Tháo gỡ khó khăn cho tiêu thụ lúa gạo

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên vừa có văn bản trình Thủ tướng Chính phủ về việc tháo gỡ khó khăn cho tiêu thụ thóc, gạo hàng hoá trong bối cảnh 19 tỉnh, thành phố phía Nam đã áp dụng biện pháp giãn cách xã hội theo Chỉ thị số 16/CT-TTg trong kh

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, bên cạnh các mặt tích cực, việc áp dụng Chỉ thị 16 tại 19 tỉnh, thành phố phía Nam đã dẫn đến tình trạng tắc nghẽn lưu thông lúa hàng hóa từ ruộng về nhà máy và từ nhà máy ra các cảng xuất khẩu.

Cụ thể đối với khâu lưu thông hàng hóa và tổ chức sản xuất của các thương nhân, hiện đang thiếu hụt trầm trọng lực lượng lao động thời vụ, từ người đi thu mua cho đến người gặt lúa, bốc vác xuống ghe. Các ghe vận chuyển lúa không thể di chuyển từ vùng này sang vùng khác, đặc biệt là giữa các địa phương.

Trong khâu chế biến thóc hàng hóa, vụ Hè Thu thu hoạch rộ ngay thời điểm mưa nhiều nên lúa phải được sấy bằng thiết bị sấy. Tuy nhiên, việc vận chuyển lúa từ ruộng đến nhà máy bị gián đoạn, dẫn đến tình trạng ùn ứ lúa tươi chưa được xử lý, làm giảm chất lượng gạo. Các thương nhân thiếu hụt nguồn nguyên liệu chế biến gạo thành phẩm, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các hợp đồng xuất khẩu đã ký kết trước đó.

Đối với những nhà máy tổ chức sản xuất theo hình thức “3 tại chỗ”, năng suất hoạt động giảm hẳn, chỉ duy trì từ 50% trở xuống do thiếu hụt lực lượng nhân công. Đối với các nhà máy/kho chứa có ca nhiễm, việc các cơ quan y tế áp dụng biện pháp phong tỏa theo quy định (thời gian quá dài đối với các nhà máy sản xuất, chế biến mặt hàng lương thực chính là gạo) đã vô tình gây đứt gãy chuỗi sản xuất của các thương nhân.

Khâu vận chuyển từ nhà máy chế biến đến các cảng xuất khẩu cũng gặp khó vì hụt nghiêm trọng tài xế xe tải/container, tài công ghe/sà lan vận chuyển gạo hàng hóa từ nhà máy chế biến ra cảng. Người lao động làm hàng tại các cảng xuất khẩu cũng bị giảm rất nhiều.

Trong khi tồn kho thóc gạo tại các thương nhân là Hội viên Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) nhìn chung vẫn còn nhiều, dòng vốn cũng bị ách tắc theo nên dù đã đến thời điểm bổ sung tồn kho thường kỳ thương nhân không thể tiếp tục thu mua thóc gạo. Việc hầu hết thương nhân xuất khẩu gạo đều sử dụng đòn bẩy tài chính lớn do giá trị hàng hóa cao dẫn tới các chi phí phát sinh sau Chỉ thị 16 cũng thành một gánh nặng mới.

Tình trạng ách tắc trong lưu thông và giao nhận tại các cảng biển khiến hầu như các thương nhân e ngại việc ký kết hợp đồng xuất khẩu mới. Chưa kể, biên độ chênh lệch giá thời điểm chào bán và giá cước thực tế lúc giao hàng quá lớn khiến các thương nhân và cả khách hàng đều gặp rủi ro lớn. Tình trạng này nếu tiếp diễn chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến kim ngạch ngành và nguy cơ mất thị trường xuất khẩu, nhất là các thị trường truyền thống như: Philippines, Trung Quốc, Malaysia vào các đối thủ cạnh tranh khác trong khu vực như Thái Lan, Ấn Độ...

Bên cạnh đó, những khó khăn nêu trên đã làm cho tình hình tiêu thụ lúa Hè Thu 2021 ở các tỉnh, thành phố khu vực ĐBSCL bị đình trệ trong việc thu hoạch, xử lý sau thu hoạch. Nguy cơ chất lượng gạo sụt giảm mạnh là hoàn toàn thực tế và việc không thể tiêu thụ lúa tươi tại ruộng dẫn đến giá lúa gạo nội địa khu vực ĐBSCL giảm liên tục trong nhiều tuần qua. Điều đó làm dấy lên lo ngại về khả năng người trồng lúa sẽ bỏ ruộng hoặc chậm xuống giống lúa vụ 3, tác động xấu đến các vụ mùa sau và trên hết là đưa đến nguy cơ thiếu hụt lương thực lúc giáp hạt vụ Đông Xuân 2021/2022 - thời điểm cận Tết.

Để đảm bảo tiêu thụ kịp thời thóc, gạo hàng hóa cho người nông dân, Bộ Công thương đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, giao Bộ Giao thông - Vận tải chủ trì, phối hợp với Bộ Y tế và các bộ, ngành, địa phương liên quan sớm xây dựng và báo cáo phương án “luồng xanh” cho vận tải đường thủy, đảm bảo yêu cầu về phòng chống dịch Covid-19 nhưng giải tỏa được ách tắc hiện nay. Khẩn trương nghiên cứu, mở luồng xanh cho vận tải đường thủy phù hợp với đặc thù địa hình kênh rạch chằng chịt, đa phần các nhà máy sản xuất, chế biến lúa gạo cập bờ sông/bờ kênh, thóc, gạo sản xuất ở vùng ĐBSCL được vận chuyển 95% bằng đường thuỷ.

Giao UBND các tỉnh, thành phố khu vực ĐBSCL khẩn trương chỉ đạo các cấp tạo điều kiện thuận lợi nhất có thể cho các thương nhân hoạt động trong lĩnh vực thóc, gạo nói chung và thương lái nói riêng được đi lại thu mua trực tiếp tại đồng; trao đổi và thống nhất với Bộ Y tế, Bộ Giao thông - Vận tải xem xét, áp dụng linh hoạt các phương án phòng chống dịch cho thương nhân.

Ngoài ra, Bộ Công thương cũng đề nghị Thủ tướng tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn vốn thu mua thóc, gạo hàng hóa, giao NHNN Việt Nam xem xét xây dựng các phương án hỗ trợ nhất định về lãi suất cho các doanh nghiệp; và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp được thế chấp vay vốn bằng chính sản phẩm sẽ thu mua như kiến nghị của Bộ Công thương tại văn bản số 4889/BCT-XNK ngày 12/8/2021 về tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn vốn thu mua thóc, gạo hàng hóa...