Thế chiến Công nghệ đã bắt đầu

Nhiều căng thẳng về an ninh quốc gia thời gian qua buộc chính phủ lẫn doanh nghiệp các siêu cường thế giới xem xét lại hướng phát triển.

Theo CNN, các quốc gia, công ty trên thế giới đang bị cuốn vào cuộc chiến công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc, buộc họ phải chọn một phe trong xung đột đang phá vỡ chuỗi cung ứng toàn cầu, đẩy doanh nghiệp hai bên đến bờ vực thẳm.

Sau Huawei, cái tên tiếp theo đang là TikTok, ứng dụng vừa bị cấm ở Ấn Độ, và Mỹ cũng đang cân nhắc để đưa ra động thái tương tự.

TikTok của công ty Trung Quốc nhưng được điều hành bởi CEO người Mỹ. Tháng trước, ứng dụng bị chặn ở Ấn Độ sau cuộc đụng độ biên giới làm ít nhất 20 binh sĩ nước này thiệt mạng. Chính quyền Mỹ sau đó xem xét cấm TikTok vì coi đây là mối đe dọa với an ninh quốc gia.

Chưa hết, TikTok còn tuyên bố rút khỏi Hong Kong khi Luật An ninh được Trung Quốc thông qua tại hòn đảo này.

"Ngày càng khó để trở thành công ty công nghệ thực sự mang tính toàn cầu", Dipayan Ghosch, đồng Giám đốc Dự án Dân chủ và Nền tảng số tại trường Harvard Kennedy nhận định.

Màn ganh đua căng thẳng

Cuộc chiến giữa 2 siêu cường kinh tế lớn nhất thế giới cho thấy rõ điều này. Mỹ và Trung Quốc cạnh tranh nhau cả về mạng 5G, trí tuệ nhân tạo và nhiều công nghệ khác. Dù 2 nước có quan hệ đối tác lâu năm, nhiều căng thẳng về an ninh quốc gia thời gian qua buộc chính phủ lẫn doanh nghiệp các bên xem xét lại.

Xung đột còn lan rộng đến quan hệ giữa 2 nước này với các cường quốc khác. Anh đang xem lại quyết định cho phép Huawei tham gia xây dựng mạng 5G sau khi Mỹ nhiều lần áp lệnh trừng phạt lên công ty này.

Michael Witt, Giáo sư Chiến lược Kinh doanh quốc tế tại INSEAD cho rằng các công ty công nghệ chỉ mới "thức dậy để nhận ra cuộc sống tương lai sẽ ít bị toàn cầu hóa hơn. Họ thực sự đang trong tình thế nan giải".

Trong nhiều thập kỷ, Mỹ và Trung Quốc giữ quan điểm trái chiều về phát triển công nghệ. Trong khi IBM và Microsoft là đầu tàu tiến bộ công nghệ tại Mỹ những năm 1980, Trung Quốc lại đặt ra cơ chế kiểm duyệt khổng lồ Great Firewall, loại bỏ nhiều nội dung phổ biến trên Internet. Quốc gia này tạo ra môi trường trên mạng khép kín, đầy kiểm soát song được nhiều nước làm theo, trong đó có Nga.

TikTok buộc phải rút khỏi Hong Kong khi Luật An ninh được Trung Quốc thông qua tại hòn đảo này. Ảnh: Global Times.

Các khoản đầu tư vào công nghệ của Trung Quốc ngày càng tăng trong những năm gần đây, phục vụ cho tham vọng "Made in China 2025" nhằm giảm lệ thuộc vào nước ngoài. Bắc Kinh chi hàng tỷ USD cho liên lạc không dây, robotic, vi mạch. Năm 2019, Trung Quốc nhập khẩu 306 tỷ USD chipset, chiếm 15% tổng giá trị nhập khẩu cả nước.

Chính quyền Tổng thống Trump cáo buộc Trung Quốc ăn cắp công nghệ Mỹ, nội dung trọng tâm của cuộc chiến thương mại làm xấu đi rõ rệt quan hệ hai nước kể từ 2018.

Các quan chức Trung Quốc nhiều lần phủ nhận cáo buộc trên, cho rằng bất kỳ công nghệ bí mật nào được trao đổi cũng nằm trong thỏa thuận giữa đôi bên. Mỹ còn áp lệnh trừng phạt lên các doanh nghiệp nổi tiếng của Trung Quốc, từng bước hạn chế Bắc Kinh xâm nhập vào thị trường chứng khoán của mình.

Khi Washington leo thang căng thẳng với Bắc Kinh, hợp tác toàn cầu dần tan biến. Ian Bremmer và Cliff Kupchan, Chủ tịch Tập đoàn Eurasia nhận định Trung Quốc biết mâu thuẫn là không thể tránh khỏi. Chủ tịch Tập Cận Bình còn kêu gọi phá vỡ lệ thuộc vào công nghệ Mỹ.

