Thủy sản – Xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc có dấu hiệu phục hồi từ Q2/2023

Xuất khẩu cá tra sang thị trường Hoa Kỳ tiếp tục ở mức thấp, bắt nguồn từ nền cao của năm 2022, nhu cầu thấp và dư thừa tồn kho của các nhà bán lẻ.

Ngược lại, Trung Quốc là lại đang là điểm sáng xuất khẩu, với nhu cầu về thủy hải sản tăng sau khi mở cửa trở lại. Mặc dù mức độ tác động của sự kiện này vẫn chưa rõ ràng, có một số dấu hiệu cho thấy xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc có thể dần dần cải thiện từ quý 2/2023.

Nhu cầu về các sản phẩm cá tra của Trung Quốc đang dần phục hồi nhưng giá bán vẫn còn thấp

Thị trường Mỹ: 2022 được coi là "thời Phục hưng" cho ngành cá tra của Việt Nam, với giá trị xuất khẩu cao nhất từ trước đến nay - 2,4 tỷ USD (+63% YoY). Động lực chính đằng sau sự tăng trưởng này là nhu cầu cao trên thị trường Mỹ, được hỗ trợ một phần bởi sự thiếu hụt về nguồn cung cá thịt trắng gây ra bởi cuộc chiến Nga - Ukraine. Tuy nhiên, ngành thủy sản đã phải đối mặt với những thách thức trong nửa sau của năm 2022 do lạm phát dai dẳng và hàng tồn kho của nhà bán lẻ tăng cao, ảnh hưởng nặng nề tới hoạt động xuất khẩu. Diễn biến tiêu cực này khả năng sẽ tiếp diễn trong nửa đầu năm 2023.

Giá xuất khẩu sang thị trường Mỹ đã giảm một nửa so với thời kỳ đỉnh, trong đó thị trường Mỹ có mức chiết khấu cao nhất trong các thị trường (Hình 1, 2). Do giá xuất khẩu sang Mỹ là giá tham chiếu cho các thị trường khác nên sự sụt giảm giá bán này cũng đang gây áp lực lên giá bán chung của toàn ngành. Ngoài ra, khối lượng xuất khẩu đang cho thấy triển vọng ảm đạm trong nửa đầu năm 2023. Hệ quả là Vĩnh Hoàn (HSX: VHC) bị sụt giảm doanh thu nghiêm trọng trong Q4/2022 và tình trạng này dự kiến sẽ tiếp tục kéo dài đến nửa đầu năm 2023.

Thị trường Trung Quốc: Triển vọng xuất khẩu của ngành cá tra Việt Nam sang Trung Quốc hoàn toàn trái ngược với Mỹ. Trong ba năm qua, khi các thị trường khác đang phục hồi thì nhu cầu của thị trường Trung Quốc lại suy yếu. Vì thế nhu cầu được dự kiến là sẽ tăng vào năm 2023 sau khi nền kinh tế mở cửa trở lại. Câu hỏi được quan tâm hiện tại là doanh nghiệp cá tra Việt Nam sẽ được hưởng lợi bao nhiêu từ sự phục hồi này.

Mặc dù Trung Quốc đã chính thức mở cửa trở lại vào đầu năm 2023, xuất khẩu cá tra của Việt Nam sang thị trường này cho đến nay vẫn chưa có sự cải thiện đáng kể (Hình 3). Vấn đề cơ bản dường như vẫn là nhu cầu vẫn chưa phục hồi hoàn toàn và điều này có thể là do tác động của việc giảm thu nhập của người Trung Quốc và sự phục hồi chậm của dịch vụ nhà hàng. Đánh giá của chúng tôi cho thấy rằng có thể có một phần chậm trễ trong khoảng 3-6 tháng để người dân Trung Quốc thích nghi với trạng thái bình thường mới và để các dịch vụ thực phẩm mở cửa trở lại hoàn toàn. Dựa trên thông tin từ các doanh nghiệp chế biến cá tra, chúng tôi được biết đơn hàng từ Trung Quốc dự kiến sẽ tăng dần từ Q2/2023. Tuy nhiên, bất chấp sự phục hồi này, chúng tôi dự đoán rằng giá bán sẽ vẫn ở mức thấp trong tương lai gần.

Điều đáng chú ý là tác động của sự kiện này đối với các doanh nghiệp sẽ không đồng nhất. Mặc dù các công ty có doanh thu xuất khẩu tại thị trường này có thể sẽ được hưởng lợi từ sự phục hồi của các đơn đặt hàng, nhưng chúng tôi cho rằng điều này không đủ để đưa ngành thủy sản trở lại chu kỳ tăng. Thứ nhất, sự phục hồi dự kiến của thị trường Trung Quốc dự kiến chỉ bù đắp một phần sự sụt giảm ở các thị trường khác trong năm 2023. Thứ hai, trong khi chúng tôi nhận thấy sự phục hồi chủ yếu về mặt sản lượng xuất khẩu, giá bán dự kiến sẽ vẫn ở mức thấp và giá cá nguyên liệu vẫn ở mức cao, dẫn đến chênh lệch âm (price gap) giữa giá bán và giá nguyên liệu, điều này sẽ thu hẹp biên lợi nhuận gộp của các doanh nghiệp (Hình 4). Do đó, bất chấp tác động tích cực từ việc Trung Quốc mở cửa trở lại, chúng tôi vẫn duy trì quan điểm lợi nhuận của hầu hết các doanh nghiệp cá tra sẽ tăng trưởng âm trong năm 2023.