Tranh cãi về sự thoái trào của Thung lũng Silicon

Hàng loạt đợt sa thải, giá trị nhiều tập đoàn suy giảm đang đặt ra câu hỏi liệu Thung lũng Silicon đã đi qua thời đại hoàng kim hay chưa.

Ngành công nghệ đã ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng suốt nhiều năm, nhất là trong Covid-19 khi phần lớn thế giới phải làm việc từ xa và bùng nổ nhu cầu với các dịch vụ công nghệ. Đà tăng trưởng mạnh mẽ này, kèm theo mức lương cao và nhiều lợi ích trong công việc, đang chững lại.

Thời hoàng kim đang dần qua?

"Điều này không thể kéo dài mãi. Chúng ta đang trở về bình thường sau đợt tăng trưởng khổng lồ", Margaret O'Mara, giáo sư tại Đại học Washington, nhận xét.

Xu thế này càng thể hiện rõ trong bối cảnh kinh tế toàn cầu xuống dốc. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đã tăng ba lần lãi suất trong năm nay và dự kiến thực hiện biện pháp này thêm nhiều lần nữa. Môi trường lãi suất thấp thúc đẩy bùng nổ nguồn lực trong giới công nghệ, với những doanh nghiệp vượt giá trị một tỷ USD. Ví dụ cụ thể là Airbnb và Uber với giá trị lần lượt 47 tỷ và 82 tỷ USD khi chào bán công khai năm 2020 và 2019.

"Tuy nhiên, lãi suất tăng cao sẽ hạn chế đáng kể nguồn tiền, các nhà đầu tư cũng sẽ chi tiêu khôn ngoan hơn. Giới đầu tư vẫn có tiền, nhưng giai đoạn suy thoái sẽ chứng kiến tình trạng nguội lạnh trong các thương vụ công nghệ", bà O'Mara nói.

Đà tăng trưởng nhanh cũng bị kiềm chế bởi hàng loạt câu chuyện cảnh giác, từ sự lao dốc của WeWork đến sụp đổ Theranos, công ty xét nghiệm máu nổi tiếng nhờ truyền thông và được định giá hơn một tỷ USD trước khi bị phát hiện rằng các tuyên bố của họ không đúng sự thật.

Ngành công nghệ cũng ngày càng bị giới quản lý suy xét, từ các cáo buộc nhằm vào Facebook tới hàng loạt cuộc điều trần của giới lãnh đạo công nghệ trước quốc hội Mỹ. Điều đó càng khiến hình ảnh của Thung lũng Silicon bị ảnh hưởng.

Ngay cả những người ủng hộ nhiệt thành của Facebook, trong đó có cựu tổng thống Mỹ Barack Obama, cũng đang xem xét lại quan điểm. Ông từng sử dụng triệt để Facebook trong chiến dịch tranh cử năm 2008 và ca ngợi công ty trong Thông điệp liên bang năm 2011, nhưng giờ liên tục chỉ trích mạng xã hội này vì phát tán tin giả.

Các nhà lập pháp và cơ quan liên bang Mỹ cũng tham gia nỗ lực kiểm soát giới công nghệ. Những hành động ngày càng quyết liệt từ Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ và hàng loạt dự luật từ Quốc hội Mỹ cho thấy giới Big Tech có thể sắp đối mặt với những trở ngại lớn chưa từng có.

Quan điểm xã hội về vai trò của giới công nghệ cũng thay đổi, trong đó 68% người dân Mỹ được khảo sát cho rằng doanh nghiệp trong lĩnh vực này đang nắm quá nhiều quyền lực và ảnh hưởng đến nền kinh tế. Con số này hồi năm 2018 là 51%.

Mở rộng ra ngoài bang California

Vị trí địa lý của Thung lũng Silicon cũng đang thay đổi. Khu vực này từng gói gọn trong một vùng ở phía nam thành phố San Francisco tại bang California. Nó bắt đầu trở thành trung tâm công nghệ khi quân đội Mỹ thành lập những cơ sở nghiên cứu tại đây từ thập niên 1930. Xu thế này được chuyển sang lĩnh vực tư nhân trong hàng chục năm sau đó.

Ngành công nghệ đã mở rộng ra xa hơn nhiều so với Thung lũng Silicon nguyên bản, nhất là trong đại dịch. Công ty xe điện Tesla năm 2021 chuyển trụ sở đến bang Texas, sau khi Oracle và HP áp dụng biện pháp tương tự.

Điều này cũng phản ánh qua việc tuyển dụng nhân lực. "Ngành công nghệ gọi đây là mùa đông của đầu tư mạo hiểm. Covid-19 thay đổi mọi thứ. Các doanh nghiệp giờ đây phải cạnh tranh nhau để thu hút nhân tài, vì họ không chỉ đối đầu với những công ty ở California mà còn với toàn bộ các tập đoàn trên khắp đất Mỹ", Brent Williams, làm việc tại cơ quan tuyển dụng Michael Page, nhận xét.

Xu hướng này, cùng với sự nổi lên của chính sách làm việc tại nhà, có thể gây sốc bởi các doanh nghiệp công nghệ đã chi hàng tỷ USD để xây dựng những khu tổ hợp văn phòng và cung cấp nhiều tiện ích cho người lao động.

Chưa đến lúc thoái trào

"Bất chấp những cản trở ngày càng lớn, Thung lũng Silicon vẫn rất vững mạnh. Nó từng trải qua hàng loạt đợt suy thoái, điển hình là năm 2001 và 2008, và đã hồi phục mạnh mẽ. Một số công ty có thể chuyển đi vì chính sách làm việc tại nhà và toàn cầu hóa, nhưng Thung lũng Silicon vẫn là tâm điểm chưa có nơi nào thay thế", Nicholas Bloom, giáo sư kinh tế tại Đại học Stanford của Mỹ, nêu quan điểm.

Giáo sư O'Mara có cùng quan điểm rằng sẽ không có sự chuyển dịch lớn với vai trò và vị trí địa lý của Thung lũng Silicon. "Nhiều người từng nói quá sớm về sự suy tàn của Thung lũng Silicon. Đây có thể là kết thúc của một giai đoạn hưng thịnh, nhưng khó lòng coi đó là dấu chấm hết của Thung lũng Silicon", bà nói.