Theo bạn, yếu tố ảnh hưởng nhất đến việc giao dịch của bản thân là gì?

Với mình, đó là việc kiểm soát cảm xúc trong giao dịch. Bất cứ ai cũng có thể thành thạo các phân tích cơ bản và phân tích kỹ thuật nếu dành thời gian tìm hiểu về nó, nhưng chỉ một số ít có thể làm chủ được tâm lý.

Tâm lý giao dịch (Trading Psychology) là một thuật ngữ chuyên môn chỉ tất cả cảm xúc, cảm giác và hành vi liên quan trong quá trình giao dịch. Có một câu nói cũ trên Phố Wall rằng: "Thị trường bị thúc đẩy bởi hai cảm xúc: sợ hãi và tham lam”. Những cảm xúc này thúc đẩy quyết định của nhà đầu tư, chúng chi phối việc “gồng lãi”, “gồng lỗ” và tạo nên các sai lầm như gia tăng đòn bẩy, mua bất chấp, bán hoảng loạn,…hay đưa ra những hành động phi lý trí khác đẩy chúng ta ra khỏi quỹ đạo đã vạch ra từ trước. Đây chính là lý do vì sao việc kiểm soát cảm xúc là chìa khóa để thực sự làm chủ được giao dịch của mình.

Việc kiểm soát cảm xúc nói thì có vẻ đơn giản nhưng làm được quả thực rất khó. Trước tiên chúng ta cần nhận diện được chúng để điều chỉnh hành vi của mình.

Sợ hãi và lo lắng

Thông thường, nỗi sợ hãi sẽ nảy sinh khi chúng ta có một loạt chuỗi thua lỗ hoặc sau khi có một khoản thua lỗ quá lớn so với sức chịu đựng về mặt cảm xúc. Ngoài ra, sự biến động của thị trường cũng là một trong những chất xúc tác phổ biến nhất của nỗi sợ.

Lúc này, tâm lý của bạn sẽ bất an. Bạn bắt đầu hoài nghi chiến lược giao dịch của mình và làm mọi cách để có thể "cứu vớt tình hình". Và thông thường, bạn sẽ muốn vào lệnh ngay lập tức để gỡ lỗ. Kể cả khi điều kiện thị trường không thực sự lý tưởng để giao dịch. Thậm chí bạn còn có thể tăng khối lượng giao dịch gấp vài lần để nhanh chóng gỡ lại những gì đã mất. Tuy nhiên, khả năng cao là việc này sẽ khiến bạn lỗ nhiều hơn nữa, có khi còn mất trắng. Bởi một khi đã sai lầm, thì những điều tồi tệ sẽ lại tiếp tục ào ào ập đến.

Khi không có kỷ luật cutloss, các cổ phiếu bị lỗ lớn trong một thời gian dài, thị trường chung có thể trở nên sợ hãi hơn trong việc duy trì thêm khoản lỗ. Điều này có thể dẫn đến tâm lý hoảng loạn và một cuộc đào tẩu hàng loạt ra khỏi thị trường. Bỏ qua hoàn toàn những kế hoạch đầu tư dài hạn dựa trên các nguyên tắc cơ bản.

Để khuất phục nỗi sợ hãi của mình, hãy đảm bảo rằng mình có một chiến lược giao dịch hoàn thiện với các quy tắc rõ ràng và kiên định với nó cho dù có chuyện gì xảy ra trong quá trình giao dịch đi nữa. Ngoài ra, hãy xác định một mức thua lỗ mà mình có thể chấp nhận trước khi bắt đầu một giao dịch. Điều này sẽ giúp bạn trở nên bình tĩnh và "thoải mái" khi thị trường không đi theo hướng bạn muốn và có thể đưa ra những quyết định đúng đắn nhất tại thời điểm đó mà không bị cảm xúc ảnh hưởng.

Tham lam hoặc quá tự tin

Hai cảm xúc này sẽ diễn ra khi bạn có một kết quả giao dịch đặc biệt tốt và bạn quyết định sẽ nới mức chốt lời ra xa hơn mục tiêu ban đầu và tiếp tục dời xa hơn nếu thị trường vẫn di chuyển đúng hướng. Chuỗi lệnh thắng liên tiếp sẽ khiến bạn cảm thấy chủ quan và tự mãn về trình độ bản thân.

Chẳng hạn như tăng khối lượng giao dịch, full margin trong những lệnh tiếp theo một cách chủ quan và kỳ vọng rằng lần này sẽ thắng lớn hơn lần trước nhưng mọi chuyện không như mong đợi. Và rồi, bạn lỗ một cú lớn, một cú lỗ có thể khiến mình mất hết những lợi nhuận đã kiếm được.

