Trái phiếu doanh nghiệp sẽ tiếp tục tăng nóng trong quý 3

Trong báo cáo Thị trường trái phếu doanh nghiệp Việt Nam 6 tháng đầu năm 2020, Công ty chứng khoán SSI đã đưa ra nhận định, trong quý 3/2020, các doanh nghiệp sẽ tiếp tục gia tăng phát hành trái phiếu doanh nghiệp trước khi các điều kiện phát hành bị siết lại theo quy định tại Nghị định 81/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 163/2018/NĐCP (có hiệu lực từ ngày 1/9/2020) và sẽ hạ nhiệt trở lại trong quý 4/2020.

Quy mô tăng vọt

Tổng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong quý 2/2020 là 122.300 tỷ đồng, tăng 70% so với cùng kỳ năm 2019; lũy kế 6 tháng đầu năm là 171.500 tỷ đồng, tăng 61% so với 6 tháng đầu 2019 – bỏ xa mức tăng trưởng 37% trong năm 2019. Quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng khoảng 15,6% so với cuối năm 2019, lên mức 791.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 12,9% GDP.

Việt Nam cùng với Trung Quốc, Malaysia là những nước châu Á có thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng trưởng mạnh nhất. Hiện tại, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp tính trên GDP của Việt Nam đã bỏ xa Indonesia, vượt qua Philippines nhưng vẫn còn cách khá xa mức 23% GDP của Thái Lan; mức 33-35% GDP của Trung Quốc, Singapore; mức 50,9% GDP của Malaysia và mức 80% GDP của Hàn Quốc (theo ADB).

Trong 6 tháng đầu năm 2020, nhóm các doanh nghiệp bất động sản phát hành nhiều nhất, tổng cộng 71.600 tỷ đồng, chiếm 41,8% tổng lượng phát hành và tăng 57,5% so với cùng kỳ năm trước. Đứng thứ 2 là nhóm ngân hàng với tổng giá trị phát hành là 47.300 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 27,6% và tăng 31,2% so với cùng kỳ năm 2019. Nhóm năng lượng và khoáng sản phát hành 10.500 tỷ đồng, chiếm 6,1%, gấp 5,3 lần cùng kỳ 2019. Còn lại là nhóm phát triển hạ tầng (1,6%), các công ty dịch vụ tài chính (1,7%) và các doanh nghiệp khác.

So với các kênh huy động vốn khác tại Việt Nam, kênh trái phiếu doanh nghiệp vẫn có quy mô khá khiêm tốn. Nền kinh tế vẫn dựa nhiều vào tín dụng ngân hàng, tổng quy mô tín dụng tại thời điểm 30/6/2020 là 8,48 triệu tỷ đồng, tương đương 138,5% GDP và gấp 10,75 lần kênh trái phiếu doanh nghiệp.

Sự phát triển của thị trường trái phiếu nói chung và thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói riêng là tất yếu để tạo sự cân bằng và nâng cao chất lượng thị trường tài chính Việt Nam. Tuy nhiên, mức tăng trưởng quá nóng giai đoạn gần đây tiềm ẩn nhiều rủi ro với sự bền vững của thị trường. Từ đầu năm đến nay, Bộ Tài chính đã liên tục phát đi cảnh báo với thị trường, lấy ý kiến thị trường và đã chính thức ban hành Nghị định 81/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 163/2018/NĐ-CP (văn bản có hiệu lực từ 1/2/2019 và là một trong những tác nhân cơ bản dẫn đến sự bùng nổ của thị trường trái phiếu doanh nghiệp giai đoạn gần đây).

Nghị định 81 đưa ra các yêu cầu cao hơn đối với tổ chức phát hành và các đơn vị trung gian khi thực hiện phát hành riêng lẻ nhưng không có quy định mới đối với phía nhà đầu tư. Kể từ 1/1/2021, khi Luật Chứng khoán 2019 có hiệu lực, các đợt phát hành riêng lẻ sẽ chỉ được phân phối đến nhà đầu tư chuyên nghiệp. Khi đó, Bộ Tài chính sẽ xem xét dỡ bỏ bớt các quy định tại Nghị định 81.

Tăng nóng vào quý 3/2020 và hạ nhiệt vào quý 4/2020

Để chuẩn bị cho sự ra đời của Nghị định 81, Bộ Tài chính đã có dự thảo lấy ý kiến các thành viên thị trường nhiều lần kể từ đầu năm đến nay. Sự gia tăng phát hành mạnh trong quý 2/2020 một phần cũng là sự tăng tốc trước khi các điều kiện phát hành bị siết chặt lại. Do đó, các chuyên gia của SSI dự báo, trong 2 tháng 7 và 8/2020, các doanh nghiệp có thể sẽ gia tăng mạnh phát hành trước khi Nghị định 81 chính thức có hiệu lực.

Tuy nhiên, sau thời điểm 1/9/2020, các đợt phát hành riêng lẻ sẽ giảm mạnh, các doanh nghiệp có nhu cầu phát hành phần lớn sẽ phải chuyển qua phát hành ra công chúng. Cùng với việc Ngân hàng Nhà nước giãn lộ trình giảm tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung vào dài hạn, kênh tín dụng của các ngân hàng thương mại sẽ trở lại thành kênh tài trợ vốn chính cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp bất động sản.

Báo cáo của SSI cũng chỉ ra rằng, mức chênh lệch giữa lãi suất trái phiếu doanh nghiệp và lãi suất tiền gửi tiếp tục giãn rộng cùng với kho trái phiếu doanh nghiệp lớn do sự tăng trưởng mạnh mẽ quy mô phát hành từ đầu 2019 đến nay và sự tham gia ngày càng tích cực của các Ngân hàng và công ty chứng khoán sẽ khiến thị trường trái phiếu doanh nghiệp thứ cấp sẽ vẫn sôi động trong nửa cuối năm 2020.