Trả cổ tức bằng tiền mặt hay cổ phiếu có lợi hơn?

Mùa đại hội cổ đông thường niên của doanh nghiệp niêm yết đang tới gần. Giữa những thủ tục công bố con số báo cáo tài chính năm cũ, mục tiêu doanh thu lợi nhuận năm tới thì điều mà cổ đông quan tâm nhất, có lẽ là cổ tức được chia bao nhiêu, tiền mặt hay... giấy.

Không ít nhà đầu tư băn khoăn rằng có nên mua cổ phiếu gần ngày chốt quyền để được nhận cổ tức không? Và phương án trả cổ tức như thế nào thì có lợi hơn? Chúng ta cùng nhau đi tìm hiểu lần lượt nhé.

Đầu tiên, cổ tức là gì?

Cổ tức là một phần lợi nhuận sau thuế của công ty dành trả cho các cổ đông hiện hữu. Công ty cổ phần có thể trả cổ tức bằng tiền, cổ phiếu hoặc các tài sản khác. Chính sách cổ tức ấn định việc phân chia lợi nhuận sau thuế của công ty, bao nhiêu phần trăm sẽ được giữ lại để tái đầu tư, bao nhiêu phần trăm được sử dụng để chi trả cho cổ đông dưới hình thức cổ tức. Có 2 hình thức trả cổ tức phổ biến hiện nay là cổ tức bằng tiền và cổ tức bằng cổ phiếu.

Trên thực tế, rất nhiều nhà đầu tư thích được nhận cổ tức bằng tiền mặt hơn vì nghĩ rằng “tiền tươi thóc thật” bao giờ cũng tốt. Tuy nhiên, phương án nào cũng có 2 mặt của nó.

Cổ tức bằng tiền

Tại thị trường chứng khoán Việt Nam, khi một doanh nghiệp công bố tỷ lệ trả cổ tức bằng tiền, tức là dựa trên mệnh giá cổ phiếu (tương ứng 10.000 đồng/cổ phiếu, nếu tỉ lệ 10% đồng nghĩa cổ đông sở hữu 1 cổ phiếu nhận được 1.000 đồng). Tiền cổ tức sẽ được trả trực tiếp vào tài khoản chứng khoán cho cổ đông.

Ưu, nhược điểm của hình thức trả cổ tức bằng tiền

Trả cổ tức bằng tiền mang lại cảm giác chắc chắn cho cổ đông khi tìm kiếm lợi nhuận trong đầu tư cổ phiếu. Đối với những nhà đầu tư phòng thủ thì việc nhận tiền mặt từ công ty đảm bảo hơn nhiều so với việc công ty giữ lại tiền và chạy theo những dự án có thể không đem lại lợi nhuận. Trả cổ tức bằng tiền cũng cho thấy công ty có dòng tiền vững mạnh, là lựa chọn an toàn khi đầu tư.

Tuy nhiên dưới góc nhìn toán học: Chia cũng như không chia. Vẫn còn rất nhiều người ngộ nhận rằng chia cổ tức thì tài sản của họ sẽ tăng lên. Nhưng thực tế thì trả cổ tức bằng tiền mặt hay bằng cổ phiếu đều khiến giá bị giảm trừ tương đương với tỷ lệ cổ tức được chia vào ngày giao dịch không hưởng quyền.

Chưa kể đến thuế thu nhập cá nhân nhà đầu tư phải trả cho phần cổ tức được nhận là 5%. Tức là nếu công ty trả cổ tức 2.000 đồng thì chúng ta chỉ thực nhận 1.900 đồng.

Đối với công ty, đặc biệt với các công ty đang khó khăn về tài chính, hay công ty đang giai đoạn phát triển nhanh, mở rộng thì trả cổ tức bằng tiền mặt làm giảm lượng tiền trong doanh nghiệp khiến doanh nghiệp thiếu hụt tiền để mở rộng sản xuất kinh doanh, ảnh hưởng đến sự phát triển của doanh nghiệp.

Cổ tức bằng cổ phiếu

Trả cổ tức bằng cổ phiếu khá phổ biến ở những doanh nghiệp đang trong giai đoạn tăng trưởng cao, có nhu cầu được giữ lại lợi nhuận để mở rộng kinh doanh. Họ có thể phát hành thêm cổ phiếu (zero-cost) hoặc sử dụng cổ phiếu quỹ (nếu có) để trả cổ tức cho cổ đông.

