Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước: Đến năm 2025 sẽ tạm xong

Quá trình tái cơ cấu, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (DNNN) tuy chậm về tiến độ; nhưng là một quá trình thận trọng, chắc chắn, công khai, minh bạch đúng pháp luật, không để lại vấn đề xấu nên đã tạo xung lực mới.

Mới đi được nửa chặng đường

Kế hoạch cổ phần hóa giai đoạn 2017 - 2020 là 128 doanh nghiệp, nhưng đến nay mới chỉ có 39 doanh nghiệp trong số này đã cổ phần hóa. Như vậy còn tới 89 doanh nghiệp trong kế hoạch vẫn chưa cổ phần hóa xong.

Cũng theo kế hoạch, trong giai đoạn 2016 – 2020 sẽ thực hiện thoái vốn tại 348 doanh nghiệp với tổng giá trị vốn nhà nước theo sổ sách là khoảng 60.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến hết năm 2020 chỉ triển khai thoái vốn được tại 106 doanh nghiệp (đạt 30% về số lượng), với tổng giá trị vốn nhà nước theo sổ sách thoái được là 6.493 tỷ đồng (đạt 11% tổng giá trị vốn phải thoái). Tuy nhiên trong giai đoạn 2016-2020 có tới 180 doanh nghiệp đã cổ phần hóa xong vì có tới 141 doanh nghiệp không nằm trong kế hoạch cổ phần hóa.

Bên cạnh nhiệm vụ cổ phần hóa và thoái vốn, các DNNN đã từng bước được cơ cấu lại hiệu quả hơn, cơ bản thực hiện được vai trò là lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế Nhà nước điều tiết kinh tế, ổn định vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội...

Nhìn lại kết quả quá trình tái cơ cấu DNNN từ năm 2016 đến nay, ông Đặng Quyết Tiến – Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) cho biết, đã đi được nửa chặng đường và đúng mục tiêu. “Quá trình tái cơ cấu, cổ phần hóa DNNN vừa qua tuy chậm về tiến độ; nhưng là một quá trình thận trọng, chắc chắn, công khai, minh bạch đúng pháp luật, không để lại vấn đề xấu”, ông Tiến nói.

Theo đó, kết quả triển khai cơ cấu lại DNNN trong giai đoạn 2016 - 2020 đã cho thấy tính hợp lý, chính xác trong công cuộc thực hiện sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn và nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN. Nhưng nhìn về kết quả thực hiện so với kế hoạch cho thấy, công tác xây dựng và tổ chức triển khai kế hoạch cổ phần hóa DNNN và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp chưa được quan tâm nghiêm túc; chất lượng DNNN được cải thiện đáng kể, nhưng chưa như mong muốn.

Không phải cổ phần hóa xong là xong

Nhìn lại toàn bộ hệ thống DNNN vẫn thấy quản trị doanh nghiệp trong DNNN chưa được đổi mới, chưa theo kịp với yêu cầu biến động của thị trường, chưa thực sự theo cơ chế thị trường. Vẫn còn DNNN sản xuất, kinh doanh hiệu quả thấp, thua lỗ, không tương xứng với nguồn lực nắm giữ.

Cục trưởng Đặng Quyết Tiến chia sẻ, nhiều khi mọi người cứ nghĩ là cổ phần hóa xong là xong, ngồi vỗ tay. Nhưng việc sau cổ phần hóa là phải nâng cao năng lực cạnh tranh, cơ cấu lại doanh nghiệp… Nếu chỉ cổ phần hóa là xong mà không tiếp tục cơ cấu lại doanh nghiệp thì lúc nào đó có thể doanh nghiệp sẽ lại nảy sinh ung nhọt.

"Cổ phần hóa cũng không phải là phương thức hữu hiệu để doanh nghiệp tốt hơn mà chỉ là giải pháp để xử lý các tồn tại cũ để có một doanh nghiệp đẹp hơn, khỏe hơn. Vì thế sau cổ phần hóa là tái cơ cấu doanh nghiệp là nâng cao quản trị doanh nghiệp. Đến nay tỷ lệ vốn nhà nước nắm giữ tại các doanh nghiệp sau khi cổ phần hóa vẫn còn cao, chưa đạt mục tiêu đề ra là thay đổi phương thức quản trị doanh nghiệp", ông Tiến cho biết.

Vì thế giai đoạn 2021 đến 2025 phải tiếp tục tái cơ cấu DNNN với mục tiêu hoàn thành nốt kế hoạch cổ phần hóa, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động để các DNNN có trình độ công nghệ, kỹ thuật sản xuất hiện đại tương đương với các nước trong khu vực để DNNN trở thành lực lượng nòng cốt trong phát triển kinh tế - xã hội, dẫn dắt phát triển các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế khác, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ.

Với những mục tiêu đặt ra đó, một bản Đề án cơ cấu lại DNNN mới đã được Bộ Tài chính dự thảo xong. Đây là bản đề án cho giai đoạn 2021-2025 mang tinh thần rất mới cho việc tái cơ cấu DNNN.

Theo lộ trình được phác thảo trong đề án dự thảo này, đến năm 2025 sẽ tạm xong việc tái cơ cấu DNNN để DNNN có cơ cấu hợp lý, hình thức hoạt động phù hợp với thông lệ quốc tế và định hướng của Đảng và Nhà nước. Theo đó, giai đoạn 2021-2025 tái cơ cấu DNNN cũng chủ yếu theo hình thức cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Đồng thời sẽ thí điểm triển khai mô hình chuyển đổi một số tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ sang hoạt động dưới hình thức công ty cổ phần do các cơ quan, tổ chức, đơn vị của nhà nước hoặc các DNNN (ví dụ như SCIC) nắm giữ 100% cổ phần hoặc cổ phần chi phối (đối với một số Tập đoàn kinh tế, Tổng công ty nhà nước hoạt động trong các lĩnh vực quan trọng, thiết yếu của nền kinh tế, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, hệ thống thông tin, dữ liệu quốc gia).

Trong giai đoạn tới này cũng cần quyết liệt hơn nữa để đẩy nhanh tiến độ xử lý dứt điểm những dự án, công trình chậm tiến độ, đầu tư kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài của các DNNN đảm bảo công khai, minh bạch, theo nguyên tắc, cơ chế thị trường và quy định của pháp luật.

Theo bản đề án dự thảo này, việc tái cơ cấu, thoái vốn và cổ phần hóa DNNN sẽ cũng có những cách làm mới, biện pháp mới. Đó là sẽ phân loại DNNN để thúc đẩy cải cách; chia DNNN thành hai loại hình lớn là thương mại và công ích. Đặc biệt sẽ có một danh mục các ngành nghề mà nhà nước cần giữ vốn, cần thoái vốn… để các địa phương lựa chọn giữ lại những doanh nghiệp nào…

Bản đề án dự thảo này đã xác định rõ quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp cho giai đoạn tới với kỳ vọng công tác tái cơ cấu DNNN sẽ không còn tình trạng “không đạt kế hoạch” như giai đoạn trước và cũng thật chất lượng hơn.