Tổng thống Zelensky đã phạm phải những sai lầm chiến lược nào?

Năm 2019, Volodymyr Zelensky, một chính trị gia mới vào nghề và là cựu diễn viên hài truyền hình, đã trở thành Tổng thống Ukraine nhờ sức mạnh của một nền tảng hòa bình. Tuy nhiên, khi đã nắm quyền, ông lại trở thành một người cứng rắn, từ chối thực hiện thỏa thuận hòa bình Minsk; từ chối suy nghĩ lại về việc gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO); từ chối cân nhắc việc để Mỹ thành lập căn cứ quân sự ở Yaroviv hay việc cử các quân nhân Ukraine đến Mỹ để huấn

Điều gì giải thích cho sự thay đổi này? Một số suy đoán có căn cứ cho rằng Zelensky đã bị phe cực hữu của Ukraine kiểm soát: Tiến trình hòa bình với các nước cộng hòa ly khai Donetsk và Luhansk sẽ không thể thực hiện nếu những người theo chủ nghĩa cực đoan đang chiến đấu tại miền Đông nước này không chịu ngồi lại đàm phán, như yêu cầu của các Thỏa thuận Minsk đã được Ukraine, Nga, Pháp và Đức nhất trí vào năm 2015. Hành vi của Zelensky trong những tháng qua cho thấy có lẽ quyền điều hành của ông ở trong nước đã bị phe cực hữu Ukraine xâm phạm nghiêm trọng. Tệ hơn nữa, dường như ông còn tin vào cam kết của phương Tây về việc hỗ trợ tài chính và quân sự, vốn được ghi trong Hiến chương về quan hệ đối tác chiến lược Mỹ-Ukraine vào tháng 11/2021. Đó là sai lầm thứ nhất của ông.

Sai lầm thứ hai là Zelensky đã tuân theo sự chỉ đạo của Mỹ và NATO bằng cách từ chối thực hiện nghiêm túc các điều khoản của dự thảo hiệp ước do Nga đưa ra hồi giữa tháng 12/2021.

Sai lầm thứ ba và có lẽ là sai lầm chết người mà Zelensky mắc phải - ngay sau khi Mỹ bác bỏ các điều khoản trong sáng kiến ngoại giao của Nga - là đi dự Hội nghị An ninh Munich. Tại đó, qua bài phát biểu mang tính thách thức và quyết liệt trước cơ quan an ninh xuyên Đại Tây Dương, Zelensky đã phạm phải một sơ suất lớn về chính trị.

Khi Nga tập trung lực lượng ở biên giới Ukraine, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã nhiều lần cảnh báo rằng chiến tranh sắp xảy ra. Tuy nhiên, Zelensky đã công khai và mạnh mẽ đẩy lùi cảnh báo đó. Ngày 28/1, ông phàn nàn với các phóng viên: “Thậm chí đã có những tín hiệu từ các nhà lãnh đạo đáng kính của nhiều nước, họ nói rằng ngày mai sẽ có chiến tranh. Đây là sự hoảng loạn - đất nước chúng ta phải trả một cái giá bao nhiêu cho điều này?”.

Ông đã sai; Chiến tranh đã xảy ra.

Giờ đây, ngôi sao hài kịch tình huống (còn gọi là sitcom) của Ukraine đã trở thành một nhân vật nổi tiếng toàn cầu: Sư tử của Kiev, hóa thân của Winston Churchill. Tạp chí tự do “New Statesman” của Anh đã đánh giá rất cao Zelensky. Sau khi xem bộ phim sitcom “Servant of the People” (tạm dịch là “Đầy tớ của Nhân dân”) của Zelensky, nhà báo người Anh Rachel Cooke đã đăng bài viết ca ngợi Tổng thống Ukraine, trong đó có đoạn: “Zelensky sở hữu một gương mặt trong sáng đến khó tin, một gương mặt khiến bạn cảm thấy (có thể đúng hoặc sai) rằng ông không bao giờ biết nói dối... Mặc dù gần như không thể tin nổi người đàn ông này đang cầm súng, nhưng cũng không khó để hiểu được rằng trong một thế giới khác (những từ mà chúng ta phải sử dụng với sức nặng tối đa), ông có thể khơi dậy mạnh mẽ tình yêu quê hương”.

Gần đây, trong một loạt những phát biểu thiếu căn cứ lịch sử, Zelensky đã kêu gọi các nước phương Tây trở thành những kẻ hiếu chiến trong cuộc xung đột. Trước Quốc hội Mỹ, Zelensky viện dẫn cuộc tấn công Trân Châu Cảng vào ngày 7/12/1941, một điều hợp lý, nhưng dường như không giống với suy nghĩ của ông (hoặc người nghe). Ông cũng đề cập đến vụ tấn công khủng bố ngày 11/9/2001 để lừa gạt một khán phòng gồm toàn những nghị sĩ Mỹ đáng tin cậy bằng chủ nghĩa cơ hội. Ông thậm chí còn đi xa hơn khi phát biểu trước Quốc hội Đức, theo đó tuyên bố rằng khẩu hiệu “không bao giờ tái diễn” sẽ trở nên vô nghĩa nếu Đức không ủng hộ nỗ lực chiến tranh của Ukraine.

Bài phát biểu trước Hạ viện Israel (Knesset) đã khiến ông bị chỉ trích dữ dội khi liên tục so sánh xung đột Nga-Ukraine với cuộc diệt chủng Đức Quốc xã (Holocaust). Một người phát ngôn của chính phủ Israel cho biết: “Cuộc chiến Ukraine rất khủng khiếp, nhưng nếu so sánh với sự tàn bạo của Holocaust và ‘giải pháp cuối cùng’ (ý nói việc tiêu diệt người Do Thái) thì thật là xúc phạm”.

Zelensky đã bỏ lỡ một cơ hội lớn trong nhiệm kỳ của ông và điều đó càng trở nên rõ ràng nếu ông ký một hiệp ước theo đường lối mà Nga đưa ra trước cuộc xâm lược. Các nhà sử học tương lai có thể sẽ đặt câu hỏi: Liệu cơ hội gia nhập NATO một ngày nào đó có thực sự xứng đáng với cuộc đổ máu hiện nay hay không?

Cuối cùng, dường như Zelensky tin rằng ông có thể phớt lờ, thậm chí khiêu khích Nga vì “đồng minh” của ông ở Mỹ sẽ đến giải cứu. Quả là một sai lầm đáng tiếc.

Theo Asia Times