Sự bùng nổ của ngành nhựa tại Trung Quốc sắp tạo ra những thách thức thương mại mới

Ngành hóa dầu của Trung Quốc đã chứng kiến sự mở rộng lớn trong thập kỷ qua, dẫn đến tình trạng dư thừa sản phẩm, buộc quốc gia này phải xuất khẩu với giá rẻ, điều này gây ra phản ứng từ các nước phương Tây.

Một số bộ phận của ngành hóa dầu đang phát triển nhanh chóng của Trung Quốc hiện chỉ hoạt động ở mức một nửa công suất do các nhà sản xuất hạn chế sản xuất. Tuy nhiên, do ngành công nghiệp này vẫn tiếp tục mở rộng, việc duy trì sự kiềm chế này ngày càng trở nên khó khăn.

Charlie Vest, Giám đốc điều hành của Rhodium Group, một tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại New York, chuyên nghiên cứu về quan hệ Mỹ-Trung và chính sách công nghiệp của Trung Quốc, nhận định: "Đây là một ví dụ nữa - sau thép, tấm pin mặt trời - cho thấy sự mất cân bằng về mặt cấu trúc của Trung Quốc đang lan sang thị trường toàn cầu".

Các nhà máy đã mọc lên như nấm dọc theo bờ biển phía Đông của Trung Quốc trong thập kỷ qua để đáp ứng nhu cầu nhựa ngày càng tăng và giúp các nhà máy lọc dầu đối phó với sự suy giảm dự kiến của nhiên liệu vận tải khi xe điện ngày càng phổ biến. Dù sản lượng lớn và nhu cầu giảm sau đại dịch khiến lợi nhuận bị thu hẹp, các công ty vẫn tiếp tục sản xuất với hy vọng giữ vững thị phần hiện có.

Michal Meidan, Giám đốc Chương trình Nghiên cứu Năng lượng Trung Quốc tại Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford, cũng chỉ ra rằng dư thừa công suất hóa chất ở Trung Quốc là một rủi ro chưa được đánh giá đúng mức trong ngành. "Ngành công nghiệp ở phương Tây đánh giá thấp cả khối lượng và chất lượng dư thừa công suất có thể xảy ra".

Các nhà máy hiện đang phải điều hướng sự tăng đột biến về nguồn cung bằng cách đóng cửa tạm thời và hạn chế sản lượng. Tuy nhiên, khi năng lực sản xuất tiếp tục được bổ sung, các giám đốc điều hành ngành hóa dầu và các nhà phân tích ngành dự đoán rằng thặng dư sẽ tăng lên, đủ để biến Trung Quốc thành một nước xuất khẩu đáng kể, thường xuyên bán vào thị trường dư thừa và có thể gây ra thêm căng thẳng thương mại hiện tại.

Nguồn: Liên đoàn Công nghiệp Dầu khí và Hóa chất Trung Quốc

Lưu ý: Ước tính được thực hiện hàng năm vào cuối giai đoạn Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 hoặc năm 2025.

Sự phát triển vượt bậc của ngành nhựa tại Trung Quốc đã làm thay đổi sâu rộng đối với ngành công nghiệp hóa dầu toàn cầu. Các công ty tư nhân và nhà máy lọc dầu nhà nước Trung Quốc đã trở thành lực lượng thống trị, đặc biệt là khi các đối thủ ở các nơi khác đang chậm lại trong việc phát triển.

Kelly Cui, nhà phân tích hóa dầu tại Wood Mackenzie, cho biết những khoản đầu tư lớn của Trung Quốc từ năm 2020 đến 2027 đã thay đổi cục diện cung ứng toàn cầu. Điều này đã dẫn đến tình trạng thặng dư cấu trúc ở châu Á và biên lợi nhuận thấp hoặc âm liên tục. Dự đoán cho rằng khoảng một phần tư công suất ethylene toàn cầu có nguy cơ phải đóng cửa, dù Trung Quốc vẫn tiếp tục tăng cường sản xuất.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), từ năm 2019 đến cuối năm 2024, Trung Quốc sẽ hoàn thành xây dựng nhiều nhà máy chế biến dầu thô và khí đốt thành các sản phẩm như ethylene và propylene. Công suất của những nhà máy này tương đương tổng công suất của châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc cộng lại.

