Tập hợp liên minh chống Trung Quốc - Thách thức lớn của Biden ở châu Âu

Trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên, Tổng thống Biden sẽ đối mặt với nhiệm vụ thách thức nhất từ trước đến nay, đó là thuyết phục một châu Âu đầy thận trọng hợp tác chặt chẽ hơn với Mỹ để đối phó với Trung Quốc.

Kể từ khi bước vào Nhà Trắng hồi tháng 1, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thúc đẩy một mục tiêu chính sách đối ngoại hàng đầu, đó là tập hợp đồng minh để kiềm chế Trung Quốc.

Sau những năm xáo trộn dưới thời cựu Tổng thống Trump khi mà Mỹ đàm phán cứng rắn với Trung Quốc nhưng cũng đối đầu với những đối tác thân thiết nhất, Tổng thống Biden đang cố gắng tập hợp một liên minh toàn cầu của Washington với trọng tâm đối phó là Bắc Kinh.

Hồi tháng 2/2021, Tổng thống Biden đã trao đổi về kế hoạch này khi nhận định tại Hội nghị An ninh Munich rằng Mỹ, châu Âu và châu Á phải "chống lại những hành vi lạm dụng và cưỡng ép kinh tế của Trung Quốc". Kế hoạch của ông Biden đã thu về một số thành công ở châu Á, nơi mà Mỹ tìm thấy điểm chung với các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc và Australia.

Tuy nhiên, khi Tổng thống Biden tiến hành chuyến công du nước ngoài đầu tiên, ông sẽ đối mặt với nhiệm vụ thách thức nhất từ trước đến nay, đó là thuyết phục một châu Âu đầy thận trọng hợp tác chặt chẽ hơn với Mỹ để đối phó với Trung Quốc.

Thách thức của Biden

Tổng thống Biden sẽ tham dự Hội nghị Thượng đỉnh G7 ở Anh ngày 11/6, sau đó tới Brussels để dự Thượng đỉnh NATO và Thượng đỉnh Mỹ - EU vào tuần tới. Sau đó, nhà lãnh đạo Mỹ sẽ tới Geneva, Thụy Sĩ để gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Đằng sau những tuyên bố kêu gọi đoàn kết đầy mạnh mẽ, Tổng thống Biden sẽ phải đối phó với một thực tế khó khăn, các nhà ngoại giao và các quan chức Mỹ cảnh báo. Trong khi châu Âu ngày càng cứng rắn với Trung Quốc thì các quốc gia này cũng có những ưu tiên chiến lược và kinh tế khác với Mỹ và những vết rạn này có nguy cơ ngày càng mở rộng.

"Mỹ đang tính đến những lo ngại của EU và tránh công khai nói về điều đó. Thực tế là chúng tôi (Mỹ và châu Âu-ND) không phải lúc nào cũng nhất trí với nhau 100%, và Trung Quốc biết điều đó", một nhà ngoại giao cấp cao EU cho hay.

Một số nguồn tin thân cận cho biết, Tổng thống Biden hy vọng sẽ thúc đẩy liên minh cùng chí hướng nhằm đối phó với những hành động của Trung Quốc ở Hong Kong, Tân Cương, cũng như các động thái quân sự quyết đoán của Bắc Kinh ở Biển Đông và biển Hoa Đông, hay việc sử dụng các hành vi cưỡng ép kinh tế để đáp trả những bên chỉ trích.

G7 cũng sẽ thảo luận về các biện pháp nhằm thúc đẩy những dự án cơ sở hạ tầng ở các nước thu nhập thấp và thu nhập trung bình nhằm đối trọng với Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc. Trong khi đó, EU và Mỹ muốn tìm cách thúc đẩy các biện pháp để hợp tác trong những vấn đề như việc bán các công nghệ nhạy cảm sang Trung Quốc.

Các nước châu Âu hiểu rõ nhu cầu cần hợp tác sau những năm căng thẳng dưới thời cựu Tổng thống Trump và họ sẽ cố gắng gửi đi một thông điệp rõ ràng tới Trung Quốc rằng các quốc gia này không dễ bị chia rẽ.

Tuy nhiên, Tổng thống Biden sẽ phải vô cùng thận trọng để tránh xa rời các đồng minh, đặc biệt là Thủ tướng Đức Angela Merkel, người luôn thận trọng trước những tuyên bố kiểu Chiến tranh Lạnh nhằm vào Trung Quốc. Một quan chức châu Âu cho biết, một số nước EU không thích từ "địch thủ" mà Washington hay sử dụng để gọi Bắc Kinh.

Nhà phân tích Noah Barkin thuộc nhóm nghiên cứu Rhodium Group đánh giá, trong khi Mỹ và EU chia sẻ nhiều mối lo ngại chung về Trung Quốc thì hai bên cũng có quan điểm khác nhau về cách phản ứng.

"Châu Âu có những lợi ích riêng của mình. Điều đó sẽ khiến cho sự hợp tác nhằm đối phó với Trung Quốc không liền mạch", chuyên gia này cho hay.

