'Trump 2.0' và rủi ro tác động tới kinh tế Việt Nam có bị thổi phồng?

Mặc dù có những thách thức nhưng các chuyên gia cho rằng, việc ông Donald Trump quay lại Nhà Trắng vẫn mang lại nhiều cơ hội cho nền kinh tế và doanh nghiệp Việt Nam.

Với chiến thắng thuyết phục trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2024 tại Mỹ, ứng cử viên của đảng Cộng Hoà Donald Trump sẽ trở lại Nhà Trắng sau nhiệm kỳ đầu tiên từ năm 2016 - 2020. Giờ đây, mọi ánh mắt đang đổ dồn vào chính quyền 'Trump 2.0' sẽ làm khi nhậm chức vào tháng 1/2025.

Các tác động tiềm tàng

Trao đổi với TheLEADER, TS. Huỳnh Trung Minh, chuyên gia kinh tế cho rằng, tác động từ cuộc bầu cử Mỹ đến kinh tế Việt Nam vẫn là một vấn đề đáng lưu tâm, bởi các chính sách kinh tế và thương mại của Mỹ có ảnh hưởng sâu rộng đến chuỗi cung ứng toàn cầu, trong đó có Việt Nam.

Ông Minh nhận định, nhiều khả năng ông Trump sẽ tái thực thi những chính sách bảo hộ mà ông đã từng theo đuổi, nhằm bảo vệ nền sản xuất trong nước của Mỹ. Các chính sách này có thể bao gồm việc gia tăng thuế suất đối với hàng nhập khẩu, đặc biệt là từ châu Á, nhằm giảm thâm hụt thương mại và thu hút việc làm về Mỹ.

Đối với Việt Nam, điều này có thể gây khó khăn cho các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, và thiết bị điện tử. Trong nhiệm kỳ trước, ông Trump từng nhấn mạnh đến việc giảm thâm hụt thương mại với các nước và đã từng đặt Việt Nam vào tầm ngắm với các biện pháp áp thuế cao và kiểm soát xuất khẩu chặt chẽ hơn.

Ngoài ra, TS. Minh lưu ý khả năng tiếp tục căng thẳng thương mại Mỹ - Trung khi ông Trump quay trở lại Nhà Trắng. Trước đây, khi Mỹ và Trung Quốc xung đột thương mại dưới nhiệm kỳ của ông Trump, Việt Nam được hưởng lợi khi trở thành điểm đến thay thế cho các doanh nghiệp Mỹ muốn tránh rủi ro từ Trung Quốc.

Tuy nhiên, nếu các chính sách bảo hộ trở nên cứng rắn hơn và ông Trump thực hiện việc siết chặt thương mại không chỉ với Trung Quốc mà cả các nước xuất khẩu lớn tại châu Á, Việt Nam có thể mất đi một phần lợi thế này.

Đồng quan điểm, các chuyên gia Maybank Investment Bank đánh giá, việc ông Donald Trump tái đắc cử có khả năng tạo ra những tác động mạnh mẽ lên chuỗi cung ứng toàn cầu, bằng cách tăng thuế nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc lên 60% và từ các quốc gia khác lên 10%. Điều này không chỉ tác động mạnh lên các quốc gia xuất khẩu như Việt Nam, mà cũng làm tăng giá trị của đồng USD trên toàn cầu do dòng vốn tiếp tục chảy vào các tài sản an toàn.

Bên cạnh đó, các chính sách của ông Trump có thể khiến lạm phát Mỹ tăng trở lại và Cục dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) có khả năng sẽ không cắt giảm lãi suất mạnh như dự kiến, dẫn đến tạo áp lực đến tỷ giá.

Trong khi đó, các chuyên gia công ty chứng khoán Mirae Asset Việt Nam nhắc đến đánh giá của Economist Intelligence Unit (EIU). Theo đó, EIU nhìn nhận Việt Nam nằm trong top 10 quốc gia dự kiến sẽ chịu tác động đáng kể trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump.

EIU dự báo, tăng trưởng GDP của Việt Nam được dự đoán sẽ chậm lại trung bình 0,8 điểm phần trăm trong giai đoạn 2025 - 2026. Nguyên nhân chính đến từ những thay đổi có thể xảy ra trong chính sách thương mại quốc tế, khiến Việt Nam trở thành nước có tác động kém khả quan đứng thứ ba về mặt xuất nhập khẩu, chỉ sau Mexico và Trung Quốc.

Mirae Asset Việt Nam nêu, mặc dù ban đầu Việt Nam có thể hưởng lợi từ xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng "Trung Quốc + 1", nhưng đồng thời cũng sẽ phải đối mặt với áp lực cạnh tranh về giá tại thị trường Mỹ - thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam.

