Thuế quan Mỹ áp lên Trung Quốc là gì, hoạt động thế nào?

Tổng thống Donald Trump làm gia tăng căng thẳng với Trung Quốc bằng cách leo thang thuế quan đối với 200 tỷ USD hàng hóa từ 10% lên 25%.

Là một công cụ đã có từ lâu của chính sách quốc gia, theo AP, thuế quan được hầu hết các chuyên gia coi là có hại cho tất cả các quốc gia liên quan.

Tuy nhiên, nhiều hơn bất kỳ tổng thống thời hiện đại nào, ông Trump đã áp dụng thuế quan như một công cụ trừng phạt - chống lại châu Âu, Canada và các đối tác thương mại quan trọng, đặc biệt là chống lại Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai sau Mỹ.

Chính quyền ông Trump khẳng định và nhiều nhà phân tích độc lập đồng ý rằng, Bắc Kinh đã triển khai các chiến thuật nhằm cố gắng mang lại cho các công ty Trung Quốc lợi thế trong các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, robot và xe điện. Mỹ cho rằng, chiến thuật của Bắc Kinh bao gồm hack vào các công ty của Mỹ để đánh cắp bí mật thương mại, buộc các công ty nước ngoài phải chuyển giao công nghệ nhạy cảm để đổi lấy quyền tiếp cận thị trường Trung Quốc và trợ cấp không công bằng cho các công ty Trung Quốc.

Ông Trump cũng đã phàn nàn một cách giận dữ về sự thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc, đổ lỗi cho việc đàm phán yếu kém và ngây thơ của các chính quyền Mỹ trước đây. Tháng 7/2018, ông Trump bắt đầu áp thuế đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc.

Chính quyền Tổng thống Trump hiện đang áp thuế 25% đối với 250 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc. Bắc Kinh đánh thuế 110 tỷ USD các sản phẩm của Mỹ, tập trung vào hàng nông sản, đặc biệt là đậu nành, một nỗ lực có tính toán gây ảnh hưởng cho những người làm nông ủng hộ ông Trump.

Thuế quan là gì?

Thuế quan là một loại thuế đối với hàng nhập khẩu. Chúng thường được tính theo tỷ lệ phần trăm của giá giao dịch mà người mua trả cho người bán nước ngoài.

Một ví dụ đơn giản (bỏ qua số tiền tối thiểu trong thế giới thực phải chịu thuế): Giả sử một nhà bán lẻ Mỹ mua 100 chiếc ô vườn từ Trung Quốc với đơn giá 5 USD - số hàng có giá tổng cộng 500 USD. Và giả sử mức thuế suất của Mỹ đối với ô là 6,5%. Như vậy nhà bán lẻ sẽ phải trả mức thuế 32,5 USD cho lô hàng, do đó nâng tổng giá từ 500 USD lên 535,5 USD.

Tại Mỹ, thuế quan được thu thập bởi các đại lý của Cơ quan Hải quan và Biên phòng tại 328 cảng nhập cảnh trên toàn quốc. Tiền thu được sẽ vào Kho bạc. Thuế suất được Ủy ban Thương mại Quốc tế Mỹ công bố trong Biểu điều hòa thuế quan (Harmonized Tariff Schedule), liệt kê thuế quan của Mỹ đối với tất cả mọi thứ từ chuối khô (1,4%) đến dù (3%).

Đôi khi, Mỹ sẽ áp dụng thuế quan bổ sung đối với hàng nhập khẩu mà họ xác định đang được bán với giá thấp không công bằng hoặc đang được hỗ trợ bởi chính phủ nước ngoài.

Thuế quan được đưa ra nhằm đạt được điều gì?

Theo AP, thuế quan được đưa ra nhằm đạt được hai điều: Tăng doanh thu của chính phủ, và bảo vệ các ngành công nghiệp trong nước khỏi sự cạnh tranh của nước ngoài.

Trước khi thuế thu nhập liên bang ở Mỹ được thành lập vào năm 1913, thuế quan là một công cụ kiếm tiền lớn đối với Washington. Từ năm 1790 đến năm 1860, thuế quan đã tạo ra 90% doanh thu của liên bang, theo Douglas Irwin, một nhà kinh tế tại Đại học Dartmouth.

Ngược lại, thuế quan trong những năm gần đây chỉ chiếm khoảng 1% doanh thu của liên bang.

Thuế quan nhằm tăng giá nhập khẩu hoặc trừng phạt nước ngoài vì các hành vi thương mại không công bằng, như trợ cấp cho các nhà xuất khẩu của họ và bán hàng hóa của họ với giá thấp không công bằng. Thuế đẩy lùi nhập khẩu bằng cách làm cho chúng đắt hơn. Thuế cũng giảm áp lực từ cạnh tranh nước ngoài và giúp các công ty trong nước dễ dàng tăng giá hơn.

Mỹ và Trung Quốc khó có thể đi đến một thỏa thuận thương mại trong một sớm một chiều- Ảnh: Reuters.

Khi thương mại toàn cầu phát triển sau Chiến tranh thế giới thứ 2, thuế quan không còn được ưa chuộng. Sự hình thành của Tổ chức Thương mại Thế giới và các thỏa thuận thương mại như Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) đã giảm hoặc loại bỏ thuế quan. Mức thuế trung bình của Mỹ hiện là một trong những mức thấp nhất trên thế giới, giống như Liên minh Châu Âu, theo báo cáo của Trung tâm nghiên cứu Pew.

Thuế quan là chính sách tốt?

Hầu hết các nhà kinh tế nói không. Thuế quan tăng chi phí nhập khẩu cho người dân và các công ty cần mua. Và bằng cách giảm áp lực cạnh tranh, chúng cũng cho phép các nhà sản xuất Mỹ tự do tăng giá. Điều đó tốt cho những nhà sản xuất nhưng xấu cho hầu hết những người khác. Chi phí tăng đặc biệt làm tổn thương người tiêu dùng và các công ty phụ thuộc vào các bộ phận nhập khẩu.

Ví dụ một số công ty Mỹ mua thép phàn nàn rằng thuế khiến họ gặp bất lợi. Các đối thủ nước ngoài của họ có thể mua thép với giá rẻ hơn và cung cấp hàng hóa giá thấp hơn.

Năm 2002, chính quyền của Tổng thống George W. Bush đã áp dụng thuế quan đối với thép nhập khẩu. Một nghiên cứu được tài trợ bởi các doanh nghiệp tiêu thụ thép cho thấy mức thuế này tiêu tốn 200.000 việc làm của Mỹ trong năm đó.

Rộng hơn, hạn chế thương mại làm cho một nền kinh tế kém hiệu quả, theo AP. Với sự cạnh tranh ít hơn từ nước ngoài, các công ty trong nước mất đi động lực để tăng hiệu quả hoặc tập trung vào những gì họ làm tốt nhất.