập kỷ mất mát của Nhật Bản, chính sách ngoại hối của Trung Quốc linh hoạt hơn.