Trùng điệp dự luật Mỹ liên quan Biển Đông

Hiện nay, ở cả Thượng viện lẫn Hạ viện của quốc hội Mỹ đều đang có nhiều dự luật liên quan Biển Đông đang chờ được đánh giá, thông qua.

Các doanh nghiệp Trung Quốc tham gia xây dựng cơ sở phi pháp trên các thực thể ở Biển Đông có thể bị Mỹ trừng phạt. Qua đó, một loạt doanh nghiệp, tập đoàn hàng đầu Trung Quốc rơi vào tầm ngắm bị trừng phạt.

Ngày 22.11, theo cơ sở dữ liệu của quốc hội Mỹ công bố thì hiện có hơn 10 dự luật, nghị quyết và cả luật của nước này có liên quan Biển Đông.

Trong đó, trực tiếp liên quan đến Biển Đông cho chương trình nghị sự năm 2019 - 2020, dự luật “Đạo luật trừng phạt liên quan Biển Đông và biển Hoa Đông” có mã S.1634 được bảo trợ bởi nghị sĩ Marco Rubio tại Thượng viện, và H.R.3508 được bảo trợ bởi nghị sĩ Mike Gallagher tại Hạ viện.

Dự luật này hướng đến việc Mỹ phải đảm bảo các nguyên tắc sau trên Biển Đông và biển Hoa Đông: Hỗ trợ việc giải quyết tranh chấp ở các vùng biển này một cách hòa bình, dựa trên luật pháp quốc tế; Tái khẳng định các cam kết của Washington đối với các đối tác, đồng minh ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương; Đảm bảo thực thi hiệp ước phòng thủ chung mà Mỹ đã ký với Philippines, cũng như thỏa thuận tương trợ phòng thủ chung mà Mỹ đã ký kết với Nhật Bản (có giá trị áp dụng cho quần đảo Senkaku/Điếu Ngư mà Tokyo đang tranh chấp với Bắc Kinh); Dự luật còn nhằm hỗ trợ cho nguyên tắc tự do hàng hải và vùng trời để tiếp tục được thực thi dựa trên luật pháp quốc tế.

Qua đó, dự luật có mục tiêu để quốc hội Mỹ nhận thức rõ các trách nhiệm của nước này đối với Biển Đông và Hoa Đông. Trong đó, về Biển Đông thì Mỹ phản đối các hành động đơn phương của bất cứ quốc gia nào muốn thay đổi hiện trạng ở Biển Đông bằng cách ép buộc, đe dọa hay sử dụng sức mạnh quân sự.

Cần đảm bảo rằng các tuyên bố chủ quyền trên biển phải bắt nguồn từ đặc điểm đất liền và luật pháp quốc tế. Có thể nhận thấy mục tiêu này nhằm bác bỏ việc Trung Quốc thay đổi các thực thể trên Biển Đông rồi dựa vào kết quả thay đổi để mở rộng chủ quyền.

Bên cạnh đó, nhận thức trách nhiệm mà dự luật “Đạo luật trừng phạt liên quan Biển Đông và biển Hoa Đông” còn có Mỹ phản đối bất cứ chính phủ quốc gia nào đưa ra các yêu sách vô căn cứ và phi pháp để ngăn chặn nước khác thực hiện các quyền chủ quyền hợp pháp trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Liên quan Biển Đông, báo cáo về chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, mà Bộ Ngoại giao Mỹ công bố hồi đầu tháng 11, đã chỉ rõ bản đồ “đường lưỡi bò” do Trung Quốc tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông là vô căn cứ và phi pháp.

Dự luật trên cũng khẳng định Mỹ cần yêu cầu Trung Quốc không tiếp tục theo đuổi các tuyên bố chủ quyền phi pháp hay quân sự hóa ở khu vực tranh chấp.

Không chỉ vạch ra các quan điểm, dự luật trên còn nhấn mạnh các hành động cần thiết mà Mỹ nên thực thi. Trong đó, Washington phải đáp trả các hành động khiêu khích từ Bắc Kinh bằng các hành động tương xứng, nhằm ứng phó các hành vi phá hoại an ninh khu vực.

Hãng Reuters ngày 22.11 đưa tin các tàu chiến Mỹ trong những ngày qua áp sát một đảo nhân tạo ở Trường Sa và đi qua quần đảo Hoàng Sa do Trung Quốc chiếm đóng phi pháp của VN. Cụ thể, phát ngôn viên Reann Mommsen của Hạm đội 7 thuộc hải quân Mỹ cho hay tàu tác chiến cận bờ (LCS) USS Gabrielle Giffords lớp Independence xuyên qua phạm vi 12 hải lý quanh đá Vành Khăn vào ngày 20.11. Kế tiếp vào ngày 21.11, tàu khu trục USS Wayne E.Meyer đi qua khu vực quần đảo Hoàng Sa, thách thức những giới hạn đối với việc qua lại vô hại trong khu vực.

Một phát ngôn viên Chiến khu Nam Trung Quốc hôm qua cho biết phía Trung Quốc có theo dõi sự di chuyển của 2 tàu Mỹ. Cùng ngày, Ủy viên Quốc vụ Trung Quốc Vương Nghị tại cuộc gặp với cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger phát biểu rằng giới chức hai bên nên gặp nhau để thúc đẩy sự phát triển mối quan hệ song phương, trong bối cảnh mâu thuẫn về thương mại và Biển Đông. Khánh An

Để đảm bảo có giá trị thực thi sau khi thông qua, dự luật trên còn đưa ra các phương án trừng phạt cụ thể. Theo đó, sau 60 ngày kể từ khi dự luật được ký thành luật, chính quyền Mỹ sẽ lên danh sách các cá nhân người Trung Quốc có đóng góp vào các dự án xây dựng đảo nhân tạo, trạm cơ sở mạng lưới thông tin di động, cơ sở cung cấp điện và nhiên liệu lẫn cơ sở hạ tầng dân sự ở Biển Đông đang bị tranh chấp.