Khi mất đi sự bình tĩnh do mất mát hoặc những bất ổn thị trường, chúng ta sẽ dễ trở nên bị tổn thương bởi những cảm xúc này, và điều đó thường dẫn đến những sai lầm lớn hơn.

Vậy làm sao để có thể tách được cảm xúc khỏi các giao dịch? Hãy cùng thực hành 3 cách dưới đây:

Thiết lập Kế hoạch và Nhật ký giao dịch

Việc lập kế hoạch trước khi tham gia vào thị trường sẽ giúp chúng ta có một cái nhìn khách quan và bình tĩnh hơn, tránh bị ảnh hưởng bởi các biến động. Với một kế hoạch giao dịch phù hợp, mọi hành động đều được đưa ra từ trước, do đó chúng ta sẽ không phải đối mặt với các quyết định nóng vội, tránh bị cảm xúc chi phối. Tất cả những gì bạn cần làm là "bám chắc" vào kế hoạch đã vạch ra.

Trong khi đó, việc ghi chép nhật ký giao dịch sẽ giúp bạn dễ dàng theo dõi lịch sử giao dịch của mình. Từ đó có thể tích lũy thêm kinh nghiệm cũng như học hỏi từ sai lầm của chính mình.

Ví dụ trong trường hợp bạn thua vì giao dịch theo cảm xúc, việc ghi lại nhật ký sẽ giúp bạn nhận ra sai lầm của mình để tìm ra điểm mạnh, điểm yếu trong phương pháp và chiến lược đầu tư từ đó "tinh chỉnh" và lập ra một chiến lược giao dịch tốt hơn vào lần sau.

Hiểu rằng thua lỗ là một phần tất yếu của giao dịch

Dù khả năng phán đoán của bạn có tốt tới đâu, sẽ luôn có những lúc thị trường diễn biến không như ta kỳ vọng.

Thông thường, trong giai đoạn thua lỗ, não bộ con người sẽ tiết ra một chất được gọi là “cortisol” gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến suy nghĩ, trí nhớ, và khả năng ra quyết định theo lý trí. Các quan điểm về diễn biến thị trường lúc này sẽ bắt đầu bị bóp méo, khiến bạn đưa ra nhiều quyết định dựa trên cảm tính.

Phương pháp để chống lại điều này là hãy luôn nhớ rằng thua lỗ là một phần tất yếu trong giao dịch. Không có hệ thống nào có thể đảm bảo tỷ lệ chiến thắng 100%; vì thế, nếu như hệ thống giao dịch của bạn đã được chứng minh là hiệu quả, đừng quá lo lắng khi một vài lệnh thua xảy ra.

Tích lũy kiến thức và kinh nghiệm

Phân tích kỹ thuật, phân tích cơ bản và cập nhật tin tức thị trường giúp chúng ta dự đoán được xu hướng giá cả nhưng hoàn toàn phải dựa vào kinh nghiệm và kiến thức của bản thân để đưa ra quyết định xác đáng nhất. Khi có đủ kiến thức và kinh nghiệm sẽ giúp chúng ta tự tin hơn trước những biến động của thị trường.

Chúng ta có thể tìm hiểu và tích lũy kiến thức thông qua nhiều hình thức như: sách chuyên về chứng khoán, tìm hiểu thông tin trên mạng, học hỏi những người có kinh nghiệm đi trước. Đầu tư thời gian, trí tuệ và sức lực, hoàn thiện các kỹ năng của mình. Bởi đầu tư vào tri thức là kênh đầu tư khôn ngoan và tiết kiệm nhất, vì số tiền mà bạn mất để trả cho việc nâng cao kiến thức luôn rẻ hơn số tiền bạn sẽ mất cho những sai lầm thực tế trên thị trường.

Điểm mấu chốt, bạn là người ra quyết định cuối cùng cho danh mục đầu tư của mình và do đó chịu trách nhiệm về bất kỳ khoản lãi hoặc lỗ phát sinh. Vì vậy cần phải kiểm soát tốt cảm xúc, cho dù tham lam hay sợ hãi, không mù quáng theo tâm lý thị trường. Giữ vững tâm lý và chiến lược đầu tư đã được kiểm nghiệm trong thời gian thị trường sốt nóng cũng như hoảng loạn là điều rất quan trọng để duy trì chiến lược dài hạn và đầu tư thành công.