Tám vấn đề tư duy cản trở sự phát triển của người Việt

Một là, thấy cây mà không thấy rừng: Người Việt thường nhìn được vấn đề cụ thể tốt, nhưng rất hạn chế trong việc nhìn được cả tổng thể. Do vậy thường bị quẩn quanh những sự vụ, những việc cấp bách, cụ thể mà không giải quyết được tận gốc vấn đề, làm điều quan trọng cần làm và làm việc một cách có tính hệ thống.

Hai là, hời hợt về tư duy, Người Việt không thực sự để tâm nghiên cứu một cách nghiêm túc về tri thức mà thích “đi tắt đón đầu”, bắt chước, do vậy không có cái thông minh trí tuệ mang trong đó triết lý, sự sâu sắc và có tính nền tảng. Do vậy, thường thích những trò chơi chụp giật, thích những kiểu dễ tiếp cận, dễ nắm bắt được, nhưng lại thiếu khả năng trong việc nắm được bản chất, làm chủ được phương thức, dẫn đến việc luôn chỉ là kẻ đi theo, bắt chước và phụ thuộc.

Ba là, khôn lỏi: Người Việt thông minh, nhưng là sự thông minh mang tính khôn lỏi, thích tìm cách lách luật, đi đường tắt, hơn là việc xây dựng nên một con đường thuận tiện và rõ ràng để tất cả cùng thuận tiện. Do vậy, sự phát triển luôn bị rơi vào những sự rối mù, không rõ ràng và luẩn quẩn.

Bốn là, tham bát bỏ mâm, Người Việt cần cù, chăm chỉ, nhưng lại dễ bị cái lợi nhỏ chi phối, nhìn thấy cái lợi nhỏ là quên hết mọi thứ mà không thấy cái lợi lớn hơn, không thấy cái hại do lợi nhỏ đưa đến. Do vậy, sự phát triển luôn bị rơi vào tình trạng ngắn hạn, chụp giật và manh mún.

Năm là, tâm thế tự ti, Người Việt rất sĩ diện và tự trọng, nhưng lại sĩ diện và tự trọng trong tâm thế của một kẻ thế yếu, lúc nào cũng sợ người ta bắt nạt, sợ không bằng vai phải lứa mà phải gồng lên, phải xù lông nhím mà thể hiện. Do đó, nó làm cho chúng ta không thể phát triển trong sự bình tâm, bằng vai phải lứa và thậm chí vượt lên trên.

Sáu là, tư duy tiểu nông, ảnh hưởng lớn đến tư duy của Người Việt trong việc vội lo vun vén trước mắt mà thiếu những tư duy đầu tư dài hạn, sợ rủi ro, thích thành tích, nghĩ ngắn trong cái giới hạn khả năng trước mắt. Do vậy, sự phát triển luôn được quy hoạch trong cái hiện có chứ không phải cái có thể có và cái ta kỳ vọng.

Bảy là, ngắn hạn, Người Việt không có khả năng tư duy dài hạn, tư duy phức hợp, chính vì thế, nên mọi tính toán đều bị hạn chế trong những dữ kiện hiện tại và định hướng ngắn hạn. Do vậy, sự phát triển luôn mang tính chắp vá, thiếu những quy hoạch đủ tầm vóc, để lại những di sản kỳ vĩ cho thế hệ mai sau, không có được những công trình thế kỷ thực sự.

Tám là, đu dây, Người Việt thích thể hiện năng lực đi dây trong các quan hệ, nhưng lại thiếu một chiến lược bền vững trong các mối quan hệ cụ thể. Điều này một phần cũng do hoàn cảnh lịch sử đưa đến, nhưng chính vì sự đi dây này dẫn đến việc không thực sự tạo dựng được niềm tin bền vững, gió chiều nào che chiều ấy, và vì vậy luôn trở thành con bài cho mọi sự mặc cả mua bán của những thế lực mạnh hơn chi phối cục diện.