Thế giới chuẩn bị cho “cơn bão thuế quan” từ Donald Trump

Làn sóng lo ngại đang lan rộng khắp châu Âu và châu Á khi Donald Trump trở lại Nhà Trắng. Các nhà hoạch định chính sách và lãnh đạo doanh nghiệp đang phải đối mặt với viễn cảnh một nền kinh tế toàn cầu chuyển hướng mạnh mẽ sang chủ nghĩa bảo hộ do Mỹ dẫn dắt, theo nhận định của Financial Times.

"Đây sẽ là thời khắc kinh tế khó khăn nhất trong lịch sử hậu chiến của Đức", Moritz Schularick, Chủ tịch Viện Kinh tế Thế giới Kiel nói. Theo ông, nền kinh tế lớn nhất châu Âu này vẫn chưa sẵn sàng đối phó với những thách thức về chính sách thương mại sắp tới.

Tuy nhiên, những tác động đến nền kinh tế toàn cầu sẽ không đến ngay lập tức và cũng không đơn giản. Nhiều nhà phân tích đang đặt kỳ vọng vào tuyên bố của ông Trump về việc giảm kéo dài vĩnh viễn Đạo luật Giảm thuế năm 2017 đối với các tập đoàn và người giàu. "Các biện pháp kích thích tài khóa có thể chiếm ưu thế và là một điểm tích cực nhỏ trong tương lai gần", ông Innes McFee tại Oxford Economics nhận định.

Phản ứng tích cực đã xuất hiện khi thị trường chứng khoán Mỹ tăng vọt ngay sau chiến thắng của ông Trump, phản ánh kỳ vọng của nhà đầu tư về triển vọng giảm thuế doanh nghiệp và bãi bỏ quy định.

Điểm nóng đáng chú ý nhất là kế hoạch áp thuế 20% với các nhà xuất khẩu ngoài Trung Quốc - quốc gia có thể phải đối mặt với mức thuế lên tới 60%. "Tác động tới phần còn lại của thế giới sẽ phụ thuộc vào quyết định cuối cùng về chế độ thuế quan của Mỹ", ông McFee nói. Tuy nhiên, các chi tiết về chính sách thương mại của ông Trump có thể phải mất nhiều tháng nữa mới được công bố.

Ngành vận tải biển toàn cầu đang chứng kiến những biến động mạnh. "Các hãng vận chuyển Mỹ sẽ đẩy mạnh nhập khẩu trước khi ông Trump áp mức thuế mới, nếu có kho bãi và hàng hóa để vận chuyển, từ đó quản lý rủi ro trong ngắn hạn", ông Peter Sand, Chuyên gia phân tích trưởng tại Xeneta nói. Phản ứng của thị trường đã thể hiện qua việc cổ phiếu Maersk giảm 7.6%, trong khi Hapag-Lloyd giảm 5.8% trong ngày 6/11.

Theo dự báo của IMF, tác động từ chương trình nghị sự kinh tế của Trump - bao gồm thuế quan, thắt chặt quy định về nhập cư, gia hạn cắt giảm thuế và tăng chi phí vay toàn cầu - sẽ khiến sản lượng kinh tế toàn cầu giảm 0.8% trong năm 2025 và 1.3% vào năm 2026.

"Cú sốc vĩ mô này sẽ có những tác động trái chiều mạnh mẽ, với việc Mỹ ghi nhận lạm phát và tăng trưởng cao hơn, trong khi các quốc gia khác chịu tình trạng giảm phát và sản lượng giảm", ông Krishna Guha, Phó Chủ tịch Evercore ISI nói.

Tại châu Âu, áp lực đang gia tăng đặc biệt với ngành công nghiệp ô tô Đức. "Các nhà sản xuất đang đối mặt áp lực rất lớn phải di dời sản xuất từ châu Âu sang Mỹ", ông Hildegard Müller, người đứng đầu hiệp hội thương mại ôtô Đức cho biết. Trong khi đó, Chủ tịch Viện nghiên cứu kinh tế Cologne, Michael Hüther, cảnh báo các công ty Đức cần chuẩn bị ngay từ bây giờ cho một cuộc chiến thương mại tốn kém.

Mỹ là quốc gia nhập khẩu xe Đức nhiều nhất

Ireland - nơi các công ty công nghệ và dược phẩm lớn của Mỹ đặt trụ sở hoặc có hoạt động quan trọng - cũng đang đứng trước thách thức lớn. "Đây thực sự là vấn đề lớn đối với nền kinh tế Ireland, với việc áp thuế quan trên diện rộng là rủi ro lớn nhất trong ngắn hạn", ông Dan O'Brien, Nhà kinh tế trưởng tại Viện Các vấn đề quốc tế và châu Âu nói.

Theo số liệu của Eurostat, châu Âu đang trong tình thế dễ bị tổn thương khi Mỹ chiếm 1/5 tổng kim ngạch xuất khẩu của khối trong năm ngoái. Với 502 tỷ Euro (538 tỷ USD), xuất khẩu của EU lớn hơn 46% so với lượng hàng hóa Mỹ nhập khẩu từ khu vực.

Các nhà kinh tế tại ngân hàng ABN Amro cảnh báo thuế quan mới sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế Eurozone vốn đã mong manh, với rủi ro tăng trưởng giảm và lạm phát tăng đáng kể. Kết quả sẽ là lãi suất thấp hơn tại khu vực và chênh lệch lãi suất giữa EU và Mỹ sẽ lớn hơn.

Một diễn biến đáng chú ý là trong khi hầu hết cổ phiếu châu Âu đều mất giá, cổ phiếu của Raiffeisen Bank International - ngân hàng phương Tây lớn nhất vẫn đang hoạt động tại Nga - đã tăng hơn 6% trong chỉ số ngân hàng Euro Stoxx. Điều này có thể liên quan đến tuyên bố của ông Trump trong chiến dịch tranh cử về việc có thể nhanh chóng chấm dứt xung đột tại Ukraine.

Tại châu Á, Trung Quốc có thể chịu tổn thất nghiêm trọng nếu kế hoạch áp thuế 60% được thực thi, mặc dù các nhà phân tích tại Citigroup cho rằng đây có thể chỉ là một "con bài mặc cả" hơn là rủi ro thực sự.

Mexico - quốc gia đã vượt Trung Quốc để trở thành nước xuất khẩu lớn nhất sang Mỹ - cũng đang đứng trước nguy cơ bị áp thuế 200% đối với ôtô, trừ phi kiểm soát được dòng người di cư qua biên giới. Honda đã cảnh báo ngày 6/11 về tác động cực kỳ lớn đến việc xuất khẩu xe từ nhà máy ở Mexico sang Mỹ nếu cam kết này được thực hiện.

"Những động thái điều chỉnh về chính sách kinh tế, thương mại của ông Trump luôn khó đoán, vì vậy không thể thực sự đánh giá được ông sẽ thực hiện những cam kết nào trong số các tuyên bố không phải luôn nhất quán trong chiến dịch tranh cử của mình", ông Holger Schmieding tại Ngân hàng Berenberg nhận định.

Điều này khiến các đối tác thương mại của Mỹ phải đối mặt với một giai đoạn bất ổn kéo dài khi nền kinh tế quan trọng nhất thế giới bước vào thời kỳ chuyển đổi mang tính lịch sử.