Thủy sản Việt Nam sẽ mất 480 triệu USD nếu bị Ủy ban châu Âu phạt thẻ đỏ

Trong trường hợp bị Ủy ban châu Âu (EC) phạt thẻ đỏ, ngành thủy sản Việt Nam sẽ mất ngay thị trường Liên minh châu Âu (EU) với giá trị xuất khẩu gần 480 triệu USD.

Nguy cơ mất thị trường châu Âu

Tại hội thảo công bố Báo cáo “Đánh giá tác động kinh tế từ phân tích thương mại của việc không tuân thủ quy định chống khai thác IUU: Trường hợp Việt Nam” do Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP) phối hợp với Ngân hàng Thế giới tổ chức sáng 10/8, đại diện VASEP đánh giá: là nước xuất khẩu thủy sản đứng thứ 3 trên thế giới, những năm gần đây, Việt Nam đã chú trọng đến việc phát triển bền vững ngành thủy sản.

Tuy nhiên, với đặc thù nghề cá nhỏ lẻ, Việt Nam đang phải đối diện với một thách thức lớn liên quan đến cảnh báo thẻ vàng của EC từ tháng 10/2017, do nỗ lực chưa đủ để chống lại khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).

Bên cạnh đó, thủy sản Việt Nam còn đứng trước nguy cơ mất thị trường EU trong trường hợp ngành hải sản khai thác bị EC phạt thẻ đỏ, nếu không có các giải pháp và hành động quyết liệt để tuân thủ các quy định chống khai thác IUU.

Ông Nguyễn Tiến Thông, Đại học Kinh doanh Copenhagen, Đan Mạch, Chuyên gia Tư vấn của VASEP khuyến cáo: Các sản phẩm thủy sản khai thác chịu tác động trực tiếp từ các Quy định IUU và cảnh báo thẻ vàng IUU, trong khi sản phẩm thủy sản nuôi trồng bị ảnh hưởng gián tiếp. Trong trường hợp bị EC phạt thẻ đỏ, tác động trước mắt và trực tiếp nhất đối với thủy sản Việt Nam sẽ là lệnh cấm thương mại của EC nếu Việt Nam không đáp ứng các quy định về chống khai thác thủy sản IUU.

Ước tính, ngành khai thác thủy sản của Việt Nam bao gồm cá ngừ, cá kiếm, nhuyễn thể và các loài khác sẽ mất khoảng 387 triệu USD mỗi năm từ thị trường EU.

Chưa hết, các tác động gián tiếp đối với thủy sản nuôi trồng bao gồm uy tín ngày càng sụt giảm, áp lực nhiều hơn từ kiểm tra hải quan và không tận dụng được thuế quan ưu đãi của EVFTA. Nuôi trồng thủy sản sẽ mất khoảng 93 triệu USD do các tác động gián tiếp.

"Như vậy, nếu bị thẻ đỏ IUU, ngành thủy sản Việt Nam sẽ mất ngay thị trường EU với giá trị xuất khẩu gần 480 triệu USD", ông Thông nhấn mạnh.

Còn kiệt quệ hơn nếu bị thẻ đỏ kéo dài

Cũng theo ông Nguyễn Tiến Thông, nếu thẻ đỏ kéo dài từ 2 đến 3 năm, toàn bộ ngành thủy sản sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.

Một loạt những ảnh hưởng đó là ngành khai thác và chế biến ước giảm khoảng 30%; mất động lực để nâng cấp chuỗi giá trị vì thị trường EU có tính dẫn dắt và định hướng; ảnh hưởng mạnh đến uy tín sản phẩm thủy sản Việt Nam nói chung. Ngoài ra, các thị trường khác như Mỹ hoặc Nhật Bản có thể làm theo Quy định IUU của EU; xuất khẩu sang thị trường khác sẽ bị ép giá và phải cạnh tranh với sản phẩm nước khác.

Thêm vào đó, nếu thẻ đỏ kéo dài thì 4,7 triệu lao động trong ngành bị ảnh hưởng và tác động mạnh đến các ngành khác do thay đổi cơ cấu lao động.

"Tôi cũng muốn nói rằng, Việt Nam sẽ khó duy trì sự tăng trưởng để đạt mục tiêu 16 - 18 tỷ USD xuất khẩu vào năm 2030 nếu thẻ đỏ kéo dài", ông Thông chia sẻ.

Tuy nhiên, ông Thông cho rằng nếu Việt Nam sớm gỡ được thẻ vàng IUU, tận dụng được các ưu đãi thuế quan và thay đổi thể chế từ EVFTA thì cơ hội phục hồi và hướng tới mục tiêu tăng xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU tới 1,2-1,4 tỷ USD trong những năm tới là hoàn toàn khả thi.

Điều này cho thấy cần có những giải pháp hợp lý, hiệu quả để sớm khắc phục thẻ vàng, đưa ngành thủy sản hướng tới mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu hàng năm từ 7-9% và đạt 16-18 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu vào năm 2030, cũng như hỗ trợ nghề cá bền vững.