Thông tin bất cân xứng trên thị trường chứng khoán: Đừng chủ quan!

Thông tin bất cân xứng xảy ra trên rất nhiều thị trường và ngay cả trong cuộc sống của chúng ta. Việc thiếu thông tin có thể gây ra những hậu quả rất khó lường và cũng có thể gây ra các rủi ro khác.

Thông tin bất cân xứng là hiện tượng xảy ra khi một bên giao dịch có ít thông tin hơn bên còn lại khiến cho việc đưa ra quyết định không thể chính xác. Ví dụ: Người buôn ngựa mang một con ngựa vừa già vừa xấu ra chợ. Bỏ một con lươn còn sống vào trong cổ họng của nó. Con ngựa sẽ thể hiện sự tràn đầy sức sống và người mua ngựa sẽ bị lừa rằng con ngựa đó hoàn toàn khỏe mạnh. Đó là ví dụ điển hình của thông tin bất cân xứng. Nếu hiện tượng này xảy ra quá nhiều, thị trường sẽ sụp đổ.

Bất cân xứng về thông tin có ba đặc điểm cơ bản sau: Thứ nhất, có sự khác biệt về thông tin giữa các bên giao dịch; thứ hai, có nhiều trở ngại trong việc chuyển thông tin giữa các bên; thứ ba, trong hai bên có một bên có thông tin chính xác hơn.

Sự xuất hiện của thông tin bất cân xứng là yếu tố quan trọng kìm hãm giao dịch. Thông tin bất cân xứng dẫn tới hai hậu quả chính trên thị trường tài chính: lựa chọn đối nghịch và rủi ro đạo đức (tạo ra sau khi cuộc giao dịch được diễn ra).

Lựa chọn đối nghịch xảy ra trước khi giao dịch được thực hiện, khi người có ưu thế về thông tin có thể cung cấp những thông tin không trung thực về đối tượng được giao dịch cho bên kém ưu thế thông tin. Kết quả là, bên kém ưu thế về thông tin đồng ý hoàn thành giao dịch và nhận được thứ không như mình mong muốn. Trên thị trường chứng khoán, do thiếu thông tin về các công ty phát hành chứng khoán, nhà đầu tư có xu hướng trả một mức giá tương ứng với các chứng khoán có chất lượng trung bình trên thị trường, kết quả là những công ty hoạt động kém sẽ sẵn sàng bán với mức giá mà nhà đầu tư muốn mua trong khi những công ty hoạt động tốt sẽ đòi hỏi giá chứng khoán của họ phải cao hơn mức giá trung bình đó.

Rủi ro đạo đức nảy sinh khi bên có ưu thế thông tin hiểu được tình thế thông tin phi đối xứng giữa các bên giao dịch và tự nhiên hình thành động cơ hành động theo hướng làm lợi cho bản thân bất kể hành động đó có thể làm hại cho bên kém ưu thế thông tin. Trên thị trường chứng khoán, dễ nhận thấy tình trạng của rủi ro đạo đức là tình trạng thao túng các mặt hoạt động của công ty cổ phần và giá cổ phiếu.

Thông tin bất cân xứng trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Trên thị trường chứng khoán Việt Nam, hiện tượng bất cân xứng xảy ra khi: doanh nghiệp che giấu các thông tin bất lợi, thổi phồng thông tin có lợi...; doanh nghiệp cung cấp thông tin không công bằng đối với các nhà đầu tư; doanh nghiệp sau khi phát hành cổ phiếu không chú trọng vào đầu tư sản xuất kinh doanh mà chỉ tập trung vào việc “làm giá” trên thị trường chứng khoán; có sự rò rỉ thông tin nội gián; một số nhà đầu tư tạo cung cầu ảo trên thị trường dẫn đến phản ánh sai lệch giá trị của doanh nghiệp; một số kẻ xấu tung tin đồn thất thiệt cho doanh nghiệp; các cơ quan truyền thông cung cấp thông tin sai lệch; các trung gian tài chính cung cấp, xử lý thông tin không chính xác...

Tình trạng bất cân xứng về thông tin sẽ dẫn đến việc các nhà đầu tư đưa ra các quyết định đầu tư không chính xác, gây cung cầu ảo, thị trường bong bóng và tiềm ẩn nguy cơ sụp đổ thị trường. Đơn cử như những doanh nghiệp “giấu lỗ” trên BCTC. Việc giấu lỗ sẽ khiến các nhà đầu tư tin rằng doanh nghiệp này đang hoạt động có lãi và quyết định đầu tư cổ phiếu. Tuy nhiên việc giấu lỗ ở thời điểm hiện tại trong BCTC khiến tương lai doanh nghiệp phải sử dụng lợi nhuận để bù đắp lại khoản tăng ảo trước đó và khi đó, lợi nhuận được ghi nhận không tăng trưởng, cổ phiếu không còn động lực tăng giá, các nhà đầu tư sẽ có những “cú trượt dài”.

Đầu tư chứng khoán có lãi không phải chuyện ngày một ngày hai. Các nhà đầu tư cá nhân nên chủ động học hỏi thêm những kiến thức và kinh nghiệm, đặc biệt là giữ cho mình một cái đầu lạnh để sàng lọc và tiếp nhận thông tin chính xác, tránh được những cớn sóng lớn của thị trường.