Đặc biệt, propylene, vật liệu được sử dụng cho nhiều sản phẩm từ chai nhựa đến máy móc, đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể. Các nhà máy nhỏ, được gọi là đơn vị khử hydro propane (PDH), đã phát triển mạnh. Theo IEA, chỉ riêng các nhà sản xuất Trung Quốc đã góp phần tăng gấp đôi công suất PDH toàn cầu từ năm 2019 đến 2024.

Một phần lý do là những nhà máy nhỏ này không cần sự chấp thuận từ trung ương như các nhà máy lọc dầu lớn, mà chỉ cần sự ủng hộ từ chính quyền địa phương. Điều này đã khuyến khích họ sử dụng đất giá rẻ và các ưu đãi tài chính để thúc đẩy đầu tư và tạo việc làm. Mục tiêu chính là đáp ứng nhu cầu về polypropylene, được sử dụng cho bao bì nhựa, phụ tùng ô tô và thiết bị điện.

Tuy nhiên, nguồn cung dồi dào kết hợp với nhu cầu trong nước suy giảm đã gây ra áp lực tài chính và thị phần ngày càng tăng. Trong những năm gần đây, các nhà máy PDH thường hoạt động ở mức 80-85% công suất. Theo Joey Zhou, một nhà phân tích tại công ty tình báo dữ liệu ICIS, nguồn cung quá mức đã khiến họ phải hoạt động ở mức thấp hơn, dưới 70% vào năm ngoái, và đôi khi chỉ ở mức gần 50% vào năm nay. Dự kiến sẽ có thêm ít nhất chín nhà máy PDH mới vào năm 2024-2025, khiến các nhà giao dịch mong đợi những chậm trễ và đóng cửa mới, cũng như nhiều sản phẩm được bán ra nước ngoài hơn để giải quyết tình trạng dư thừa.

Sự phát triển này còn có thể gây căng thẳng cho mối quan hệ với các nước láng giềng như Hàn Quốc, và với cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ sắp tới, có thể sẽ khiến Washington và Brussels nâng cao cáo buộc về tình trạng dư thừa công suất do Trung Quốc gây ra.

Nguồn: Tổng cục Hải quan

Theo dữ liệu từ hải quan, từ tháng Ba năm nay, Trung Quốc đã trở thành quốc gia xuất khẩu ròng polypropylen bền vững. Các lô hàng này đã được gửi đến nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Bangladesh và cả Brazil xa xôi.

Vest từ Rhodium Group nhận định rằng Trung Quốc cũng đang là nước xuất khẩu ròng các sản phẩm polyester như PVC và PET, thường được sử dụng trong sản xuất quần áo hoặc hộp đựng thực phẩm. Các mặt hàng này đã được xuất khẩu đến Nigeria, Việt Nam và Ấn Độ, làm gia tăng thặng dư thương mại giữa các quốc gia này với Trung Quốc.

Không có sự khuyến khích từ phía nhà nước, như việc thúc đẩy các nhà sản xuất chuyển từ sản xuất các sản phẩm giá rẻ sang các vật liệu đặc biệt, tình trạng này khó có thể được đảo ngược sớm.

Vivien Zheng, nhà phân tích hóa chất châu Á của Bloomberg Intelligence, cho biết người dân Trung Quốc tin rằng nếu họ hành động nhanh chóng và trở thành người đầu tiên trong ngành, họ có thể duy trì vị thế bằng cách đốt tiền trong một thời gian dài. Nếu họ có thể tồn tại qua giai đoạn khó khăn, họ sẽ chiếm được thị phần và có thể tăng giá sản phẩm.

Zheng cũng nói thêm, phần lớn các cơ sở mới đã được thiết lập trong ba đến năm năm gần đây và họ đang chuẩn bị sẵn sàng để chịu đựng những chu kỳ suy thoái có thể xảy ra.