Tránh ngay 4 bẫy tâm lý này để cải thiện quyết định trong thị trường đầu tư

Có được lợi nhuận trong thị trường đầu tư không bao giờ là điều dễ dàng. Ngoài việc nắm vững các kiến thức cơ bản, bạn còn phải có một tâm lý vững để giao dịch tốt. Để làm được điều này, bạn cần tránh một số bẫy điển hình

Chạy theo đám đông

Đây có lẽ là bẫy tâm lý phổ biến nhất. Thị trường cũng rất giống một xã hội, cũng có những người dẫn dắt, những người “bám theo” và cũng có những người làm theo số đông. Rất nhiều nhà đầu tư mua bán dựa trên việc thấy ai mua cái gì là mua cái đó, hoặc bán tháo ồ ạt khi thấy số đông làm điều đó. Họ không sử dụng thông tin của bản thân và tự đưa ra quyết định, thay vào đó là làm theo những gì các nhà đầu tư khác làm.

Tại sao lại có những người luôn chạy theo đám đông? Bẫy này bắt đầu tư suy nghĩ rằng người khác có nhiều thông tin hơn bản thân mình, và họ cũng không đủ tự tin vào kiến thức mình có. Hiệu ứng đám đông có tác động tiêu cực đến thị trường chứng khoán, khi nó gây biến động cực lớn, trong khi hiệu quả đầu tư lại bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Vì thế, khi gia nhập trường chứng khoán hay bất kỳ lĩnh vực nào, nhà đầu tư cần có một cái đầu lạnh, sự khôn ngoan và trang bị cho mình một kiến thức đầy đủ, có tư duy dựa trên các căn cứ đó và đưa ra quyết định thấu đáo. Không nên để mình bị cuốn theo hành vi của đám đông, việc xoay chuyển không kịp thời sẽ khiến bạn đánh mất cơ hội và rơi vào ngõ cụt trong đầu tư ăn lời.

Quá dựa vào thành kiến cá nhân

Trái ngược hoàn toàn với việc chạy theo đám đông lại là bẫy tâm lý quá tin tưởng vào phán đoán của mình. Đây là xu hướng mà các nhà đầu tư “vô tình” tin tưởng hơn vào những thông tin có sẵn, được truyền thông đưa tin nhiều, thay vì tin vào những đối tượng ít được chú ý, Những người mắc bẫy tâm lý này cũng rất dễ bỏ qua những thông tin mới, chỉ chú ý vào những gì sẵn có.

Kinh nghiệm là điều rất quan trọng trong đầu tư, nhưng quá dựa vào kinh nghiệm sẽ khiến hiệu quả đầu tư giảm dần. Vì thị trường luôn biến động không ngừng, không tuân theo bất cứ đường biểu đồ nào. Điều này đòi hỏi nhà đầu tư phải trau dồi kinh nghiệm đầu tư thương xuyên để có thêm trải nghiệm giải quyết các tình huống khó khăn.

Thiên kiến xác nhận

Thiên kiến xác nhận là khi con người ưa chuộng các thông tin nào xác nhận các niềm tin và giả thuyết của họ. Chẳng hạn như nếu bạn tin cổ phiếu HPG sẽ tăng, bạn sẽ tìm đọc đủ các thông nào liên quan đến tăng trưởng ngành thép trong tương lai, hay nếu bạn đang “ôm” tiền ảo, bạn sẽ chú ý vào các thông tin tích cực liên quan đến các dự án tiền mã hóa, bỏ qua hoàn toàn các bước đi của nhà chức trách.

Thiên kiến ​​xác nhận là nguyên nhân gây nên sự tự tin quá mức vào niềm tin cá nhân. Khi mắc bẫy này, các nhà đầu tư quyết định dựa trên một đại diện không đủ tầm bao quát, một tầm nhìn hạn hẹp. Họ có thể đổ xô đi mua các cổ phiếu “hot” có phần nhất thời.

Tuy nhiên, bạn nên nhớ rằng những bài học thất bại lại vô cùng đáng giá. Các nhà đầu tư nên cân nhắc và xem xét thận trọng nhiều khía cạnh trong quá trình đưa ra quyết định. Cần nâng cao khả năng sàng lọc thông tin cũng như chọn lựa thông tin chính thống, phân tích tự thân để tránh tiếp nhận thông tin quá dễ dãi và hành động thiếu suy nghĩ.

Recency bias

Tương đối khó để định nghĩa thành kiến này là gì. Nhưng recency bias được hiểu là suy nghĩ cho rằng những xu hướng trong quá khứ gần sẽ lặp lại hoặc tiếp tục trong tương lai. Do vậy, những hành động trong tương lai sẽ dựa trên những nhận thức của quá khứ.

Thực ra thành kiến này không sai. Nhưng chỉ có điều nó không phản ánh đầy đủ bản chất của thị trường. Chúng ta điều biết nền kinh tế diễn biến theo chu kỳ kinh tế, nhưng là chu kỳ đi lên theo hình xoắn ốc chứ không phải là lặp đi lặp lại như đồ thị hình sin.

Năm 2020, khi nền kinh tế đi xuống vì đại dịch COVID-19, các nhà đầu tư đã đổ xô vào mua cổ phiếu công nghệ, điển hình là Facebook vì cho rằng thời đại của công nghệ sắp tới, tương tự như nhữ gì American Online và Digital Equipment Corp. đã từng xảy ra. Nhưng rồi Facebook dính líu đến những bê bối được cựu nhân viên của hãng này tiết lộ, và giá cổ phiếu của hãng đi xuống. Điều này cho thấy không phải lúc nào nhận định dựa trên quá khứ sẽ đúng.

Để tránh bẫy này, các nhà đầu tư cần đánh giá lại những quyết định trong quá khứ, xem xét có đáng tin cậy và còn phù hợp hay không. Đưa ra những quyết định chậm rãi hơn sẽ giúp nhà đầu tư có lãi hơn. Các nhà đầu tư cũng nên nhớ: Hiệu quả trong quá khứ không phải là sự đảm bảo kết quả trong tương lai.