Thuế thu nhập cá nhân: Nộp xong thì... lỗ

Với nhiều người, tiếng là thu nhập cả mươi lăm triệu gì đó mỗi tháng nhưng thuế, rồi chi phí đi làm, công sức bỏ ra… rốt cuộc công cốc, tính ra càng làm càng lỗ.

Không biết các quốc gia khác thì sao, chứ ở nước mình cứ nghe nhà nước sẽ thay đổi gì về cách tính thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là y như rằng dân tình bàn tán rôm rả. Thì dịch bệnh cô vít cô vy gì đó, hay chuyện kỳ này cơ cấu ông nọ bà kia, tất tật các kiểu xét ra cùng chẳng nhạy cảm như chuyện thuế TNCN.

Mới hôm qua nghe nói Bộ Tài chính đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh lên 11 triệu đồng/tháng, thằng cháu nhà tôi đã nhẩy cẫng lên vì… sướng. Sướng quá đi chứ. Nó viết báo nhì nhằng, bỏ công lên rừng xuống biển làm cho ra bài báo được đăng là sướng tê người, nhưng đến hồi cầm mấy trăm ngàn nhuận bút thì cứ phải xuýt xoa vì tòa soạn đã thu trước 10% thuế TNCN. Đố trốn được một đồng. Thành ra, tiếng là thu nhập cả mươi lăm triệu gì đó mỗi tháng nhưng thuế, rồi chi phí đi làm, công sức bỏ ra… rốt cuộc công cốc, tính ra càng làm càng lỗ.

Nay nâng mức giảm trừ gia cảnh, cứ theo cách tính mới, cháu tôi nó sẽ thoát ngưỡng chịu thuế. Tòa soạn muốn trừ cứ trừ, nhưng là tạm trừ thôi, rồi thế nào cũng được hoàn lại khi quyết toán.

Nhưng mẹ nó thì chưng hửng, nói không sướng tí nào. Bà là hộ kinh doanh, đi làm công nhân cực quá thì quay về mở quán bún riêu để gồng gánh khoản cơm nước cho gia đình, nhất là mấy khoản điện nước, học phí cứ lâu lâu lại nhảy ngược như ngựa chướng. Danh nghĩa là hộ kinh doanh, bữa đắt khách bán chừng trăm tô bún mỗi ngày, ế ẩm thì cả nhà thi nhau ăn, nhưng tính ra bình quân năm là doanh thu trên trăm triệu đồng nên lâu nay ngoài lệ phí môn bài, thuế giá trị gia tăng, các khoản cho an ninh trật tự của địa phương… thì vẫn đóng cả TNCN. Nay con bà được tăng mức chịu thuế TNCN nhưng bà thì không. Tâm trạng là phải.

Thiệt tình, nếu là hộ kinh doanh kiểu như bà chị tôi, ngoài lệ phí môn bài, thuế giá trị gia tăng, thuế TNCN, thì khi kinh doanh ở một số lĩnh vực khác còn phải nộp thêm cả thuế tiêu thụ đặc biệt hay thuế tài nguyên, thuế bảo vệ môi trường (nếu có), hoặc phí bảo vệ môi trường (đối với hoạt động khai thác khoáng sản).

Là nhân chuyện mẹ con bà chị tôi, để thấy thuế TNCN ở nước ta vì sao mà dân tình cứ phải bàn đi tán lại rôm rả. Có thu nhập, mà thu nhập đến ngưỡng thì phải chịu thuế, hẳn là dân nước nào cũng vậy. Cái đó không ai bàn bàn, không ai cãi. Có bàn có cãi chỉ là xoay quanh cái chuyện ai phải chịu thuế TNCN và chịu ở mức nào.

Rồi có người đã liệt kê ra rằng có đến 10 loại hình có thu nhập chịu thuế TNCN, nhưng nếu chỉ điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh cho người có thu nhập từ tiền lương tiền công mà quên các đối tượng còn lại thì thế nào cũng lại tranh cãi, rồi lại phải sửa, phải chỉnh, phải nhiêu khê nhiều nữa.

Cũng e không có mấy nơi như ở ta, cứ trốn được thuế hay lách được thuế là mừng, mà với sắc thuế gì cũng vậy. Có người nói công dân, doanh nghiệp ở ta đẳng cấp cỡ nào cũng tìm cách né thuế, nợ thuế.

