Thu phí không dừng, "miếng bánh ngon" vì sao nhà đầu tư không mặn mà?

Thu phí không dừng, 'miếng bánh ngon' vì sao nhà đầu tư không mặn mà?

Theo thống kê của Bộ GTVT, đến nay cả nước có 575 làn thu phí không dừng/118 trạm thu phí, chiếm 70% tổng số làn cần lắp đặt ETC. Tỷ lệ dán thẻ trong thời gian qua tăng rất khả quan, có khoảng gần 3 triệu phương tiện tham gia dịch vụ, chiếm hơn 65% tổng số phương tiên trên toàn quốc. Bộ GTVT Phấn đấu trong năm 2022, số lượng phương tiện dán thẻ đạt từ 80 - 90% là khả thi.

Dự án thu phí không dừng được chia thành 2 giai đoạn, theo đó, giai đoạn 1 (BOO1) triển khai lắp đặt tại 35 trạm trên các quốc lộ do Công ty Thu phí tự động VETC là nhà cung cấp hệ thống điện tử thu phí. Tuy nhiên, giai đoạn 1 dự án này gặp nhiều khó khăn.

Làn thu phí không dừng do VETC lắp đặt. Ảnh: VETC

Lý do dự án này chậm triển khai được các nhà đầu tư cao tốc cho biết, quy định ban đầu là nhà đầu tư BOT phải bàn giao lại thiết bị, nhân lực tại trạm thu phí cho đơn vị VETC nên nhà đầu tư BOT không mặn mà và lo ngại nhà đầu tư sẽ mất quyền thu phí và sẽ giảm việc làm của người lao động tại các trạm.

Bên cạnh đó, còn có nguyên nhân từ việc các trạm thu phí BOT bị sụt giảm doanh thu, ảnh hưởng đến phương án tài chính.

Trao đổi với PV Dân Việt, đại diện nhà đầu tư một dự án BOT cho biết: "Thực tế, thu phí tự động không dừng là dự án rất tốt đem lại hiệu quả cho xã hội. Chủ các phương tiện, tài xế được hưởng lợi rất nhiều khi đi qua trạm không phải dừng xe lấy vé".

"Tuy nhiên, trong quá trình triển khai vận hành nhà đầu tư gặp khó khăn do doanh thu thu phí đạt thấp, thậm chí có trạm bị người dân phản đối nên phải dừng", đại diện nhà đầu tư này cho bày tỏ.

Cũng theo đại diện nhà đầu tư này, thêm một nguyên nhân nữa là do nhà đầu tư BOT không muốn đầu tư thêm hệ thống thu phí không dừng và phải trích lại phí cho đơn vị thu, mức phí từ 2 đến 7% doanh thu tùy thuộc lưu lượng xe và chi phí đầu tư. Đây chính là một số bất cập mà nhà đầu tư BOT cảm thấy bị thiệt thòi, khi dự án do nhà đầu tư BOT bỏ tiền ra làm nhưng lại để cho một đơn vị khác "nhảy" vào thu phí.

Về phía đơn vị cung cấp hệ thống thu phí, ông Hồ Trọng Vinh, Phó Tổng giám đốc Công ty Thu phí tự động VETC thông tin tới báo chí: "Để các nhà đầu tư BOT triển khai thu phí tự động không dừng, đơn vị phải thuyết phục ngân hàng và doanh nghiệp BOT về hiệu quả của thu phí ETC như giảm chi phí nhân lực, đo đếm chính xác lưu lượng, chống gian lận, giảm ùn tắc tại trạm".

Theo ông Vinh, sau khi Chính phủ có cơ chế mở cho doanh nghiệp BOT tự đầu tư thiết bị thu phí không dừng và truyền dữ liệu tới trung tâm của VETC, đặc biệt chỉ đạo nếu các trạm BOT không lắp đặt ETC sẽ phải dừng thu phí, tiến độ triển khai nhanh hơn. Một số nhà đầu tư BOT đã tự đầu tư, lắp đặt hệ thống ETC tại trạm và đấu nối với trung tâm vận hành của VETC.

Trên thực tế, việc triển khai thu phí điện tử tự động không dừng bị chậm cũng có nguyên nhân đến từ VECT, do tiềm lực tài chính của VETC chưa mạnh. Chi phí đầu tư lớn, doanh thu không đủ chi phí khiến phương án tài chính của dự án bị vỡ trong giai đoạn 2018 - 2020, ngân hàng dừng cấp tín dụng.

Trong quá khứ, "VETC từng đề nghị trả lại dự án thu phí điện tử tự động không dừng cho Bộ GTVT khiến cho công tác lắp đặt hệ thống ETC tại trạm và dán thẻ cho phương tiện bị ảnh hưởng.

Trạm thu phí Pháp Vân. Ảnh: TA

Báo cáo về tiến độ triển khai thu phí điện tử tự động không dừng, Vụ trưởng Vụ Đối tác công tư (PPP) Bộ GTVT Lê Kim Thành cho biết, đến nay, tất cả các trạm thu phí có lưu lượng giao thông lớn đều được lắp đặt toàn bộ thu phí không dừng (ETC) bảo đảm chỉ duy trì 1 làn hỗn hợp tại mỗi chiều xe chạy.

Cũng theo ông Thành, hiện, còn 102 làn/23 trạm thu phí chưa đảm bảo yêu cầu, các trạm thu phí chỉ duy trì 1 làn thu phí hỗn hợp trên mỗi chiều xe chạy. Trong số này có 38 làn/13 trạm do Bộ GTVT quản lý và 64 làn/10 trạm do địa phương quản lý.

Đối với các trạm do Bộ GTVT quản lý, nhà đầu tư BOT đã hoàn thành công tác chuẩn bị, tuy nhiên do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 dẫn đến thời gian đặt hàng mua sắm thiết bị kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai.

Trong số 38 làn/13 trạm, có 24 làn/8 trạm nhà đầu tư cam kết hoàn thành trong tháng 6/2022, còn lại 14 làn/5 trạm có nguy cơ chậm tiến độ do thời gian nhập thiết bị kéo dài so với kế hoạch. Trong quá trình lắp đặt các làn thu phí còn lại, việc thu phí không dừng tại các trạm thu phí vẫn diễn ra bình thường do các trạm đã được lắp đặt số lượng lớn các làn thu phí ETC.

Đối với các trạm do địa phương quản lý, việc nhập thiết bị gặp nhiều khó khăn dẫn đến tiến độ triển khai bị kéo dài. Hiện các địa phương đều cam kết hoàn thành trước 30/6/2022, riêng 16 làn/2 trạm thu phí (Trạm An Sương An Lạc và Trạm Xa lộ Hà Nội) do UBND TP.HCM quản lý có khả năng sẽ bị chậm tiến độ.

Vụ trưởng PPP Lê Kim Thành cho hay, Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ chỉ đạo quyết liệt các nhà đầu tư BOT lắp đặt các làn thu phí còn lại đảm bảo tại mỗi trạm thu phí chỉ tồn tại 1 cửa thu phí hỗn hợp tại mỗi chiều xe chạy. Đồng thời, có chế tài dừng thu phí hoặc yêu cầu đóng các làn thu phí chưa lắp đặt thu phí không dừng nếu chậm tiến độ.