Bên cạnh đó, Việt Nam có thể gặp bất lợi do các biện pháp bảo hộ của Mỹ nhằm ưu đãi các nhà sản xuất trong nước. Nguy cơ bị áp thuế đối với các sản phẩm có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng được sản xuất tại nước thứ ba cũng là điều đáng lo ngại. Ví dụ điển hình là việc Mỹ từng áp thuế hơn 400% đối với thép nhập khẩu từ Việt Nam, với cáo buộc hàng hóa tạm nhập tái xuất khẩu sang thị trường Mỹ - một động thái làm căng thẳng quan hệ giữa hai đối tác thương mại.

“Một cuộc chiến thuế quan dự kiến sẽ có tác động lan tỏa vượt ra ngoài phạm vi thương mại song phương. Những biện pháp như vậy có thể làm tăng mức giá chung của các sản phẩm nội địa tại Mỹ, có khả năng gia tăng lạm phát do cạnh tranh giá trong bối cảnh lãi suất cao. Kịch bản này có nguy cơ dẫn đến tăng trưởng trì trệ và làm trầm trọng thêm thâm hụt ngân sách Mỹ. Hậu quả là, các quốc gia có chính sách tiền tệ bị động hơn và phụ thuộc vào tỷ giá, như Việt Nam, có thể phải đối mặt với những thách thức không lường trước được, bao gồm áp lực tỷ giá hối đoái gia tăng”, các chuyên gia MAS đánh giá.

Quan ngại bị đẩy lên quá mức?

Mặc dù có những thách thức từ 'Trump 2.0', các chuyên gia phân tích của Mirae Asset Việt Nam vẫn nhận thấy những cơ hội cho nền kinh tế và các doanh nghiệp Việt Nam.

Thứ nhất, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam có thể tăng thêm, tương tự như trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, bởi 10% thuế nhập khẩu vẫn tốt hơn nhiều so với mức 60%.

Thứ hai, những cơ hội kinh doanh mới có thể xuất hiện trong các ngành năng lượng, công nghệ thông tin và logistics hàng không, khi Việt Nam có thể tìm cách nhập khẩu nhiều hàng hóa và dịch vụ hơn từ Mỹ (như LNG, phần mềm…) nhằm làm hạ nhiệt căng thẳng với đối tác của mình.

“Chúng tôi giữ quan điểm trung lập đối với hầu hết các ngành, vì lợi ích của việc tăng dòng vốn FDI có thể lớn hơn thiệt hại đối với các doanh nghiệp xuất khẩu trong nước”, đội ngũ chuyên gia Mirae Asset Việt Nam nêu.

TS. Minh cho rằng, việc lo ngại rủi ro từ khả năng cựu Tổng thống Donald Trump đắc cử trong cuộc bầu cử Mỹ có thể đã bị thổi phồng quá mức trong một số trường hợp.

Trong bối cảnh ông Trump có thể tiếp tục duy trì lập trường cứng rắn với Trung Quốc, Việt Nam có cơ hội nâng cao vị thế của mình như một đối tác tin cậy và ổn định hơn trong khu vực Đông Nam Á. Các doanh nghiệp Mỹ và toàn cầu có thể tiếp tục lựa chọn Việt Nam để mở rộng đầu tư và đa dạng hóa chuỗi cung ứng nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Đây sẽ là một lợi thế lớn cho Việt Nam nếu chúng ta tận dụng tốt thời cơ và xây dựng một môi trường đầu tư hấp dẫn, bền vững.

“Nhìn chung, việc ông Trump tái đắc cử có thể ảnh hưởng đáng kể đến kinh tế Việt Nam, nhưng tác động sẽ phụ thuộc vào cách Việt Nam ứng phó với các thay đổi chính sách quốc tế. Điều quan trọng là Việt Nam cần tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và duy trì quan hệ hợp tác đa phương để giảm thiểu rủi ro từ những biến động quốc tế”, ông Minh nói.

Cùng quan điểm, ông Michael Kokalari, Giám đốc phòng phân tích kinh tế vĩ mô và nghiên cứu thị trường, VinaCapital tin rằng, những quan ngại rủi ro tác động từ sự kiện bầu cử tổng thống Mỹ đã bị đẩy lên quá mức cần thiết và không có lý do gì để lo ngại rằng chiến thắng của ông Trump sẽ làm chệch hướng tăng trưởng kinh tế lành mạnh của Việt Nam.

Ông Kokalari đưa ra một số nhận định về mối quan hệ kinh tế và thương mại giữa Việt Nam và Mỹ trong bối cảnh ông Trump tái đắc cử.

Vị này nêu, ông Trump muốn các nhà sản xuất Trung Quốc xây dựng nhà máy tại Mỹ và thuê công nhân Mỹ, giống như những gì Nhật Bản đã làm trong thập niên 1980 và 1990.

