Taxi nên có màu gì?

Không cần thăm thành phố New York, nhiều người cũng biết những chiếc taxi sơn vàng là một biểu tượng cho thành phố lớn nhất nước Mỹ này. Điều ít người biết hơn là không phải mọi taxi ở New York đều sơn vàng. Cũng có loại taxi sơn xanh chỉ được rước khách tại một số khu vực nhất định.

Tuần trước, báo chí đăng tin Sở Giao thông Vận tải Hà Nội đang lấy ý kiến cho dự thảo quy chế quản lý kinh doanh vận tải bằng xe taxi tại thủ đô. Một số nội dung của nó lại gợi nhớ đến taxi New York.

Thực ra chuyện “mặc đồng phục” cho taxi Hà Nội đã được đề ra từ mấy năm trước. Vì thế, hẳn các cơ quan quản lý của thủ đô đã lắng nghe góp ý khi nhiều hãng taxi đề nghị chính quyền xem lại quy định sơn tất cả các xe cùng một màu. Năm màu nêu ra trong dự thảo chắc là một giải pháp dung hòa cho nỗi lo của doanh nghiệp e rằng taxi cùng màu sẽ khiến khách hàng khó nhận diện và do đó làm thiệt hại cho các thương hiệu đã gầy dựng được uy tín.Theo dự thảo trên, taxi Hà Nội sẽ được sơn cùng màu, nghĩa là sẽ giống taxi New York, nhưng khác ở chỗ có đến “năm màu cơ bản” (vàng, đỏ, trắng, xanh, xám). Dự thảo cho phép các doanh nghiệp lựa chọn màu theo quy định và đăng ký thương hiệu riêng cho mình. Văn bản này còn đưa ra vùng phục vụ cho các hãng taxi, gồm các quận hoặc các huyện⁽¹⁾. Như vậy, phải chăng taxi Hà Nội sẽ phân thành “taxi quận” và “taxi huyện”?

Mọi sự so sánh đều là khập khiễng. Nhưng lái taxi ở New York không dễ như ở các thành phố Việt Nam. Muốn thành tài xế taxi vàng ở New York, phải mua được “taxi medallion” (tạm hiểu là “phù hiệu taxi”). Thế nhưng, “phù hiệu taxi” ở New York không hề rẻ chút nào. Vào thời kỳ hoàng kim năm 2013, giá một “phù hiệu taxi” tại New York lên đến 1,3 triệu đô la Mỹ!.

Nay tuy “phù hiệu” này đã mất giá kinh khủng do Uber và Lyft (công ty cạnh tranh với Uber), cũng còn khoảng 140.000 đô la trong một cuộc đấu giá hồi tháng 7. Dài dòng chuyện “khó thành tài xế taxi” để thấy quản lý taxi ở Hà Nội hay Sài Gòn chắc phải khác New York.

Khác chỗ nào? Để trả lời câu hỏi này, hãy trả lời một câu hỏi nữa: tại sao taxi New York lại có màu vàng? Vào những năm 20 của thế kỷ trước, John Hertz thành lập Công ty Taxi Vàng (Yellow Cab Company). Công ty này nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường New York, và đó cũng là lý do vì sao taxi vàng trở thành biểu tượng của New York.

Đến năm 1970, màu vàng trở thành màu chính thức cho các taxi có “phù hiệu” ở New York. Sở dĩ taxi New York chọn màu vàng là vì đây là màu khách hàng rất dễ nhận diện - khách hàng là tiêu chí hàng đầu.

Dù có khác biệt gì đi chăng nữa, vì taxi là một thị trường, quản lý nó cũng cần theo nguyên tắc thị trường. Nói cách khác, mục đích của quản lý là giúp thị trường phát triển có lợi cho người tiêu dùng, cho doanh nghiệp, chứ không phải chỉ để tạo sự dễ dàng cho các cơ quan quản lý.

Đến nay, dự thảo nói trên của Sở Giao thông Vận tải Hà Nội đã kéo dài mấy năm. Tính về thời gian, đây cũng là một dạng “quy hoạch treo” cần được giải quyết trong thời gian sớm nhất. Nếu thấy có làm cũng chẳng lợi lộc bao nhiêu, cần mạnh dạn dẹp bỏ. Còn nếu quyết tâm làm, phải có ngay lộ trình rõ ràng và cần tính toán để hiệu quả nhất, ít tốn kém cho doanh nghiệp, vì nếu doanh nghiệp tốn kém, cuối cùng người tiêu dùng cũng phải gánh.

Như đã nói ở trên, màu vàng trên taxi ở New York không phải là màu ngẫu nhiên. Dù New York cũng có một cơ quan chuyên quản lý hoạt động taxi (Taxi and Limousine Commission (TLC) - Ủy ban xe taxi và xe limousine), taxi sơn vàng không phải vì TLC thích màu này, mà đó là một quyết định dựa trên thực tiễn có lợi cho thị trường.

Cơ sở để ra quyết định này rất đáng để chúng ta tham khảo, chứ không phải chỉ là chuyện sơn màu này/màu kia theo ý ông này/bà nọ, hoặc phân vùng phục vụ, hay để quản lý cho dễ.