Ưu, nhược điểm của hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu

Đối với cổ phiếu ít thanh khoản thì trả cổ tức bằng cổ phiếu sẽ tăng tính thanh khoản cho thị trường, làm giảm rủi ro thanh khoản, cũng như làm giảm thị giá, tạo cầu tâm lý, thu hút được nhiều cổ đông hơn vì nhiều nhà đầu tư chỉ thích mua những cổ giá rẻ hơn là những cổ phiếu đắt. Từ đó giúp nhà đầu tư khác có thể dễ dàng mua cổ phiếu, giá cổ phiếu có thể sẽ tăng.

Nếu nhận cổ tức bằng tiền, cổ đông bị đánh thuế thu nhập cá nhân 5% ngay khi công ty thực hiện chi trả còn với việc nhận cổ phiếu chúng ta sẽ không bị đánh thuế này, mà thuế sẽ bị đánh khi bán cổ phiếu.

Công ty có thể giữ lại tiền để khắc phục khó khăn, hoặc mở rộng sản xuất, đầu tư vào những dự án mang lại lợi nhuận lâu dài cho cổ đông.

Tuy nhiên cũng giống như cổ tức bằng tiền, giá cũng sẽ bị điều chỉnh tương đương với tỷ lệ cổ tức được chia. Về bản chất, cổ tức bằng cổ phiếu (hoặc thưởng bằng cổ phiếu) chính là nghiệp vụ chia tách cổ phiếu và nó không hề phát sinh bất kỳ dòng tiền mới nào cho doanh nghiệp. Nói một cách nôm na, giả sử với tỷ lệ chia cổ tức 100% (1:1) và bạn đang có 1000 cái bánh lớn, thì nó sẽ biến thành 2000 cái bánh nhỏ hơn sau khi chia cổ tức (thể hiện sự pha loãng về giá trị) nhưng chu vi của cái bánh trước và sau chia thì vẫn giữ nguyên, tức tổng tài sản cũng như vốn chủ không hề thay đổi. Thực chất chỉ là tăng giảm đối ứng về sổ sách giữa các khoản mục nhỏ ở trong vốn chủ sở hữu mà thôi – thông thường khoản mục lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, thặng dư vốn cổ phần hoặc các quỹ sẽ giảm đi để bù đắp cho phần vốn điều lệ tăng lên tương ứng.

Trong khi đó chúng ta phải chờ 2-3 tháng để cổ phiếu mới phát hành về tài khoản rồi mới có thể bán được. Ngoài ra, nhà đầu tư có thể dính thêm cổ phiếu lẻ dẫn tới khó bán.

Một rủi ro khác là nếu doanh nghiệp giữ lại vốn để đầu tư nhưng không hiệu quả sẽ khiến giá cổ phiếu giảm.

Đến đây thì bạn đã thực sự hiểu rõ về khoản cổ tức được nhận rồi chứ? Tóm lại, mỗi lần cổ phiếu được trả cổ tức là thị giá của nó lại giảm đi tương ứng với lượng cổ tức nhận được, tài sản của chúng ta vẫn hoàn toàn giữ nguyên, không tăng cũng không giảm.

Vậy chúng ta có nên mua cổ phiếu gần ngày chốt quyền để được nhận cổ tức không? Có lẽ sau những thông tin bên trên thì nhiều người sẽ nghĩ là nó không hiệu quả nếu chúng ta là nhà đầu tư ngắn hạn nhỉ?

Tuy nhiên không hẳn vậy, không ít lần sau chia, cổ phiếu đã tăng trần và sau đó là chuỗi tăng giá dài do khi giá điều chỉnh giảm, tạo tâm lý cổ phiếu tốt giá rẻ, hấp dẫn nhiều nhà đầu tư. Đương nhiên có thêm các yếu tố doanh nghiệp cơ bản tốt hay trong điều kiện thị trường ủng hộ.

Ví dụ với mã cổ phiếu HTN (Hưng Thịnh Incons - Hình 2) trong đợt trả cổ tức gần nhất vào 6/12/2021 với tỷ lệ 100:80. Vào ngày giao dịch không hưởng quyền giá đã được điều chỉnh giảm gần một nửa so với thị giá ban đầu và trở nên hấp dẫn hơn nhiều trong mắt nhà đầu tư. Cùng với nhóm ngành, từ đó đến nay, cổ phiếu vẫn đang trong xu hướng tăng giá tốt.

Còn đối với những nhà đầu tư dài hạn, nếu đã tìm hiểu kĩ về công ty, tin tưởng rằng tình hình hoạt động kinh doanh trong tương lai của công ty chắc chắn theo chiều hướng tốt thì việc nhận cổ tức bằng cổ phiếu sẽ tốt hơn là tiền mặt.

Trên đây là quan điểm cá nhân của mình. Không biết quan điểm của bạn về cổ tức như thế nào? Cùng cmt chia sẻ nhé.