Thực tế, ông Trump đã tập hợp một đội ngũ cố vấn kinh tế rất am hiểu và tài năng, những người có khả năng ảnh hưởng lớn hơn đối với ông so với các cố vấn trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên và họ hoàn toàn hiểu rõ các hậu quả tiêu cực của việc áp thuế quá nặng lên hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Những hậu quả tiêu cực này bao gồm việc cản trở quá trình đưa công việc sản xuất trở lại Mỹ, vì thuế cao sẽ đẩy giá trị đồng USD lên.

Chuyên gia VinaCapital chỉ ra, một mối lo ngại gần hơn là nền kinh tế Mỹ đang hướng tới tình trạng lạm phát đình trệ (lạm phát cao và tăng trưởng kinh tế thấp) tồi tệ nhất kể từ những năm 1970, do nhiều lý do, trong đó có việc nợ công Mỹ gia tăng nhanh chóng. Lạm phát đã thấp khi ông Trump áp thuế lên Trung Quốc, nhưng lần này, việc áp thuế nặng sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng lạm phát mạnh mà nền kinh tế Mỹ rất có thể sẽ gặp phải vào năm tới.

Ông Trump đã chứng tỏ rằng sẽ không đặt lý tưởng lên trên yếu tố kinh tế, do đó rất ít khả năng ông sẽ thực hiện các hành động làm gia tăng lạm phát, đặc biệt khi lý do chính khiến ông tái đắc cử là sự bất mãn của cử tri đối với nền kinh tế.

Đưa ra một số nhận định khác về quan hệ thương mại Việt Nam – Mỹ dưới thời ông Trump, ông Michael Kokalari cho rằng, ông Trump đã khởi xướng cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung và ông Biden đã tiếp tục, thể hiện rõ rằng cả hai đảng chính trị của Mỹ đều coi Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh chiến lược của Mỹ.

VinaCapital đã trích dẫn rất nhiều bằng chứng trong các báo cáo và hội thảo trực tuyến về việc Mỹ đang mở rộng mối quan hệ kinh tế tích cực với Việt Nam, ở cấp cao nhất của chính phủ Mỹ. Hơn nữa, ông Trump là một người theo chủ nghĩa dân túy và Việt Nam được cử tri Mỹ đánh giá cao. Chuyên gia VinaCapital không nhận thấy bất kỳ sự phản đối đáng kể nào đối với việc tiêu thụ các sản phẩm "made in Vietnam" từ người tiêu dùng Mỹ.

Trên thực tế, Việt Nam có thể được xem là một đối tác hữu ích trong việc giúp Mỹ thoát khỏi việc phụ thuộc vào hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc, bởi mức lương cao và sự khan hiếm công nhân nhà máy có tay nghề sẽ hạn chế nỗ lực của Mỹ trong việc đưa các công việc sản xuất trở về, chỉ tập trung vào những sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Tóm lại, Việt Nam có thể sản xuất những mặt hàng mà người tiêu dùng Mỹ muốn mua nhưng quá đắt để sản xuất tại Mỹ, và ông Trump sẽ thích nếu họ không mua hàng từ Trung Quốc.

Việt Nam có thặng dư thương mại khoảng 100 tỷ USD với Mỹ vào năm ngoái, khiến Việt Nam trở thành quốc gia có cán cân thương mại lớn thứ ba với Mỹ, sau Trung Quốc và Mexico. Vào một thời điểm nào đó, sự mất cân bằng này sẽ trở thành vấn đề đối với chính quyền của ông Trump. Chuyên gia VinaCapital cho rằng, điều này có thể được giải quyết dễ dàng bằng cách mua các sản phẩm giá trị cao như khí LNG và động cơ máy bay từ Mỹ.

“Chúng tôi tin rằng Việt Nam sẽ vẫn duy trì được đà phát triển ổn định dưới thời chính quyền ông Trump. Chính sách ngoại giao cây tre khéo léo của Việt Nam trong việc duy trì quan hệ tốt với tất cả các cường quốc trên thế giới đã giúp Việt Nam đạt được nhiều thành công, và không có lý do gì để tin rằng điều này sẽ thay đổi. Mặc dù có thể Mỹ sẽ áp thuế mới đối với hàng hóa nhập khẩu, nhưng chúng tôi cho rằng rất khó có khả năng Mỹ sẽ áp thuế nặng 20-30% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam”, ông Michael Kokalari nêu quan điểm.

Hơn nữa, theo vị này, nếu Mỹ áp thuế toàn diện, ví dụ như 5 - 10% đối với hàng hóa nhập khẩu từ tất cả các quốc gia ngoài Trung Quốc, Việt Nam vẫn sẽ giữ được lợi thế so với các đối thủ cạnh tranh khác về dòng vốn FDI. Do đó, những yếu tố khiến Việt Nam hấp dẫn đối với các nhà sản xuất và đã thu hút hàng tỷ USD từ FDI sẽ tiếp tục duy trì. Tuy nhiên, Việt Nam sẽ có lợi nếu bắt đầu xem xét cách giảm thặng dư thương mại với Mỹ trước khi vấn đề này trở thành mối quan ngại lớn với chính quyền mới.