Nói thế hẳn là chưa chuẩn, vì có nhiều công dân, nhiều doanh nghiệp gương mẫu đóng thuế, cứ nhìn vào danh sách khen thưởng của ngành thuế hằng năm thì rõ. Không đóng đủ, đóng đúng thì ai khen. Nhưng ngay cả doanh nghiệp được ngành thuế khen thì có dạo người ta vẫn phát hiện ra những anh đang nợ thuế. Thậm chí mới rồi, có doanh nghiệp ở tỉnh Bình Dương, liên tục được nhận huân chương, bỗng một hôm thòi ra cái chuyện nợ thuế đầm đìa, mà nợ đâu cả hàng chục tỉ đồng chứ không đùa.

Rồi cái khoản đóng đủ thuế nhưng là đủ thế nào lại khác nữa kia. Có mấy anh ca sĩ lâu lâu lại thòi ra tiền ngàn bạc vạn nhiều đến độ dân tình phải thắc mắc, không biết có nộp đủ thuế TNCN không? Nhưng cơ quan thuế chưa “nã” thì cứ phải chấp nhận là họ đóng đủ, đóng đúng chứ sao.

Không phải là chuyện trà dư tửu hậu, mà chính quan chức ngành thuế nói, rằng Luật Quản lý thuế (hiệu lực từ 1-7-2020) sẽ có đủ công cụ, quy định rõ trách nhiệm các bộ, ngành để quản lý thuế, lúc bấy giờ các đối tượng thu nhập “khủng”, kể cả số lâu nay làm ăn qua Youtube, Facebook… cũng không lách thuế được. Hy vọng là sẽ thế, để công bằng. Có công bằng thì người ta mới vui vẻ mà tự nguyện nộp thuế chứ.

Rồi dân tình nói muốn lách thuế thì cứ tìm mấy anh cán bộ thuế mà hợp tác, đúng hay sai thì chắc ngành thuế mới rõ?

Rồi thì đã có dạo các chuyên gia tài chính lên tiếng về “lỗ hổng” khá lớn từ việc chỉ cần gõ số CMND của người khác là vào được trang web www.tncnonline.com.vn của Tổng cục Thuế, nên khả năng mã số thuế và các thông tin liên quan của mình dễ bị người khác sử dụng để thực hiện các hành vi đen tối. Chuyện này chắc ngành thuế đã biết.

Có người lợi dụng việc nói trên để làm bậy hay chưa thì cũng chỉ ngành thuế mới biết. Thực tế thì như ở TPHCM đã có những vụ công dân bỗng dưng bị “buộc” có thêm khoản thu nhập từ công ty A, công ty B. Mà cái khoản thu nhập “trời ơi” này không phải ai cũng để ý mà phát hiện ra, trừ khi bị khấu trừ oan nhiều quá, sinh nghi mà truy.

Nhưng nói gì thì nói, việc Bộ Tài chính lần này đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh, dù chỉ mới ở mức 11 triệu đồng/tháng, cũng là tin đáng mừng cho dân chúng, nâng nữa càng mừng, nhất là các đối tượng thu nhập không bao nhiêu nhưng có muốn trốn cũng không trốn được vì thu nhập đã được cơ quan, đơn vị trả 100% thông qua hệ thống ngân hàng.

Chính Bộ Tài chính cũng đã thấy nếu cứ duy trì mức giảm trừ gia cảnh cũ áp dụng từ 1/7/2013 cho bây giờ thì vô lý quá. Thì đấy, tính đến hết tháng 12/2019, chỉ số giá tiêu dùng so với thời điểm 1/7/2013 đã tăng 23,2%. Nâng mức giảm trừ gia cảnh thì người dân sẽ bớt áp lực trước giá cả, đời sống vì thế mà dễ “thở” hơn.

Nhưng nâng mức giảm trừ gia cảnh thì ngân khố có khó khăn không? Ảnh hưởng thì tất nhiên rồi, nhưng khó khăn thì chưa hẳn. Bởi năm 2019, số thu ngân sách từ thuế TNCN của cả nước chỉ 79.219 tỉ đồng. Nếu áp dụng mức giảm trừ gia cảnh như đề xuất lần này của Bộ Tài chính thì số thu giảm khoảng hơn chục ngàn tỉ đồng. Với chục ngàn tỉ đồng thì ngành thuế cứ tận lực “nã” cho nghiêm vào vài anh doanh nghiệp hay cá nhân thu nhập “khủng” mà trốn thuế bù qua là ổn.

Mà cái chuyện trốn thuế tới con số vài chục, vài trăm, thậm chí là vài ngàn tỉ, thì ở nước ta cứ xuất hiện đều đều trên mặt báo chứ có gì lạ đâu?