"Trung Quốc sẽ tăng cường tái định hình công nghệ, thương mại, kiến trúc tài chính nhằm thúc đẩy lợi ích của mình trong thế giới bị phân cực làm hai", Ian Bremmer và Cliff Kupchan viết.

Bức tường Berlin ảo

Khi mối quan hệ giữa 2 siêu cường dần xấu đi, nhiều nhà phân tích có chung nhận định "Bức tường Berlin ảo" sẽ buộc các quốc gia chọn phe để theo.

Các đồng minh truyền thống của Mỹ như Đài Loan, Hàn Quốc có thể nghiêng về Trung Quốc để tiêu thụ nguồn bán dẫn trong nước.

Cả Mỹ và Trung Quốc thể hiện họ sẵn sàng vũ khí hóa chuỗi cung ứng và thương mại toàn cầu. Theo Samm Sacks, chuyên gia nghiên cứu an ninh mạng và quan hệ Mỹ - Trung tại trường Luật Yale, căng thẳng toàn cầu cũng khiến các nước nhìn nhận doanh nghiệp công nghệ như một thực thể quốc gia, không phải toàn cầu.

"Diễn biến hiện nay khác hoàn toàn so với thập kỷ trước", Samm nói.

Cả Mỹ và Trung Quốc thể hiện họ sẵn sòng vũ khí hóa chuỗi cung ứng và thương mại toàn cầu. Ảnh: Al jeeza.

Huawei có lẽ là ví dụ nổi bật nhất của thay đổi này. Hơn năm qua, Washington đã gây sức ép buộc các đồng minh loại công ty Trung Quốc ra khỏi phát triển mạng 5G. Chiến dịch cho ra nhiều kết quả ở châu Âu: Chính quyền Anh tuần trước cho biết các lệnh trừng phạt của Mỹ sẽ gây ảnh hưởng nặng nề đến khả năng cung ứng mạng 5G của công ty.

Còn theo Reuters, nhà mạng lớn nhất Italy đã loại Huawei khỏi đấu thầu thiết bị 5G.

Sự tiến bộ công nghệ ở các khu vực khác trên thế giới cũng cho thấy có những diễn biến ngoài đối đầu Mỹ-Trung. Chẳng hạn, theo Kislaya Prasad, Giáo sư nghiên cứu tại Trường Kinh doanh Robert H. Smith thuộc Đại học Maryland, Mỹ, Ấn Độ đang thúc đẩy tăng trưởng các doanh nghiệp địa phương.

Khi New Delhi cấm TikTok và 58 ứng dụng Trung Quốc khác, nhiều ứng dụng bản địa đã nhanh chóng lấp chỗ trống.

Trốn tránh hay phân cấp?

Đối với các hãng công nghệ đang bối rối chọn lối đi, không có lựa chọn dễ dàng cho họ.

Giáo sư Witt cho rằng doanh nghiệp phải lựa chọn từ bỏ một phần thế giới hay phân cấp quản lý tới mức một công ty về cơ bản bao gồm 2 hoặc nhiều hơn 2 thực thể.

TikTok đang nghiêng về phương án hai. Dù thuộc sở hữu của ByteDance Trung Quốc, ứng dụng phải chấp nhận đặt ranh giới với công ty mẹ.

Tháng 5, TikTok tuyển cựu Giám đốc Disney Kevin Meyer về làm CEO, liên tục nhấn mạnh trung tâm dữ liệu của mình đặt bên ngoài Trung Quốc, nơi dữ liệu không phải là đối tượng chịu quản lý của chính quyền trong nước.

Tháng 5, TikTok tuyển cựu Giám đốc Disney Kevin Meyer về làm CEO. Ảnh: Los Angeles Times.

Công ty thậm chí còn tính đến nước cờ khốc liệt hơn. Theo Wall Street Journal, ByteDance cân nhắc thiết lập trụ sở TikTok ở nước khác hoặc lập ra ban quản trị mới tách biệt với Trung Quốc. Người phát ngôn TikTok cho hay ByteDance đang xem xét thay đổi cả cấu trúc công ty.

"Mối liên hệ chặt chẽ với chính phủ Trung Quốc đã khiến Huawei đóng cửa ở rất nhiều thị trường", Giáo sư Dipayan Gosch từ trường Harvard Kennedy nói, "TikTok thấy chuyện này và không muốn lặp lại điều tương tự".

Song, những nỗ lực trên dường như chưa đủ. Nhà lập pháp Mỹ nhắm thẳng vào TikTok vài tuần gần đây. Dù công ty khẳng định không đe dọa tới an ninh quốc gia, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo vẫn tỏ ra lo ngại, đồng thời gợi ý cấm cửa ứng dụng.

"Tôi cho rằng đã quá trễ để TikTok làm được điều gì đó. Công chúng đã quá chú ý đến họ và điều này sẽ không có kết cục tốt đẹp", Giáo sư Dipayan Gosch nhận định.