Sẽ “vỡ dây chuyền” phương án thu phí không dừng?

Nếu Dự án thu phí tự động không dừng giai đoạn I đã áp dụng cho các trạm thu phí BOT trên Quốc lộ I và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên theo hình thức BOO (gọi tắt là BOO 1) không có lối thoát thì dự án BOO II đang triển khai cũng khó lòng trụ vững.

Dự án BOO 1 (xây dựng- sở hữu- kinh doanh) do Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) ký với chủ đầu tư dự án là Công ty TNHH tự động VETC đã thực hiện được 5 năm với tổng mức đầu tư 2.030 tỉ đồng nhưng mới chỉ có 1/3 số trạm thu phí (trong tổng số 44 trạm phải ký phụ lục hợp đồng) chấp thuận ký với VETC.

Do 33 trạm còn lại chưa ký, phương án thu phí tự động không dừng giai đoạn I không những khó về đích mà còn có thể đứng trước nguy cơ phá sản. Điều này cũng khiến cho Dự án BOO 2, áp dụng với tất cả các trạm thu phí còn lại trong cả nước dự kiến hết năm nay sẽ phải “bàn giao” cho nhà cung cấp dịch vụ thu phí tự động không dừng cũng khó có thể triển khai.

Tại giai đoạn II của dự án, nhà cung cấp dịch vụ đã hoàn tất việc lựa chọn chủ đầu tư là Liên danh Tập đoàn Viettel - Công ty cổ phần đầu tư công nghệ hạ tầng Vietin, Công ty cổ phần thương mại dịch vụ viễn thông Việt Vương - Công ty cổ phần công nghệ Tiên Phong nhưng từ tháng 5/2019 đến nay, các bên liên danh vẫn chưa hoàn tất thủ tục thành lập doanh nghiệp dự án.

Vì không hoàn thành thủ tục này, Bộ GTVT cũng không có cơ sở để phê duyệt các bước tiếp theo như lựa chọn các gói thầu mua sắm thiết bị, ký hợp đồng tín dụng, chọn nhà thầu thiết kế... nếu doanh nghiệp đề xuất. Và hầu như chắc chắn, đến hết năm 2019, gần 50 trạm thu phí còn lại trên toàn quốc phải chuyển sang phương án thu phí theo hình thức không dừng cũng không thể về đích như Quyết định 7/2017 của Thủ tướng đã chỉ đạo.

Liên danh BOO 2 không đưa ra lý do việc chậm thành lập doanh nghiệp dự án. Nhưng chắc chắn những rắc rối suốt 5 năm của dự án BOO 1 đã ảnh hưởng rất nhiều đến sự cân nhắc của các nhà đầu tư BOO 2.

Sau 5 năm triển khai, không chỉ có chuyện là chưa đầy 800 ngàn phương tiện/3,5 triệu phương tiện tham gia lưu thông trên toàn quốc dán thẻ (e-tag) để chuyển qua thu phí không dừng, mà chủ yếu là do các chủ đầu tư dự án “bất hợp tác” với bên thứ ba là VETC do không đồng ý trích lại mức doanh thu/ tổng doanh thu dự án quá cao (7%); có nhiều trạm tự đầu tư, lắp đặt hệ thống thu phí tự động nhưng vẫn phải trích lập cho VETC phí kết nối hệ thống từ 0,3% đến 3%.

Mặt khác, chất lượng dịch vụ thiếu đồng bộ, không thuận tiện và tâm lý thanh toán dùng tiền mặt vẫn chi phối các hoạt động trả phí. Trong khi chế tài với các chủ xe chưa thực hiện dán e-tag cũng chưa nghiêm.

VETC hiện lỗ lũy kế 300 tỉ đồng đến hết tháng 9/2019 và dự kiến còn lỗ tăng cao nếu không ký được hợp đồng với các chủ đầu tư BOT lớn. Doanh nghiệp đã xin Chính phủ và Bộ GTVT cho dừng hợp đồng BOO1 và thực hiện thủ tục phá sản doanh nghiệp nhưng không được chấp thuận.