Thách thức chờ đón Thủ tướng Narendra Modi trong nhiệm kỳ mới

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi vừa giành thắng lợi giòn giã trong cuộc tổng tuyển cử kéo dài ròng rã hai tháng trời. Tuy nhiên khi bước vào nhiệm kỳ thứ hai, ông phải đối mặt với hàng loạt thách thức từ tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, tăng trưởng kinh tế chậm lại, đời sống nông dân khó khăn...

Thị trường chứng khoán Ấn Độ và đồng rupee hồ hởi tăng giá khi kết quả cuộc tổng tuyển cử Ấn Độ công bố vào hôm 23-5 cho thấy đảng Nhân dân Ấn Độ (BJP) của ông Modi tiếp tục củng cố quyền kiểm soát tại Hạ viện Ấn Độ, cho phép ông có cơ hội hiện thực hóa các cam kết cải cách kinh tế.

Nhưng một khi niềm hân hoan chiến thắng vang dội lắng xuống, ông phải bắt tay giải quyết những vấn đề cấp bách của nền kinh tế bao gồm tạo việc làm, thúc đẩy tăng trưởng, cải thiện thu nhập cho nông dân.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông đã tạo ra được một số thành tích cho nền kinh tế Ấn Độ. Ông đã khởi xướng một số cải cách táo bạo, chẳng hạn như ban hành luật phá sản mới, giúp khống chế đà tăng của các khoản nợ xấu đang gây áp lực cho ngành ngân hàng.

Chính phủ của ông cũng cắt giảm mạnh các thủ tục hành chính rườm rà, đưa Ấn Độ lên vị trí thứ 77 trong bảng xếp hạng Môi trường Kinh doanh năm 2019 của Ngân hàng Thế giới (WB), một bước cải thiện lớn từ vị trí thứ 134 khi ông Modi mới nhậm chức thủ tướng vào năm 2014. Ấn Độ cũng trở thành nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Modi.

Nhưng canh bạc lớn nhất của ông: quyết định cấm lưu hành hơn ¾ lượng tiền mặt rupee để chống tham nhũng đã phản tác dụng và giáng một đòn khá nặng vào tăng trưởng kinh tế của Ấn Độ.

Không có sẵn tiền giấy để cung ứng kịp thời, nền kinh tế phi chính thức khổng lồ của Ấn Độ tạm thời tê liệt, dẫn đến nhiều việc làm bị mất.

Việc triển khai thuế giá trị gia tăng mới cũng không suôn sẻ. Về lâu dài, thuế mới sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Ấn Độ bằng cách sắp xếp hợp lý nhiều loại thuế phức tạp thành một loại thuế duy nhất. Nhưng những trục trặc ngắn hạn xung quanh nỗ lực triển khai thuế mới đã tác động nghiêm trọng đến hàng triệu doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Khi ông Modi quay trở lại làm việc cho nhiệm kỳ thứ hai của mình, các nhà kinh tế tin rằng tỷ lệ đa số ghế của đảng BJP cao hơn so với nhiệm kỳ trước tại Hạ viện sẽ giúp ông Modi có nhiều quyền tự do hơn để đưa ra những quyết định khó khăn.

"Với sự ủy nhiệm lớn, chúng ta có thể kỳ vọng những cải cách táo bạo hơn của ông Modi trong 5 năm tới", ông Surjit Bhalla, thành viên của hội đồng cố vấn kinh tế của Thủ tướng Modi trong nhiệm kỳ đầu tiên, nhận định.

Tăng trưởng kinh tế của Ấn Độ giảm về mức 6,6% trong quí cuối năm 2018 và đây cũng là tốc độ tăng trưởng yếu nhất so với 5 quí trước đây. Theo báo cáo của chính phủ bị rò rỉ, trong giai đoạn 2016-2017, tỉ lệ thất nghiệp của Ấn Độ chạm mức cao nhất 45 năm qua.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng ông Modi cần thúc đẩy đầu tư vào khu vực tư nhân để tạo nhiều việc làm hơn. Cho đến nay, Chương trình “Make in India” (Hãy sản xuất ở Ấn Độ), sáng kiến quan trọng nhất của ông Modi, nhằm biến Ấn Độ trở thành trung tâm sản xuất toàn cầu, chỉ mới mang lại các kết quả còn hạn chế.

