Thuế được "giảm cho cả làng" thì không còn tác dụng

Việt Nam đã tham gia rất nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) kể từ năm 2010 tới nay. Tuy nhiên, việc tham gia quá nhiều FTA sẽ không còn nhiều ý nghĩa nếu thuế được giảm cho “cả làng", theo Trưởng ban Dự báo kinh tế ngành và doanh nghiệp, Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội quốc gia.

Tại hội thảo khoa học quốc tế: Triển vọng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2021-2025: Cơ hội và thách thức từ các hiệp định thương mại tự do tổ chức ngày 21-11, ông Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Dự báo kinh tế ngành và doanh nghiệp, Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội quốc gia cho hay, kể từ khi có Luật doanh nghiệp, Luật đầu tư, được ký kết từ năm 2010 tới nay, đã có 16 FTA được ký kết trong đó, hai hiệp định thế hệ mới có nhiều điểm nổi bật và được nhắc nhiều nhất là EVFTA (FTA giữa Việt Nam và EU) và CPTPP (Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương).

Các FTA này được kỳ vọng sẽ mang lại cho Việt Nam bốn lợi ích rõ nét, bao gồm:

Lợi thế về thương mại: chi phí về thương mại giảm giúp tăng trưởng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa các nước tham gia ký kết và làm dịch chuyển thương mại từ các quốc gia khác vào các quốc gia nội khối.

Lợi thế về đầu tư: FTA, đặc biệt là hai FTA thế hệ mới có nhiều nội dung liên quan tới đầu tư và bảo vệ lợi ích của các nhà đầu tư. Nhà đầu tư nước ngoài sẽ tìm được cơ hội kinh doanh xét cả yếu tố tăng trưởng và thị trường tiêu thụ.

Lợi ích về công nghệ: FTA sẽ tạo ra sức ép đổi mới và chuyển giao công nghệ. Tuy nhiên yếu tố này cũng có hai mặt khi Việt Nam phải tuân thủ quy định về bản quyền, sở hữu trí tuệ nghiêm ngặt hơn so với trước.

Lợi ích về đổi mới thể chế: FTA sẽ tạo sức ép để Việt Nam tăng năng lực cạnh tranh, cải thiện môi trường kinh doanh, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, cải thiện vấn đề về môi trường, lao động….

Việc tham gia một cách tràn lan vào các FTA không phải lúc nào cũng mang nhiều trái ngọt. Mục tiêu mà cơ quan quản lý đặt ra mỗi khi đàm phán một hiệp định nào đó là nhằm đa dạng thị trường, tránh rủi ro khi phụ thuộc quá nhiều vào một thị trường nào đó. Song, nghiên cứu của Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội quốc gia cho thấy, kể từ năm 2012 tới nay, cơ cấu xuất nhập khẩu của Việt Nam xét theo thị trường gần như không thay đổi, chủ yếu phụ thuộc vào một số đối tác chính như Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, EU….

Hơn nữa, tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu trong thời gian qua cũng không hoàn toàn do FTA mang lại. Ông Thắng ước tính, ngành da giày và dệt may có thể có thêm khoảng 600 triệu đô la Mỹ tăng thêm từ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, một phần không nhỏ trong con số này là do các doanh nghiệp dịch chuyển hướng đầu tư, thương mại từ các thị trường khác sang thị trường nội khối.

“Việt Nam ký quá nhiều FTA”, ông Thắng nói. “Chính vì ký nhiều hiệp định làm cho tác động của các hiệp định với một nước cụ thể bị trung hòa dần. Khi giảm giữa hai bên còn có tác động, giảm cả làng rồi thì chẳng còn tác động gì nữa".

Nhiều khó khăn trong 5 năm tới

Bước vào giai đoạn 2021-2025, kinh tế Việt Nam được dự báo có nhiều thuận lợi và khó khăn đan xen, theo ông Đặng Đức Anh, Phó Giám đốc, Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế, xã hội quốc gia.

CMCN 4.0 lan rộng và việc tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP và EVFTA được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều cơ hội phát triển kinh tế cho Việt Nam thông qua việc mở rộng xuất khẩu, đầu tư và ứng dụng khoa học công nghệ. Giai đoạn 2021-2025, tăng trưởng kinh tế dự báo vẫn sẽ phụ thuộc vào khu vực công nghiệp xây dựng và dịch vụ.

Sự chuyển đổi nhanh hơn của mô hình tăng trưởng theo hướng năng suất, chất lượng và hiệu quả, với động lực chính là khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ giúp duy trì mức tăng trưởng cao và ổn định cho nền kinh tế Việt Nam trong thời gian tới.

“Tuy nhiên, kinh tế Việt Nam trong trung hạn cũng sẽ đối mặt với nhiều khó khăn, rủi ro và thách thức” ông Đặng Đức Anh nói.

Việt Nam tiếp tục chịu tác động tiêu cực do kinh tế toàn cầu giảm tốc khi bảo hộ thương mại và xung đột thương mại gia tăng. Hoạt động xuất khẩu và đầu tư đứng trước nhiều rủi ro. Trong nội tại nền kinh tế, các vấn đề mang tính cơ cấu như: mô hình tăng trưởng chưa thoát khỏi quán tính tăng trưởng theo chiều rộng; hiệu quả sử dụng vốn, đặc biệt là hiệu quả đầu tư công chưa cao; khả năng cạnh tranh yếu; năng lực đổi mới sáng tạo thấp.

“Đây tiếp tục là những cản trở cho việc duy trì tốc độ tăng trưởng bền vững trong thời gian tới”, ông Anh nói.