Thực chất của cuộc cách mạng công nghệ 4.0 và chuyển đổi số là gì ?

Tôi đồng quan điểm với Jeremy Rifkin khi cho rằng “những cuộc cách mạng kinh tế vĩ đại trong lịch sử xảy ra khi các công nghệ truyền thông kết hợp với các hệ thống năng lượng mới”. “Các hệ thống năng lượng mới cho phép tạo nên nhiều hoạt động kinh tế phụ thuộc lẫn nhau hơn và trao đổi thương mại rộng hơn cũng như thúc đẩy các mối quan hệ xã hội sâu rộng hơn.

Những cải cách về truyền thông đi kèm trở thành phương tiện để tổ chức và quản lý những động lực không gian và thời gian mới nảy sinh từ những hệ thống năng lượng mới”.

Trên nền tảng đó, chúng ta cần phải nhận thức rõ rằng: Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mà chúng ta đang nói đến chính là Cuộc cách mạng Công nghiệp lần Thứ Ba, mà nền tảng căn bản của cuộc cách mạng này là việc tiến tới những nguồn năng lượng mới – mà chúng ta đang gọi chúng với những cái tên năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, năng lượng xanh... – làm cơ sở vận hành đời sống xã hội. Còn Chuyển đổi số chính là việc tạo nên một “khả năng công nghệ truyền thông mới” cho phép kết nối các mối quan hệ xã hội sâu rộng hơn.

Chỉ khi thực sự tìm đến được gốc rễ bản chất vấn đề trên, chúng ta mới thực sự định hướng đúng đắn được những tiến trình cho Cách mạng công nghiệp 4.0 và Chuyển đổi số. Chỉ có bóc tách được bản chất, chúng ta mới định vị được sự hỗn loạn của một mớ ngôn từ mới xuất hiện và đang làm rối tung tất cả lên khi việc hiểu nó rất mơ hồ và khác nhau giữa chính chúng ta.

Những đặc trưng cơ bản này có thể nhìn nhận thấy qua một số hiện tượng căn bản, mang tính xu hướng và nổi trội hiện nay:

+ Cuộc chạy đua trong lĩnh vực sản xuất xe điện và xe sử dụng hydro cũng như các nguồn năng lượng khác tương tự, đặc biệt trước mắt là xe điện đang nổi trội nhất.

+ Cuộc chạy đua và cạnh tranh khốc liệt trong lĩnh vực viễn thông (5G), công nghệ chất bán dẫn và vi xử lý, công nghệ Internet.

+ Cuộc chạy đua trong việc phát triển các đồng tiền kỹ thuật số và hệ thống viễn thông tài chính liên ngân hàng.

+ Cuộc chạy đua trong lĩnh vực AI.

Năng lượng mới và việc sản xuất điện sẽ đóng một vai trò căn bản trong việc đặt nền tảng căn bản cho cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba – Cách mạng công nghiệp 4.0. Thiếu điện, mất điện, không kiểm soát được hệ thống điện sẽ là thảm họa cho các quốc gia trong kỷ nguyên 4.0 này. Do vậy, đây cũng chính là điểm huyết mạch mà các cường quốc đang âm thầm cạnh tranh và kiểm soát trong lĩnh vực công nghệ, sản xuất và truyền tải điện.

Cuộc cách mạng về truyền thông được thực hiện trên nền tảng của sự phát triển công nghệ và dữ liệu số nhờ những tiến bộ về viễn thông, Internet, các công nghệ thông tin và di động đã cho phép tạo nên một nền tảng số (digital), hình thành nên những ứng dụng số hóa (AI, Big Data, IoT...) để chuyển đổi sang một hình thức truyền thông mới (Network/Platform) đã cho phép xã hội có thể kết nối với nhau theo một hình thái tổ chức hoàn toàn mới và do vậy đòi hỏi phải có một sự chuyển đổi toàn diện, một cách hệ thống cách thức chúng ta đang vận hành và tổ chức xã hội – Chuyển đổi số.

Như vậy, có thể hiểu cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba – Cách mạng công nghiệp 4.0 và Chuyển đổi số thực sự là một tiến trình chuyển đổi toàn diện về nền tảng năng lượng mới và phương thức truyền thông.