Thanh tra đột xuất ngân hàng đầu tư trái phiếu: Những ngân hàng nào vi phạm?

Ngân hàng Nhà nước cho biết đã thanh tra đột xuất 11 ngân hàng và xử phạt những đơn vị vi phạm về đầu tư trái phiếu doanh nghiệp.

Ngân hàng Nhà nước vừa có văn bản trả lời lời cử tri Hà Nội về thanh tra, kiểm tra các ngân hàng trong phát hành, tư vấn và bảo lãnh phát hành trái phiếu.

Ngân hàng Nhà nước cho biết, năm 2022, thanh tra, giám sát ngân hàng đã thanh, kiểm tra 1.420 cuộc, trong đó 1.034 cuộc theo kế hoạch và 385 cuộc kiểm tra đột xuất.

Riêng với hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của các tổ chức tín dụng, Ngân hàng Nhà nước cho biết đã thanh tra đột xuất và có kết luận thanh tra tại 11 tổ chức tín dụng. Trên cơ sở kết quả thanh tra, cơ quan quản lý tiền tệ đã ban hành một số quyết định xử phạt vi phạm hành chính với các ngân hàng có hành vi vi phạm.

Theo Ngân hàng Nhà nước, kết quả thanh tra và các biện pháp xử lý liên quan góp phần phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm và các rủi ro có nguy cơ gây mất an toàn trong hoạt động, đảm bảo việc chấp hành các quy định pháp luật trong đầu tư trái phiếu doanh nghiệp.

Về quy định đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của các ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước cho biết nhiều quy định được nhằm tạo hành lang pháp lý an toàn để kiểm soát hoạt động này. Chẳng hạn, quy định về trường hợp không được cấp tín dụng, hạn chế cấp tín dụng (gồm cả đầu tư trái phiếu doanh nghiệp).

Hoạt động mua, đầu tư trái phiếu doanh nghiệp được tính vào dư nợ tín dụng của một khách hàng và người có liên quan khi xác định giới hạn cấp tín dụng.

Ngân hàng Nhà nước cũng cho biết thêm đã chỉ thị cơ quan thanh tra giám sát trong năm nay phải thanh tra có trọng điểm, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước về tiền tệ, ngân hàng, cơ cấu lại, xử lý nợ xấu... Ngoài ra, cơ quan thanh tra giám sát cần cảnh báo kịp thời, xử lý nghiêm vi phạm đối với việc cấp tín dụng của các ngân hàng trong lĩnh vực rủi ro, phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng rủi ro, hạch toán lại dự thu.

Ngân hàng Nhà nước sẽ xử lý nghiêm các ngân hàng để xảy ra các vi phạm đã cảnh báo, ngân hàng chậm khắc phục sai phạm. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục rà soát, hoàn thiện cơ chế về hoạt động thanh tra theo hướng chặt chẽ và phù hợp chuẩn mực quốc tế.

Về quy định đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của các ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước cho biết, nhiều quy định được nhằm tạo hành lang pháp lý an toàn để kiểm soát hoạt động này. Chẳng hạn, quy định về trường hợp không được cấp tín dụng, hạn chế cấp tín dụng (gồm cả đầu tư trái phiếu doanh nghiệp).

Hoạt động mua, đầu tư trái phiếu doanh nghiệp được tính vào dư nợ tín dụng của một khách hàng, và người có liên quan khi xác định giới hạn cấp tín dụng.

Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước cũng đưa ra quy định tổ chức tín dụng mua, bán trái phiếu doanh nghiệp phải có hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ và chỉ được mua khi có tỷ lệ nợ xấu dưới 3%. Tổ chức tín dụng không được mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành có mục đích cơ cấu lại các khoản nợ của doanh nghiệp, tăng quy mô vốn, góp vốn… Ngược lại, ngân hàng không được bán trái phiếu doanh nghiệp cho công ty con của chính mình.

