Sau hơn một thế kỷ, nền kinh tế Nga lại vỡ nợ nước ngoài

Lần đầu tiên sau hơn một thế kỷ, Nga chính thức vỡ nợ chủ quyền bằng ngoại tệ, đỉnh điểm là khi các biện pháp trừng phạt ngày càng khắt khe hơn của phương Tây khiến các chủ nợ nước ngoài đóng cửa các tuyến thanh toán.

Trong nhiều tháng qua, nền kinh tế Nga đã tìm ra những con đường mở xoay quanh các hình phạt được áp đặt sau cuộc chiến tại Ukraine của Điện Kremlin. Nhưng tính tới ngày 27 tháng 6, khoảng thời gian gia hạn đối với khoảng nợ 100 triệu USD các khoản thanh toán lãi cố định vốn đến hạn vào ngày 27 tháng 5 chính thức đã hết hạn. Nghĩa là thời hạn 30 ngày được kích hoạt "hết hạn" khi các nhà đầu tư không nhận được các khoản thanh toán trái phiếu đến hạn bằng đồng đô la và đồng euro vào ngày 27 tháng 5 vừa qua.

Lượng tiền mặt ngoại tệ thanh toán nợ bị mắc kẹt sau khi Bộ Tài chính Mỹ chặn lỗ hổng trừng phạt hết hiệu lực, loại bỏ quyền miễn trừ cho phép các trái chủ Mỹ nhận các khoản thanh toán từ chính phủ Nga. Một tuần sau, đại lý thanh toán của Nga, Cơ quan Lưu ký Thanh toán Quốc gia, cũng bị Liên minh châu Âu trừng phạt. Điều này đồng nghĩa được coi là sự kiện vỡ nợ đầu tiên của nền kinh tế Nga.

Có thể nói, đây là một dấu ấn nghiệt ngã trong quá trình chuyển đổi nhanh chóng của đất nước thành một quốc gia bị ruồng bỏ về kinh tế, tài chính và chính trị. Các đồng ngoại tệ mà quốc gia này đã giao dịch ở mức khó khăn kể từ đầu tháng 3, trong khi đó dự trữ ngoại hối của ngân hàng trung ương vẫn đóng băng và các ngân hàng lớn nhất bị cắt khỏi hệ thống tài chính toàn cầu.

Nhưng với những thiệt hại đã gây ra cho nền kinh tế và thị trường, việc vỡ nợ hiện nay hầu như chỉ mang tính biểu tượng, và không quan trọng lắm đối với người Nga khi đối mặt với lạm phát hai con số và hay cả sự suy thoái kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều năm.

Nga đã phản đối việc chỉ định mặc định về các lệnh trừng phạt đóng các phương thức thanh toán nợ bằng ngoại tệ. Khi cố gắng tìm cách thoát ra, tuần trước, Nga đã thông báo rằng họ sẽ chuyển sang xử lý khoản nợ chính phủ 40 tỷ đô la của mình bằng đồng rúp, chỉ trích một tình huống "bất khả kháng" mà phương Tây cho là giả tạo.

Hassan Malik, nhà phân tích cấp cao về chủ quyền tại Loomis Sayles & Company LP, cho biết: "Đó là một điều rất, rất hiếm khi một chính phủ lại hiên ngang khi bị chính phủ bên ngoài buộc vào tình trạng vỡ nợ. Và tới bước cùng, khi kịch bản đen tối đi đến hồi kết, thì đây sẽ là chuỗi của những vụ vỡ nợ lớn trong lịch sử".

Giờ đây, khi thời hạn cuối cùng đã qua, hãy tập trung chuyển sang những gì nhà đầu tư làm tiếp theo. Họ không cần phải hành động ngay lập tức, và có thể chọn theo dõi tiến trình của cuộc chiến với hy vọng rằng các lệnh trừng phạt cuối cùng cũng được hạ thấp. Thời gian có thể nằm ở phía họ. Takahide Kiuchi, nhà kinh tế tại Viện nghiên cứu Nomura ở Tokyo nhận định: "Hầu hết các trái chủ sẽ giữ phương pháp chờ và xem và cuộc tranh cãi mặc định của Nga với các trái chủ mới chỉ bắt đầu".

Bộ Tài chính Nga đổ lỗi cho sự chậm trễ trong việc xử lý các khoản thanh toán là do "các hành động bất hợp pháp của các tổ chức trung gian tài chính nước ngoài". Ảnh: @AFP.

Phản ứng trước viễn cảnh này, Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov đã bác bỏ tình hình và gọi đây như một "trò hề". Với hàng tỷ đô la mỗi tuần vẫn đổ vào ngân khố nhà nước từ xuất khẩu năng lượng, bất chấp cuộc xung đột gay gắt ở miền đông Ukraine, nền kinh tế Nga có đủ phương tiện và ý chí để trả.

"Bất cứ ai cũng có thể khai báo bất cứ điều gì họ thích", Siluanov nói. "Nhưng bất kỳ ai hiểu chuyện gì đang xảy ra đều biết rằng đây không phải là một sự mặc định".

Cho đến nay, vẫn chưa rõ liệu các nhà đầu tư có sử dụng công cụ mới hay không, và liệu các biện pháp trừng phạt hiện tại có cho phép họ hồi lại được số tiền của mình hay không.

Theo Siluanov, việc các chủ nợ yêu cầu tuyên bố vỡ nợ thông qua các tòa án là không hợp lý vì Nga không từ bỏ quyền miễn trừ chủ quyền của mình và sẽ không có tòa án nước ngoài nào có thẩm quyền xét xử.

Ông nói: "Nếu cuối cùng chúng ta đi đến điểm mà các tài sản ngoại giao được tuyên bố, thì điều này tương đương với việc cắt đứt quan hệ ngoại giao và đi vào xung đột trực tiếp", ông nói. "Và điều này sẽ đưa chúng ta vào một thế giới khác với những quy tắc hoàn toàn khác. Chúng tôi sẽ phải phản ứng khác trong trường hợp này - và không thông qua các kênh pháp lý".