Ajit Ranade, nhà kinh tế trưởng của Tập đoàn Aditya Birla, có trụ sở tại Mumbai, tin rằng tập trung vào thị trường nước ngoài là chìa khóa để tạo ra nhiều cơ hội việc làm. "Xuất khẩu và sản xuất có mối quan hệ đan quyện với nhau. Ngành sản xuất sẽ không mở rộng trừ khi xuất khẩu tăng trưởng", ông nói và cho biết thêm, chính phủ mới nên tập trung vào các lĩnh vực sử dụng nhiều lao động như xây dựng, du lịch, dệt may và nông sản.

Không giống như Trung Quốc, tăng trưởng kinh tế của Ấn Độ chủ yếu được thúc đẩy bởi tiêu dùng trong nước trong 15 năm qua. Nhưng các dữ liệu được công bố trong vài tháng gần đây cho thấy chi tiêu của người tiêu dùng Ấn Độ đang chậm lại.

Doanh số ô tô ở Ấn Độ đã giảm xuống mức thấp nhất trong bảy năm. Doanh số máy kéo, xe máy và xe tay ga cũng đang giảm. Nhu cầu tín dụng ngân hàng suy yếu. Công ty Hindustan Unilever, có trụ sở ở TP. Mumbai, thành viên của tập đoàn hàng tiêu dùng Unilever, cho biết tăng trưởng doanh thu của công ty trì trệ hơn trong quí mới nhất.

Trong cương lĩnh tranh cử, đảng cầm quyền BJP của ông Modi cam kết sẽ giảm thuế thu nhập để đảm bảo sức mua lớn hơn ở các hộ có mức thu nhập trung bình. Tuy nhiên, với tình trạng tài chính hiện tại của chính phủ Ấn Độ, quyết định giảm thuế thu nhập không thể thực hiện được ngay lập tức. Mức thâm hụt ngân sách 3,4% hiện nay của Ấn Độ có thể hạn chế các sự lựa chọn chính sách của ông Modi.

"Thâm hụt tài khóa gia tăng giống như một chất độc ngấm chậm", Ajit Ranade nói. Ông cho rằng điều này sẽ kìm hãm tăng trưởng của Ấn Độ trong trung và dài hạn.

Cuộc khủng hoảng nông nghiệp là một thách thức dai dẳng đối với ông Modi trong nhiệm kỳ đầu tiên. Nông dân trên khắp đất nước đã tổ chức nhiều cuộc biểu tình trên đường phố, đòi chính phủ tăng giá mua cao hơn cho nông sản của họ.

Ila Patnaik, cựu cố vấn kinh tế của chính phủ Ấn Độ, cho biết các hộ nông dân nhỏ lẻ được đảng BJP hứa hẹn hỗ trợ nhiều hơn nhưng các biện pháp hỗ trợ đi ngược lại với cách thị trường vận hành sẽ gây thêm áp lực cho ngân sách vốn đang căng thẳng của chính phủ.

Bà muốn chính phủ phải chấm dứt cơ chế mà theo đó, nông dân được yêu cầu bán nông sản của họ cho các công ty nhà nước với mức giá ấn định sẵn.

"Chúng ta cần giải phóng nông dân để họ có thể bán nông sản cho bất cứ ai họ muốn. Điều này cũng sẽ khuyến khích họ chuyển sang các sản phẩm có giá trị cao", bà nói.

Một trong những cam kết gây chú ý của ông Modi trong cuộc vận động tranh cử là lời hứa chi 1.440 tỉ đô la Mỹ cho các dự án xây dựng đường bộ, đường sắt và các cơ sở hạ tầng khác. Nhưng chính phủ Ấn Độ cần phải tìm nơi để huy động một khoản tiền khổng lồ như vậy. Nhiều nhà quan sát kỳ vọng chính phủ sẽ đẩy mạnh cổ phần hóa ở các công ty nhà nước để thực hiện nỗ lực này.

Chính phủ của ông Modi đã chậm chạp trong các cam kết bán các công ty nhà nước trong nhiệm kỳ đầu tiên. Chính phủ đã khởi động quá trình bán một lượng cổ phần lớn của Hãng hàng không quốc gia Air India nhưng kế hoạch này thất bại vì sự hờ hững của giới đầu tư.

Ông Surjit Bhalla, thành viên của hội đồng cố vấn kinh tế của Thủ tướng Modi, hy vọng ông Modi sẽ đẩy mạnh tốc độ cổ phần hóa các công ty nhà nước trong nhiệm kỳ thứ hai.