Ngân hàng Nhà nước cho biết thời gian tới sẽ thực hiện một số giải pháp để kiểm soát, hạn chế rủi ro với đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của các tổ chức tín dụng, như rà soát, hoàn thiện các quy định theo hướng nâng cao yêu cầu, chuẩn mực quản trị của các tổ chức tín dụng khi đầu tư, nắm giữ trái phiếu.

Ngân hàng Nhà nước cùng Bộ Tài chính hoàn thiện khung khổ pháp lý về trái phiếu doanh nghiệp để khắc phục bất cập. Trong đó, nhà chức trách sẽ đưa ra quy định bắt buộc xếp hạng tín nhiệm với trái phiếu doanh nghiệp phát hành ra công chúng và phát hành riêng lẻ theo lộ trình. Đây cũng là giải pháp thúc đẩy thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển lành mạnh, thành kênh huy động vốn trung, dài hạn chính của nền kinh tế.

Bên cạnh đó, công tác thanh tra, kiểm tra ngành ngân hàng tiếp tục được đẩy mạnh trong năm nay và hoạt động thanh tra sẽ có trọng tâm, trọng điểm hơn, đáp ứng yêu cầu cơ cấu lại, xử lý nợ xấu và hỗ trợ các tổ chức tín dụng hoạt động an toàn, đúng pháp luật.

Ngân hàng Nhà nước tăng cường giám sát, phân tích, cảnh báo sớm và đề xuất biện pháp phòng ngừa rủi ro, khủng khoảng có nguy cơ ảnh hưởng đến mức độ an toàn, ổn định hệ thống tín dụng, đảm bảo dòng vốn hướng vào sản xuất, kinh doanh và các lĩnh vực ưu tiên.

Thanh tra Ngân hàng Nhà nước sẽ cảnh báo kịp thời, xử lý các vi phạm trong cấp tín dụng của các ngân hàng vào các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro, phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng rủi ro, hạch toán lãi dự thu; cũng như giám sát các lĩnh vực hiệu quả kinh doanh thấp nhưng tăng trưởng tín dụng cao.

Hiện danh tính 11 ngân hàng bị thanh tra về hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp đang được dư luận quan tâm. Theo báo cáo tài chính, tính tới cuối năm 2022, các ngân hàng thương mại cổ phần đang nắm giữ gần 190.000 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp.

Có 17 ngân hàng đang nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp tính tới cuối năm 2022. Trong đó, 5 ngân hàng nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp nhiều nhất là MB, Techcombank, VPBank, TPBank, SHB. Ngân hàng MB là ngân hàng thương mai cổ phần có lượng trái phiếu doanh nghiệp nắm giữ lớn nhất hiện nay. Trong top 3 ngân hàng nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp lớn nhất hệ thống, VPBank là có mức tăng trưởng đầu tư trái phiếu doanh nghiệp lớn nhất năm 2022 (tăng 18%).

Trong số 17 ngân hàng có dư nợ đầu tư trái phiếu doanh nghiệp năm 2022, có 3 ngân hàng TMCP có vốn nhà nước là VietinBank, BIDV, Vietcombank. Tuy vậy, tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp nắm giữ tại các ngân hàng này chiếm tỷ trọng thấp trong tổng dư nợ tín dụng (thấp nhất là Vietcombank).

Nếu loại trừ 3 ngân hàng TMCP có vốn nhà nước, các ngân hàng nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp nhiều hiện tại là: MB, Techcombank, VPBank, TPBank, SHB, BaoViet Bank, BIDV, HDBank, VietinBank, Bac A Bank, OCB, MSB, NamABank, VIB, KienLongBank, SeABank.

Nhiều khả năng, 11 ngân hàng bị thanh tra trái phiếu doanh nghiệp nằm trong nhóm ngân hàng này.

Đáng lưu ý, thời gian gần đây, nhiều nhà đầu tư mua trái phiếu doanh nghiệp qua ngân hàng TMCP tư nhân (ngân hàng là bên phân phối trái phiếu) đã không được thanh toán gốc, lãi trái phiếu đúng hạn, liên tục bị trì hoãn, gây lo ngại cho nhà đầu tư.