Tiêu thụ điện ở mức kỷ lục, điện mặt trời dư thừa chưa phải là giải pháp

Theo Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công Thương), tuần cuối tháng 4.2024, tiêu thụ điện trung bình mỗi ngày đạt sản lượng gần 947 triệu kWh; riêng miền Bắc tăng hơn 31,7 triệu kWh mỗi ngày. Nguyên nhân là ảnh hưởng của đợt nắng nóng đang diễn ra tại 3 miền, đặc biệt tại miền Bắc.

Trong tuần, nhiều kỷ lục mới được thiết lập, vào 13h30 ngày 27.4, nhu cầu công suất lớn nhất toàn quốc lên 47.670 MW, sản lượng tiêu thụ ngày 26.4 tới 994 triệu kWh (gần 1 tỉ kWh).

Trước tình hình tiêu thụ điện tăng cao, cơ quan điều tiết thực hiện điều hành linh hoạt, huy động toàn bộ các tổ máy nhiệt điện than khả dụng trên hệ thống. Nguồn nhiệt điện khí đang được huy động trung bình ngày khoảng 91 triệu kWh, cao hơn 13 triệu kWh so với kế hoạch tháng 4.

Nguồn điện tái tạo được huy động là 105,5 triệu kWh, trong đó điện gió là 13,9 triệu kWh. Tuy nhiên, Cục Điều tiết điện lực cho hay sai số dự báo năng lượng tái tạo lên tới khoảng 20%, trong khi công suất đặt của nguồn này là 21.000MW, nên sai số tuyệt đối có thể lên tới 4.200MW.

Dù có đóng góp quan trọng cho hệ thống điện song điện gió và mặt trời tại Việt Nam vẫn không phải là giải pháp trong hệ thống điện Việt Nam.

Ông Trần Việt Hoà - Cục trưởng Cục điều tiết Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, vào những thời điểm bức xạ mặt trời cao, gió tốt, nếu thời điểm này, đơn vị điều độ hệ thống điện huy động hết nguồn năng lượng tái tạo thì sẽ phải cắt giảm công suất của các nhà máy điện truyền thống (nhiệt điện than, khí, thuỷ điện).

Tuy nhiên, việc cắt giảm công suất của nhà máy điện truyền thống thì hệ thống điện sẽ có nguy cơ sập, hệ thống không còn gì để đáp ứng nhu cầu khi có biến động từ nguồn điện mặt trời mái nhà. Do đó lựa chọn phổ biến và tất yếu là phải cắt giảm nguồn năng lượng tái tạo.

Do tính bất định của điện mặt trời, điện gió nên buộc đơn vị điều tiết điện lực phải duy trì hoạt động của nhiều tổ máy nhiệt điện, thủy điện để thực hiện nhiệm vụ điều tần, điều áp, đảm bảo việc cung cấp điện được liên tục, an toàn, chất lượng.

Theo đại diện Cục Điều tiết điện lực, từ góc độ của cơ quan điều độ hệ thống điện và chủ đầu tư của các nhà máy điện truyền thống (thủy điện, nhiệt điện than, tua bin khí), sự phát triển của điện mặt trời lại mang đến nỗi lo lớn về chi phí chung của hệ thống.

Chi phí này đến từ nhu cầu sẵn sàng của các nguồn điện truyền thống để đáp ứng tính bất định của các nguồn điện tái tạo. Đơn vị điều độ sẽ phải duy trì một lượng nguồn điện truyền thống vận hành ở trạng thái chờ hoặc công suất thấp liên tục trong các giờ có điện mặt trời. Do đó phải trả chi phí cho các nguồn điện duy trì ở trạng thái này thay vì trả cho điện năng phát ra.

Trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng, việc duy trì trạng thái sẵn sàng này được coi là một loại dịch vụ, gọi là dịch vụ phụ trợ hệ thống điện. Nguồn năng lượng tái tạo biến động càng nhiều, quy mô chi phí càng lớn.

"Theo quan điểm tính toán, chi phí do nguyên nhân nào gây ra phải tính cho nguyên nhân đó. Như vậy, chủ đầu tư các nguồn điện mặt trời thực chất phải trả chi phí cho hệ thống để duy trì hoạt động bình thường của nguồn điện mặt trời trong khi vẫn được duy trì cấp điện ổn định", ông Trần Việt Hòa nói.