Danh sách sẽ bao gồm cả những cá nhân người Trung Quốc liên quan trực tiếp lẫn gián tiếp trong các hành động đe dọa đến hòa bình, ổn định của Biển Đông tại những khu vực đang được kiểm soát bởi một thành viên trong ASEAN. Hành vi đe dọa hòa bình, ổn định được định nghĩa bao gồm cả việc sử dụng máy bay, tàu để áp đặt chủ quyền theo ý Trung Quốc.

Sau khi có danh sách các cá nhân vi phạm như trên, chính quyền Mỹ sẽ tiến hành biện pháp trừng phạt nhằm vào các đối tượng này. Nổi bật có biện pháp: Ngăn chặn hoặc cấm giao dịch các tài sản mà đối tượng sở hữu trực tiếp hoặc tài sản mà đem lại nguồn lợi cho đối tượng tại Mỹ; Không cấp visa vào Mỹ, nếu đang có visa thì hủy. Những người vi phạm còn có thể chịu nhiều hình thức trừng phạt khác liên quan đến tài chính.

Không chỉ các cá nhân, mà nhiều doanh nghiệp liên quan có các hành vi vi phạm như trên cũng sẽ bị Mỹ trừng phạt. Dự luật đề cập cụ thể đến hơn 20 doanh nghiệp Trung Quốc có thể bị trừng phạt. Trong đó nổi bật có: Tập đoàn xây dựng viễn thông Trung Quốc, hai tập đoàn viễn thông China Mobile và China Telecom, Tập đoàn dầu khí Trung Quốc (Sinopec), các tập đoàn sản xuất máy bay Thiểm Tây và Thẩm Dương, Hãng hàng không China Southern, Tập đoàn khoa học và công nghiệp hàng không vũ trụ Trung Quốc...

Đây là các doanh nghiệp được cho là có liên quan trực tiếp đến những hành vi sai trái của Trung Quốc trên Biển Đông và biển Hoa Đông.

Bên cạnh đó, dự luật cũng yêu cầu các cơ quan xuất bản của chính phủ Mỹ sẽ không xuất bản hay phát hành bất cứ bản đồ nào, tài liệu, dữ liệu điện tử (trừ các tài liệu phục vụ việc điều trần ở quốc hội hoặc phục vụ nội bộ cơ quan liên bang) liên quan đến hình ảnh chủ quyền nước khác mà Trung Quốc lại tuyên bố trên Biển Đông. Người Mỹ và các doanh nghiệp Mỹ không được tham gia đầu tư hay hỗ trợ các dự án liên quan Biển Đông cùng các đối tác là những doanh nghiệp, cá nhân Trung Quốc nằm trong “danh sách đen” ở trên.

Ngoài dự luật trên, nhiều dự luật khác cũng đưa Biển Đông nằm trong những điều khoản liên quan. Ví dụ như “Đạo luật đánh giá an ninh và kinh tế Mỹ - Trung”, “Đạo luật chiến lược Đông Nam Á”...

Trả lời phỏng vấn Thanh Niên ngày 22.11 về các dự luật trên, PGS Stephen Robert Nagy (Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế - Nhật Bản, học giả tại Quỹ châu Á - Thái Bình Dương ở Canada): “Các dự luật về Biển Đông là một phần trong chiến lược bao gồm nhiều đạo luật để tăng cường áp lực lên Trung Quốc. Chính quyền Mỹ đang nhận được sự hỗ trợ của cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ để thực hiện một đường lối cứng rắn đối với Trung Quốc trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả khía cạnh an ninh trên Biển Đông”.

“Đây cũng là điều mà Washington nhận được sự ủng hộ của nhiều bên ở cả trong và ngoài khu vực”, PGS Nagy nói và nhận xét: “Trung Quốc nên hiểu rằng các dự luật của Mỹ về Biển Đông là bằng chứng cho thấy Washington không chấp nhận chủ trương bành trướng của Bắc Kinh”. Tuy nhiên, theo ông Nagy, bên cạnh các dự luật thì Mỹ cần thể hiện sự cam kết đối với an ninh khu vực bằng việc hoạt động nhiều hơn trong vùng biển này dựa trên luật pháp quốc tế.

Tương tự, trả lời Thanh Niên cùng ngày, tiến sĩ James R.Holmes (chuyên gia chiến lược hàng hải - Đại học Hải chiến Mỹ) đánh giá chương trình xây dựng các dự luật, nghị quyết ở quốc hội Mỹ thể hiện một sự đoàn kết ở lưỡng đảng nhằm gửi thông điệp mạnh mẽ đến thế giới.

Ông Holmes nhận xét: “Sự đoàn kết của lưỡng đảng tại Mỹ khiến Trung Quốc hiểu rằng đừng mong đợi một chính quyền tương lai - sau bầu cử 2020, dù là đảng Cộng hòa hay Dân chủ, sẽ có lập trường mềm mỏng hơn với Bắc Kinh. Trung Quốc đừng mong Mỹ sẽ đứng ngoài cuộc. Đó cũng là thông điệp mà Washington gửi đến các đối tác ở châu Á rằng những cam kết về an ninh sẽ tiếp tục được duy trì”.

Cùng quan điểm với PGS Nagy, ông Holmes cho rằng vấn đề tiếp theo là Mỹ cần hiện thực hóa các cam kết bằng hành động cụ thể, thông qua các hình thức như hiện diện ngoại giao lẫn quân sự và kinh tế trong khu vực.