Thời đại mới của tiền số?

Chính phủ Nga mới đây đã đề xuất công nhận tiền số trong giao dịch thương mại quốc tế. Điều này đánh dấu một thay đổi quan trọng không chỉ đối với Nga mà còn đối với toàn bộ thị trường tiền số toàn cầu.

Thay đổi để thích nghi

Nga từng có lập trường nghiêm ngặt đối với tiền số. Từ năm 2017, Ngân hàng Trung ương Nga (BoR) đã nhiều lần cảnh báo người dân về rủi ro của tiền số và đã cấm sử dụng chúng làm phương tiện thanh toán trong nước. Chính phủ Nga cũng đã từng cân nhắc việc cấm hoàn toàn tiền số, cho rằng nó có thể được sử dụng cho các hoạt động rửa tiền và tài trợ khủng bố.

Tuy nhiên, trước áp lực từ nền kinh tế toàn cầu và sự phát triển không ngừng của công nghệ blockchain, Nga bắt đầu thay đổi quan điểm. Năm 2020, Nga đã thông qua luật "Về tài sản tài chính kỹ thuật số" (On Digital Financial Assets), công nhận tiền số là một loại tài sản nhưng không cho phép sử dụng chúng như tiền tệ. Đến năm 2023, Nga tiếp tục đưa ra các kế hoạch cụ thể nhằm tích hợp tiền số vào hệ thống tài chính quốc gia, với mục tiêu cho phép sử dụng tiền số trong các giao dịch thương mại quốc tế. Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 24/7/2023 đã ký dự luật về đồng ruble kỹ thuật số cùng với một nền tảng điện tử tương ứng đưa Nga trở thành nền kinh tế lớn đầu tiên triển khai tiền kỹ thuật số.

Trong một động thái mới nhất, hôm 30/7/2024, Hạ viện Nga (Duma Quốc gia) đã phê duyệt một đạo luật mới cho phép thanh toán bằng tiền số trong khuôn khổ của những chương trình thử nghiệm chính thức bao gồm cả giao dịch quốc tế. Phát biểu trước báo giới, Thống đốc BoR, bà Elvira Nabiullina cho biết: “Chúng tôi đã thảo luận về các điều khoản của chương trình thử nghiệm với các bộ và ban ngành, doanh nghiệp. Chúng tôi kỳ vọng các khoản thanh toán bằng tiền số đầu tiên sẽ được thực hiện vào trước khi kết thúc năm”.

Sự thay đổi quan điểm của chính phủ Nga về tiền số đang được đẩy nhanh trong hai năm qua khi cuộc xung đột ở Ukraine bùng nổ gây ra căng thẳng trong quan hệ giữa Nga và phương Tây, khiến quốc gia này phải chịu nhiều lệnh trừng phạt. Từ tháng 2/2022 tới nay, ước tính Mỹ, EU và Anh đã áp đặt hơn 16 nghìn lệnh trừng phạt, trong đó có rất nhiều lệnh trừng phạt liên quan đến hệ thống tài chính bao gồm cả thành toán quốc tế của Nga. Một trong những lệnh trừng phạt nặng nề nhất là “ngắt” hoạt động của các ngân hàng Nga khỏi Hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT. Điều này đã khiến Nga gặp rất nhiều khó khăn trong việc thực hiện các giao dịch quốc tế, đặc biệt là với những đối tác có quan hệ gần gũi với phương Tây. Trong tình thế khó khăn đó, BoR đã coi tiền số như một giải pháp hiệu quả để “vượt rào” và họ đã không ngần ngại đẩy nhanh tiến trình này.

Theo thông tin từ BoR, Nga cũng đang cân nhắc triển khai phiên bản kỹ thuật số của đồng Rúp. Không giống như Bitcoin hay các loại tiền số khác - vốn không được cơ quan trung ương nào quản lý, đồng Rúp kỹ thuật số được chính phủ phát hành trực tiếp và đóng vai trò như đồng tiền pháp định dưới dạng token. Bà Nabiullina cho biết RoB sẽ tìm cách chuyển từ giai đoạn thí điểm sang triển khai quy mô lớn đối với đồng Rúp kỹ thuật số từ tháng 7/2025, biến Nga trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới làm điều này.

Tác động lớn đến thị trường

Việc Nga công nhận tiền số trong giao dịch thương mại có thể được xem là một tín hiệu tích cực cho thị trường tiền số toàn cầu. Trước hết, nó làm tăng tính hợp pháp của tiền số, một yếu tố quan trọng đối với các nhà đầu tư và doanh nghiệp. Một trong những rào cản lớn nhất đối với tiền số là sự không chắc chắn về tính pháp lý và sự chấp nhận của các chính phủ. Khi một quốc gia như Nga, với tầm ảnh hưởng kinh tế (là nền kinh tế có quy mô trong top 10 thế giới) và chính trị lớn, công nhận tiền số, nó có thể thúc đẩy sự chấp nhận rộng rãi hơn của các quốc gia khác. Sau thông tin về kế hoạch của Nga, giá của Bitcoin đã tăng 5% trong một tuần, cho thấy niềm tin của thị trường đối với tiền số đã được củng cố.

