Tại sao lãnh đạo các hãng làm vắc xin COVID-19 lại bán cổ phiếu rất trúng giá?

Một số hãng dược Mỹ đã được chính phủ bảo đảm tài trợ phát triển vắc xin COVID-19. Chuyện họ bán cổ phiếu bỏ túi nhiều triệu USD dẫn tới nghi vấn giao dịch nội gián.

Ngày 9-11 (giờ địa phương), Tập đoàn dược phẩm Pfizer ở New York thông báo vắc xin ngừa COVID-19 BNT162b2 do Pfizer hợp tác với Công ty BioNTech (Đức) phát triển đạt hiệu quả 90%.

Cùng ngày hôm đó, ông Albert Bourla - chủ tịch kiêm giám đốc điều hành Pfizer, đã quyết định bán ra số cổ phiếu trị giá 5,6 triệu USD.

Các doanh nghiệp bảo đảm làm hợp pháp

Tập đoàn Pfizer giải thích giao dịch này không có gì trái phép, hoạt động mua bán cổ phiếu đã lên kế hoạch trước theo các quy định cho phép lãnh đạo tập đoàn tiến hành giao dịch mua hoặc bán chứng khoán phù hợp với các tiêu chí đã được xác định trước vào đúng ngày và đúng giá.

Công ty công nghệ sinh học Moderna ở Cambridge (bang Massachusetts, Mỹ) cũng viện dẫn các quy định tương tự để giải thích vì sao bán hơn 100 triệu USD cổ phiếu trong những tháng gần đây.

Moderna không đưa ra thị trường bất kỳ sản phẩm nào từ ngày thành lập năm 2010.

Trong khi đó, chính phủ Mỹ đã cam kết sẽ tài trợ đến 2,5 tỉ USD nếu vắc xin ngừa COVID-19 của Moderna được xác nhận lưu hành.

Giá cổ phiếu của Moderna từ 19 USD vào đầu năm 2020 đã tăng lên 90 USD hiện nay.

Hôm 18-8, CEO Công ty công nghệ sinh học Novavax ở Gaithersburg (bang Maryland) đã bán ra 4,2 triệu USD cổ phiếu. Hơn một tháng trước, chính phủ đã thông báo tài trợ cho Novavax 1,6 tỉ USD.

Tổ chức bảo vệ người nộp thuế Accountable US tính toán từ khi chính phủ Mỹ bắt đầu hoạt động phối hợp phát triển vắc xin vào ngày 15-5 cho đến ngày 31-8, các giám đốc điều hành (CEO) của 5 công ty dược phẩm đã bán ra cổ phiếu thu về hơn 145 triệu USD.

Họ đã biết thông tin tới đâu?

Các CEO của Pfizer và Moderna viện dẫn đã áp dụng quy định 10b5-1 của Ủy ban Chứng khoán và sàn giao dịch Mỹ (SEC) trong giao dịch cổ phiếu.

Theo quy định 10b5-1, để tránh giao dịch nội gián, kế hoạch giao dịch phải được thiết lập trước, ấn định ngày giao dịch, giá giao dịch và lý do giao dịch.

TS Daniel Taylor - giáo sư Trường Kinh doanh Wharton (Mỹ), nhận xét các kế hoạch giao dịch 10b5-1 gần đây của Pfizer và Moderna dường như "có vấn đề về pháp lý". Vấn đề đặt ra là các CEO biết cụ thể điều gì khi họ duyệt kế hoạch bán cổ phiếu?

Lấy ví dụ ngày 19-8, CEO Albert Bourla của Pfizer đã chấp thuận cho sử dụng lại kế hoạch giao dịch 10b5-1 đã thông qua vào tháng 2-2020 với cùng điều kiện về giá cả và số lượng.

Sau đó Pfizer đã phát thông báo nhấn mạnh các dữ liệu ban đầu hết sức tích cực trong thử nghiệm lâm sàng vắc xin ngừa COVID-19.

Tại Moderna, các CEO đã thay đổi kế hoạch giao dịch 10b5-1 mà họ đã lập trong năm.

TS Daniel Taylor nhận xét khuyến khích các doanh nghiệp phát triển vắc xin an toàn và hiệu quả càng sớm càng tốt là điều hoàn toàn bình thường.

Dù vậy ông ghi nhận: "Nhưng khi họ bán cổ phiếu, họ phải bảo đảm chơi theo các quy tắc như các nhà đầu tư khác và không lợi dụng thông tin (nội bộ) mà chỉ họ mới có".

Ông nhận định các doanh nghiệp nêu trên chắc không tìm kiếm rủi ro làm phương hại uy tín của họ qua hành động bán cổ phiếu vào thời điểm đại dịch COVID-19 hoành hành.

Sống phải có trách nhiệm

Khi một CEO cần bán cổ phiếu để trả tiền mua du thuyền, nhà cửa hoặc trả học phí cho con cái, giao dịch như vậy thường ít ai chú ý. Thế nhưng khi các đại gia dược phẩm làm như thế sẽ bị dư luận "chiếu tướng".

GS Sanjai Bhagat ở Đại học Colorado nhận xét rằng các CEO không nên quyết định bán cổ phiếu khi họ còn đương chức hoặc thậm chí trong 1-2 năm sau khi họ rời ghế.

Ông giải thích nếu các CEO có nhiều cổ phiếu và quyền mua cổ phiếu, họ sẽ thu lợi khi tăng giá càng nhiều càng tốt cho dù đôi khi không trung thực hoàn toàn với các nhà đầu tư.

Ông cho rằng trong bối cảnh đại dịch, các doanh nghiệp nên từ bỏ mọi cám dỗ thao túng cổ phiếu. Ông nhấn mạnh "tránh làm điều phi pháp" chưa đủ mà "mọi người mong đợi họ hành động có trách nhiệm".

Trao đổi với hãng tin AFP, Chủ tịch SEC Jay Clayton không cho biết có mở cuộc điều tra hay chưa.