Từ dịch chuyển dần dần sang thay đổi đáng kể

Trong hai năm qua, việc đánh giá về mối quan hệ của châu Âu với Trung Quốc đã đi từ sự chuyển biến dần dần sang sự thay đổi đáng kể trước những động thái ngày càng quyết đoán và chính sách ngoại giao "chiến lang" của Bắc Kinh.

Một số nước châu Âu, trong đó có Anh, Pháp và Đức đã sẵn sàng điều tàu chiến tới Biển Đông để ủng hộ những tuyên bố của Mỹ nhằm thúc đẩy tự do hàng hải.

Lập trường ngày càng cứng rắn của châu Âu với Trung Quốc được thể hiện rõ qua quyết định gần đây của Nghị viện châu Âu khi "đóng băng" việc thông qua thỏa thuận đầu tư với Trung Quốc. Động thái này diễn ra sau khi Trung Quốc đáp trả trừng phạt lên các chính trị gia và các tổ chức của EU nhằm phản ứng trước các biện pháp trừng phạt mà EU, Mỹ, Anh và Canada áp lên các quan chức Trung Quốc về vấn đề Tân Cương.

Việc Litva rút khỏi nhóm 17+1, gồm các nước Trung và Đông Âu hợp tác với Trung Quốc cũng là một minh chứng khác cho thấy khoảng cách ngày càng gia tăng giữa EU và Bắc Kinh.

Sự thay đổi trong lập trường của EU với Trung Quốc đã được nhấn mạnh trong một tài liệu năm 2019 khi châu Âu không chỉ gọi Bắc Kinh là đối tác và đối thủ cạnh tranh kinh tế trên nhiều lĩnh vực mà còn lần đầu tiên gọi nước này là "kẻ thù có hệ thống". Cũng trong năm này, Đức công bố một tài liệu kêu gọi hướng tiếp cận cứng rắn hơn của châu Âu trước các hành vi thương mại bất bình đẳng. Brussels cũng tăng cường các công cụ mới để bảo vệ lợi ích châu Âu nhằm đối phó với những mối đe dọa nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc.

Wendy Sherman, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ nhận định trong chuyến công du gần đây tới Brussels rằng, có "sự thay đổi to lớn" trong lập trường của châu Âu về Trung Quốc.

"Chúng ta đã chứng kiến nhiều sự thay đổi trong quan điểm của châu Âu về Trung Quốc. Việc hợp tác trừng phạt về vấn đề Tân Cương là một minh chứng rõ ràng. Nếu các bạn hỏi tôi cách đây 6 tháng rằng liệu tôi có nghĩ Brussels, Ottawa, London và Washington cùng nhau tham gia một lệnh trừng phạt nhằm vào Trung Quốc hay không thì có lẽ tôi đã đặt cược là không".

“Chọn phe” không nằm trong từ điển của châu Âu?

Ở Đức, với việc Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của nước này, Thủ tướng Angela Merkel cố gắng tránh mọi khả năng có thể đẩy Berlin vào một lập trường đối đầu. Khi bà Merkel phát biểu tại Hội nghị An ninh Munich vào đầu năm nay, có một sự khác biệt rõ ràng giữa bà và ông Biden trong quan điểm về Trung Quốc.

Bà Merkel cũng là nhân tố đứng sau quyết định của EU khi chấp nhận những động thái của Trung Quốc vào cuối năm ngoái và thúc đẩy Thỏa thuận Đầu tư Toàn diện với Bắc Kinh ngay trước khi ông Biden nhậm chức.

Với việc Thủ tướng Đức Merkel sẽ nghỉ hưu sau cuộc bầu cử ở nước này vào tháng 9, các chính trị gia Đức, trong đó có ông Reinhard Bütikofer, một nghị sĩ đảng Xanh - một trong những người chịu các lệnh trừng phạt của Trung Quốc cho rằng sẽ có sự "dịch chuyển quan trọng" trong lập trường của Berlin với Bắc Kinh.

Dù vậy, Thủ tướng Đức không đơn độc khi phản đối những nỗ lực tách rời nền kinh tế Trung Quốc với EU. Iuliu Winkler, một nghị sĩ Romania đã phản đối bất kỳ ý tưởng "chọn bên" nào giữa Mỹ và Trung Quốc.

Mặc dù Tổng thống Biden sẽ đối mặt với rất ít sự phản đối từ G7 sau khi các ngoại trưởng nhóm này đưa ra tuyên bố chung với những chỉ trích chưa từng có nhằm vào Trung Quốc nhưng tại diễn đàn đó, những ưu tiên của các bên cũng rất khác nhau. Trong khi Anh, Pháp và Đức chỉ trích vấn đề nhân quyền của Trung Quốc thì Nhật Bản lại quan tâm đến các động thái quân sự của Bắc Kinh trên Biển Đông và biển Hoa Đông.

Rõ ràng, EU cần hợp tác với Mỹ để đối phó với Trung Quốc nhưng việc hành động cùng nhau như thế nào mới đóng vai trò quan trọng để tránh những kết quả mâu thuẫn trong chính sách với Bắc Kinh./.