Thị trường trái phiếu doanh nghiệp: Sân chơi của các định chế tài chính

Khó khăn sẽ còn tiếp diễn với thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) năm 2024 khi niềm tin của nhà đầu tư cá nhân chưa quay lại, trong khi chưa có cơ chế thu hút các định chế tài chính lớn.

Chưa có đột phá

Ông Trần Phú Việt, Trưởng phòng Nghiên cứu và Phát triển sản phẩm (Khối thông tin tài chính, FiinGroup) cho hay, những tháng cuối năm 2023, hoạt động phát hành trái phiếu trên thị trường sơ cấp diễn ra sôi động, chủ yếu ở nhóm ngân hàng. Lũy kế từ đầu năm, nhóm ngân hàng phát hành 110.000 tỷ đồng, nhóm bất động sản phát hành khoảng 74.000 tỷ đồng TPDN. Đặc biệt, thị trường trái phiếu thứ cấp sôi động hơn rất nhiều sau khi sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ ra đời, giá trị giao dịch trung bình theo tuần tăng gấp 3 - 4 lần.

Tuy nhiên, áp lực đáo hạn trái phiếu năm 2024 rất lớn (khoảng 330.000 tỷ đồng) cộng thêm số doanh nghiệp vi phạm nghĩa vụ trả gốc, lãi trái phiếu không ngừng tăng lên đặt thị trường này trước nhiều rủi ro. Theo ông Việt, 3 nhóm trái phiếu doanh nghiệp có tỷ lệ nợ xấu cao nhất hiện nay là bất động sản, vật liệu xây dựng và năng lượng tái tạo. Hiện đang có 147 tổ chức phát hành vi phạm nghĩa vụ trả lãi, gốc. Tỷ lệ trả chậm chung toàn thị tường trái phiếu phi ngân hàng ở mức ở mức 20%.

Trao đổi với báo giới, ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng (Bộ Tài chính) cho rằng, thị trường TPDN đã có dấu hiệu cải thiện từ quý II/2023. Mặc dù vậy, theo đánh giá của nhiều chuyên gia kinh tế, loại trừ nhóm ngân hàng, thì thị trường này chưa có đột phá đáng kể.

“Thị trường TPDN đang trở thành sân chơi giữa các định chế tài chính với nhau, phát hành TPDN phi ngân hàng rất ít, chủ yếu là đảo nợ, hoạt động mua lại TPDN trước hạn chiếm tới 86% giá trị phát hành cho thấy huy động vốn của doanh nghiệp qua kênh trái phiếu vẫn hết sức khó khăn”, một chuyên gia trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư.

Theo số liệu của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, từ đầu năm đến nay, tổng giá trị phát hành TPDN được ghi nhận là 233.719 tỷ đồng, với 28 đợt phát hành ra công chúng và 189 đợt phát hành riêng lẻ.

Tổng giá trị trái phiếu đã được doanh nghiệp mua lại trước hạn từ đầu năm đến nay đạt 200.907 tỷ đồng, tăng 13,7% so với cùng kỳ năm 2022 và bằng 86% giá trị phát hành, trong đó, ngân hàng chiếm 47,1% tổng giá trị mua lại trước hạn.

Cần cơ chế khuyến khích nhà đầu tư lớn tham gia thị trường trái phiếu

Tính đến thời điểm này, khoảng 50 - 60 doanh nghiệp phát hành đạt được thỏa thuận gia hạn kỳ hạn trái phiếu với trái chủ để lùi trả nợ trái phiếu sang giai đoạn 2025 - 2026, thay vì giai đoạn 2023 - 2024.

Mặc dù vậy, ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới bất động sản Việt Nam (VARS) cho rằng, việc gia hạn thời gian trả nợ, chỉ là chuyển từ nợ ở thời điểm này sang thời điểm khác, khó khăn vẫn còn ở phía trước.

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh thị trường bất động sản tiếp tục khó khăn, thị trường năng lượng tái tạo chưa có đột phá về chính sách, rất nhiều khả năng nợ xấu trái phiếu với các nhóm ngành này tiếp tục gia tăng. Doanh nghiệp khó phát hành trái phiếu mới huy động vốn khi thị trường đang rơi vào cảnh thiếu vắng bên mua.

“Kênh huy động vốn trung, dài hạn trong nước vẫn bế tắc khi thị trường TPDN vẫn đang gặp khó khăn, kỳ hạn phát hành ngắn, chủ yếu cơ cấu nợ hoặc phát hành của nhóm ngân hàng thương mại. Để khôi phục thị trường TPDN không chỉ siết lại các quy định về phát hành như thời gian qua, mà quan trọng hơn là phải phát triển cơ sở nhà đầu tư, nhất là thị trường nhà đầu tư tổ chức”, ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch FiinGroup đề xuất.

Theo chuyên gia này, thời gian qua, nhiều quỹ đầu tư lớn của Mỹ sang tìm hiểu thị trường trái phiếu Việt Nam. Tuy vậy, do TPDN ở nước ta phần lớn chưa được xếp hạng tín nhiệm nên chưa thể thu hút được các nhà đầu tư này.

Mặc dù lợi suất từ kênh TPDN vẫn khá hấp dẫn so với mặt bằng lãi suất tiết kiệm hiện nay, song đối với các nhà đầu tư cá nhân, TPDN không còn là lựa chọn phổ biến.

Theo ông Việt, cơ hội với thị trường TPDN năm 2024 vẫn còn, bởi đã nhận diện được nhóm tổ chức phát hành chậm trả gốc, lãi và nhóm tổ chức phát hành thanh toán đúng hạn cho nhà đầu tư. Bên cạnh đó, thông tin về thị trường TPDN cũng trở nên minh bạch hơn với hoạt động lưu ký tập trung, ra mắt sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ, hoạt động xếp hạng tín nhiệm được tăng cường…

Tuy vậy, các chuyên gia cũng thừa nhận, vẫn cần thêm thời gian để kéo nhà đầu tư cá nhân quay lại thị trường trái phiếu.