Các nhà phân tích cho rằng, nếu kế hoạch này được thực hiện, chúng ta có thể chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ hơn nữa của thị trường tiền số trong tương lai. Sự chấp nhận chính thức từ một quốc gia lớn như Nga có thể thúc đẩy nhu cầu đối với các loại tiền số phổ biến như Bitcoin, Ethereum, và thậm chí cả các đồng tiền số ít phổ biến hơn. Điều này có thể dẫn đến sự gia tăng giá trị của chúng. Theo một nghiên cứu của công ty phân tích thị trường tiền số Chainalysis, việc Nga công nhận tiền số có thể làm tăng giá trị của Bitcoin lên đến 20% trong năm đầu tiên. Tuy nhiên, sự biến động của thị trường tiền số luôn là một yếu tố khó dự đoán, và sự tăng trưởng mạnh mẽ cũng có thể đi kèm với các đợt giảm giá đột ngột.

Mặc dù có những lợi ích tiềm năng, việc công nhận tiền số trong giao dịch thương mại cũng đặt ra nhiều thách thức về quản lý và pháp lý. Chính phủ Nga sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề phức tạp liên quan đến việc kiểm soát và giám sát các giao dịch bằng tiền số. Điều này bao gồm việc ngăn chặn rửa tiền, trốn thuế và các hoạt động tài chính phi pháp khác. Một ví dụ rõ ràng là ở Trung Quốc, nơi chính phủ đã thắt chặt quy định về tiền số và blockchain để kiểm soát rủi ro. Mặc dù Nga chưa có các biện pháp nghiêm ngặt như Trung Quốc, nhưng việc xây dựng một khung pháp lý hợp lý sẽ là một thách thức lớn đối với chính phủ Nga.

Tiến sĩ Nouriel Roubini, một nhà kinh tế nổi tiếng với biệt danh "Dr. Doom", cảnh báo rằng: "Việc công nhận tiền số có thể gây ra những rủi ro lớn cho nền kinh tế Nga, đặc biệt là trong bối cảnh không có đủ khung pháp lý để kiểm soát các rủi ro liên quan đến tài chính phi pháp và trốn thuế". Ông Chris Giancarlo, cựu Chủ tịch Ủy ban Giao dịch hàng hóa tương lai (CFTC) của Mỹ, cũng đưa ra những lo ngại về sự biến động của thị trường tiền số. Ông cho rằng: "Sự tham gia của các quốc gia lớn như Nga vào thị trường tiền số có thể làm tăng sự biến động, tạo ra rủi ro cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ”. Dù thế nào, quyết định công nhận tiền số của Nga cũng đang làm thay đổi thị trường này.

Tương lai của tiền số tại Nga

Nếu kế hoạch của Nga thành công, chúng ta có thể kỳ vọng vào sự bùng nổ của ngành công nghiệp tiền số và blockchain tại nước này. Các doanh nghiệp và nhà đầu tư trong và ngoài nước có thể sẽ đổ xô vào thị trường Nga, tìm kiếm cơ hội trong các dự án blockchain và các dịch vụ tài chính kỹ thuật số. Ông Vitalik Buterin, người sáng lập Ethereum và là một chuyên gia hàng đầu về tiền số đã bày tỏ sự ủng hộ đối với quyết định này của Nga. Ông nhận định: "Động thái này có thể thúc đẩy sự phát triển của các dự án blockchain tại Nga và giúp quốc gia này trở thành một trung tâm công nghệ tài chính trong tương lai".

Các chuyên gia đều thừa nhận, với việc “đi trước đón đầu”, Nga có tiềm năng trở thành một trung tâm tài chính số của thế giới nếu có thể xây dựng một khung pháp lý mạnh mẽ và thu hút các nhà đầu tư quốc tế. Việc công nhận tiền số trong giao dịch thương mại không chỉ giúp Nga mở rộng ảnh hưởng kinh tế mà còn giúp cải thiện quan hệ kinh tế với các quốc gia khác, đặc biệt là trong bối cảnh các lệnh trừng phạt quốc tế. Theo dự báo của công ty nghiên cứu thị trường Statista, quy mô thị trường blockchain tại Nga có thể đạt 2 tỷ USD vào năm 2025 nếu chính phủ tiếp tục ủng hộ việc phát triển công nghệ này. Điều này sẽ tạo ra hàng nghìn việc làm mới và thúc đẩy sự đổi mới trong các ngành công nghiệp khác.

Ông Alexey Moiseev, Thứ trưởng Tài chính Nga, cho rằng: "Việc công nhận tiền số trong giao dịch thương mại là một bước tiến quan trọng để Nga tham gia sâu hơn vào nền kinh tế kỹ thuật số toàn cầu". Ông cũng nhấn mạnh rằng điều này sẽ giúp Nga giảm bớt sự phụ thuộc vào đồng USD trong các giao dịch quốc tế, đó chính là “một mũi tên trúng hai đích” mà Nga nhắm tới.

Có thể nói, kế hoạch công nhận tiền số trong giao dịch thương mại của Nga là một bước đi táo bạo, có thể mang lại nhiều cơ hội lớn cho thị trường tiền số toàn cầu. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra nhiều thách thức về mặt quản lý và pháp lý. Sự thành công của kế hoạch này sẽ phụ thuộc vào khả năng của Nga trong việc xây dựng một khung pháp lý hiệu quả, cùng với sự hợp tác của các quốc gia khác và các tổ chức quốc tế. Nga sẽ thu được nhiều lợi ích nếu thành công. Ngược lại, nếu không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, các rủi ro liên quan đến tiền số có thể gây ra những hậu quả tiêu cực cho nền kinh tế Nga.