Sự lạc hậu về tầm chiến lược

Đọc nhiều bài viết, phát ngôn của nhiều cựu quan chức chính phủ, nhất là trong ngành ngoại giao về tình hình Ukraine – Nga hiện tại, đã cho tôi thấy một sự bất ngờ mặc dù không phải là đã không biết điều đó.

Trước đây, được trao đổi cùng với một nhà ngoại giao kỳ cựu, tôi đã từng than thở về tầm tư duy chiến lược của giới ngoại giao và luôn cho rằng, có lẽ do mình không hiểu hết nên mình không biết. Tuy nhiên, điều bất ngờ với chính tôi là nhà ngoại giao đó thừa nhận sự yếu kém đó. Giờ trước những phát ngôn của họ trong thời điểm mang tính giao thời mới lại càng thấy rõ điều đó.

Trong thời kỳ đất nước hỗn mang, mở cửa, họ là những người cán bộ may mắn, có nhiều điều kiện để được tiếp xúc với phương Tây, được đi học và làm công tác đối ngoại. Tuy nhiên, có một điều cũng nhìn nhận thấy rõ ràng, từ sự khó khăn trong nước, đến khi có một điều kiện tốt hơn về vật chất, những cơ hội, thì sự choáng ngợp về điều kiện đó, lại sản sinh ra những con người mất đi tầm vóc rất nhiều. Chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa hậu nô lệ về tri thức và văn hóa, đã tạo ra một tầng lớp cán bộ mang tính thực dụng, cơ hội chủ nghĩa.

Về bản chất, công tác nghiên cứu đủ tầm sâu, mang tính chiến lược và vượt bậc, rốt cuộc đã trở thành một thứ gì đó xa vời. Hãy cứ nhìn vào chính Học viện Ngoại giao để thấy điều đó. Tôi tin rằng, số người tâm huyết muốn đầu tư cho việc nghiên cứu, phát triển khoa học, tri thức và chiến lược trong lĩnh vực ngoại giao không còn nhiều. Các nhà ngoại giao đang bị chi phối bởi những bến bờ tạm bợ, bởi chính sách đi sứ.

Không phải là tất cả, nhưng quá lớn và quá nhiều, cần phải nghiêm túc nhìn nhận lại, trong chính thời điểm bản lề này, quá thiếu và gần như không nhìn thấy được những phản ứng một cách có tầm vóc, có tính chiến lược trước những chọn lựa mà trật tự thế giới mới và trật tự tài chính thế giới mới đặt ra được nghiêm túc chia sẻ và bàn luận. Đừng nói rằng đó là việc của số ít ai đó và không bàn luận với công chúng được, mà phải nhận thức rằng, trong một bối cảnh phức tạp và hỗn loạn về tâm trí như vậy, hơn lúc nào hết, lại là lúc những “cánh chim nhạn đầu đàn” phải định hướng, phân tích và chia sẻ tầm nhìn chiến lược. Nhưng rất tiếc, những bê bối chính trong ngành ngoại giao đang cho thấy rõ, có lẽ chỉ có những nhà phân tích “showbiz”, những người “đã về hưu” bình loạn khắp nơi, thay vì có những người đủ tầm, đủ vị trí dẫn dắt xã hội thực sự.

Chúng ta có lẽ đang tự hào về sự thực dụng và thành công, nhưng nó vẫn chỉ là những triển hạn ngắn hạn. Nó chỉ có thể khỏa lấp với một số đông không nắm sâu và vững về quan hệ quốc tế, nhưng những cái nhìn chiến lược đủ tầm, thì lại thấy rất rõ sự thiếu hụt đó.